Có lẽ ảnh hưởng lớn nhất trên sự phát triển của một đứa trẻ là cung cách cư xử của cha mẹ nó. Là bậc cha mẹ, cách ta cư xử trong nhà với mỗi đứa con, với người phối ngẫu của mình hoặc với những người khác trong gia đình sẽ để lại một ấn tượng sâu đậm trên con cái.
Dùng chính đời sống của mình để dạy dỗ con cái thì có thể đem lại ảnh hưởng tích cực hoặc tiêu cực. Rủi thay, nhiều cung cách cư xử của chúng ta là bậc cha mẹ có khuynh hướng tiêu cực và vì vậy nó đem lại những kết quả tiêu cực trong con cái chúng ta. Trong bài học này chúng ta sẽ xem xét một số cung cách cư xử tiêu cực của cha mẹ mà chúng ta dễ mắc phải và xem thử những cung cách cư xử này thiếu sót ở chỗ nào trước tiêu chuẩn mà dct mong muốn nơi chúng ta là bậc cha mẹ. Chúng ta cũng xem làm cách nào mình có thể trở thành những bậc cha mẹ quân bằng theo khuôn mẫu của KT.
Trước khi chúng ta có thể thực hiện những bước hướng đến việc thay đổi cung cách của bậc cha mẹ, chúng ta phải có một bức tranh về những gì dct mong muốn và không mong muốn nơi chta là bậc cha mẹ. Vậy, mục tiêu của bài học này là nêu lên để bạn thấy những cung cách tiêu cực thông thường của cha mẹ và những phương cách thực tế của kt để ngăn chận những điều tiêu cực ấy. Một khi chúng ta đã ý thức lỗi lầm của mình thì vẫn còn hi vọng chta sẽ thay đổi. Vì vậy, chúng ta hãy xem xét những lỗi lầm của mình và tự nhắc nhở chính mình trưởng thành càng hơn trong cương vị làm cha mẹ.
DÀN BÀI
Ngăn Chận Những Cách Cư Xử Tiêu Cực Của Cha Mẹ
Cha Mẹ Dễ Dãi
Cha Mẹ Bảo Vệ Con Quá Kỹ
Cha Mẹ Hay Rầy La
Cha Mẹ Hay Sai Khiến
Cha Mẹ Độc Đoán
Cha Mẹ Không Có Lập Trường
Cha Mẹ Xem Con Là Trên Hết
Xem Xét Nan Đề Của Từng Bậc Cha Mẹ
Tìm Cách Làm Cho Cân Đối
MỤC TIÊU BÀI HỌC
Khi hoàn tất bài học này, bạn sẽ có thể:
1. Mô tả bảy cách cư xử lỗi lầm của cha mẹ, nhược điểm của mỗi cung cách, và những hậu quả thường ảnh hưởng trên con cái của mỗi cung cách.
2. Nối kết những phương cách để qua đó các bậc cha mẹ khôn ngoan có thể tìm cách để quân bằng lại từng cách cư xử tiêu cực của cha mẹ.
3. Vạch ra những nan đề liên hệ với từng loại cư xử.
4. Giải thích vai trò của từng hội thánh địa phương trong mối quan hệ của từng bậc cha mẹ với hội chúng ấy và thực hiện những bước tiếp cận với mỗi gia đình.
5. Cho thấy rằng một đứa con trong gia đình có thể đáp ứng tích cực hoặc tiêu cực trước cung cách cư xử của cha mẹ.
6. Tìm kiếm sự giúp đỡ từ dct để thay đổi những cung cách nghèo nàn của cha mẹ và ao ước được Ngài thêm sức mỗi ngày trong trọng trách mà Ngài đã giao phó cho mỗi chung ta.
Ngăn Chận Những Cách Cư Xử Tiêu Cực Của Cha Mẹ
KT trình bày sự phát triển của gia đình như là một trách nhiệm chủ yếu của cả cha lẫn mẹ, là những người đã hiệp tác với nhau để hình thành mục tiêu đích thực của gia đình. Trong khóa hội thảo định hướng chta đã nói về những đặc điểm của một gia đình mạnh mẽ. Một gia đình lành mạnh thường được xem là có những đặc tính sau:
1. Hi sinh cho nhau
2. Dành thì giờ cho nhau
3. Gia đình là một mái ấm
4. Có khả năng truyền đạt
5. Có khả năng để giải quyết xung đột
6. Có một niềm tin mạnh mẽ và nền tảng đạo đức vững vàng
Để thêm vào những yếu tố của một gia đình lành mạnh, một số nhà nghiên cứu đã quan sát một số cung cách cụ thể của các bậc cha mẹ, vì qua đó người ta có thể đoán trước được cung cách cư xử tiêu cực trong một đứa trẻ khi nó lớn lên. 2* Trong bài này, chúng tôi sẽ trình bày bảy cung cách trong số những cung cách tiêu cực này. Nếu chta là bậc cha mẹ có thể học biết để kiểm soát và thay đổi những cung cách tiêu cực này, thì nhiều điều cản trở cho sự phát triển tâm linh của con cái của chta cũng sẽ được cất đi.
Quân bằng là một trong những điều khó nhất trong đời sống cd. Mỗi một cung cách tiêu cực này đều có vài đặc điểm quân bằng của kt nhưng đã bị làm cho thái quá. Bất cứ lúc nào chta chỉ nhấn mạnh vào một chân lý đến nỗi loại trừ những chân lý khác, là chúng ta đã mất quân bằng. Trong cung cách cư xử của cha mẹ cũng vậy. Chúng ta sẽ xem vì sao trong mỗi cung cách này không còn quân bằng và xem thử nó cần phải được quân bằng như thế nào để đem lại hiệu quả.
Cha Mẹ Dễ Dãi
Những điểm không cân đối. Tất cả chúng ta đều đã từng thấy những bậc cha mẹ quá dễ dãi. Hậu quả mà dường như tất cả chung ta phải lưu ý là: đứa trẻ đó thường trở nên hoang đàng, làm bất cứ điều gì mình muốn. Bậc cha mẹ dễ dãi thường có cái nhìn rất hạn hẹp và ít dùng kỷ luật (đặc biệt ít dùng roi) để cản trở sự phát triển tính tò mò hoặc tính sáng tạo tự nhiên của đứa bé. Mục tiêu của bậc cha mẹ dễ dãi là tạo cho đứa trẻ có một bối cảnh mà càng có ít rào ngăn hoặc sự cản trở càng tốt. Bậc cha mẹ dễ dãi không nhấn mạnh vào mục tiêu là con biết vâng lời nhưng chấp nhận những cung cách của con vì cho rằng chúng là con trẻ.
Nếu chúng ta nhìn kỹ hơn vào triết lý nằm đằng sau của cung cách này, có lẽ chta sẽ thấy cung cách này đặt nền tảng trên niềm tin cho rằng con người vốn là tốt đẹp hoặc tệ lắm là cũng không tốt không xấu. Nếu đứa trẻ đã được xem là tốt về cơ bản chứ không phải là xấu, thì đáp ứng tự nhiên là cứ để cho chúng tùy ý cư xử. Vì thế điểm mấu chốt của quan điểm dễ dãi trong việc nuôi dạy con trẻ là nó muốn bày tỏ thế nào cũng được, tự điều khiển, và tự đặt phương hướng cho chính mình. Vì thế, hầu hết những sự kiềm chế đều bị xem là cản trở sự phát triển nhân cách và sự bộc lộ tự nhiên của con trẻ. Người ta cho rằng đứa trẻ nào có toàn quyền tự do để phản kháng lại với bối cảnh của nó mà không gặp một sự cản trở nào thì sẽ lớn lên và trở thành một người biết tự kỷ luật và biết tự điều chỉnh chính mình cho phù hợp với hoàn cảnh.
Nhưng quan điểm này về con trẻ có phù hợp với quan điểm của kt không? Hãy xem Thi Thiên 51:5 và Hêbơrơ 12:7-11, và trả lời những câu hỏi sau đây:
Câu hỏi 1
Thi Thiên 51:5-7 dạy thế nào về con trẻ?
Câu hỏi 2
Theo Hêbơrơ 12:7-8, sự kỷ luật của dct chứng tỏ điều gì?
Câu hỏi 3
Tại sao dct kỷ luật con cái Ngài (Hêbơrơ 12:10)?
Câu hỏi 4
Những mục tiêu của dct trong việc kỷ luật là gì (Hêbơrơ 12:11)?
Câu hỏi 5
Làm thế nào để tấm gương về việc dct kỷ luật con cái Ngài có thể được áp dụng một cách thực tế vào gia đình của bạn?
Làm cho cân đối. Triết lý nằm đằng sau cách xử sự của bậc cha mẹ dễ dãi rất mâu thuẫn với lời dạy dỗ của KT. KT cho chung ta biết rằng mỗi người đều có một bản chất có khuynh hướng không thể chống lại với điều ác. Khi tác giả Thi Thiên nói rằng, “Kìa, tôi sanh ra trong sự gian ác, mẹ tôi đã hoài thai tôi trong tội lỗi” (Thi thiên 51:5), ông có ý nói rằng ngay giây phút được thai dựng thì đứa bé đã mang lấy bản chất tội lỗi.
Bản chất tội lỗi này có thể bị phát hiện khá sớm nơi một đứa bé, vì về bản chất nó chỉ biết nghĩ đến mình. Từ khi còn bé đứa trẻ đã bày tỏ tánh muốn mọi người phải quan tâm đến mình trong những hành động tiêu cực, chẳng hạn như yêu sách, nằm vạ, lừa dối và dùng bất cứ phương tiện nào để lấy cho được điều nó muốn. Châm ngôn 22:15 nói rằng, “Sự ngu dại vốn buộc vào lòng con trẻ, song roi răn phạt sẽ làm cho sự ấy lìa xa nó.” Chữ “ngu dại” trong câu này mang ý nghĩa hư hỏng về mặt đạo đức hay xấc láo. 3* kt dạy rằng mỗi một người đều có khuynh hướng nghiêng về tội lỗi từ khi lọt lòng.
Vì thế, tư tưởng cho rằng đứa trẻ nào có toàn quyền tự do, không bị hạn chế, được sống thoải mái trong bối cảnh của mình thì lớn lên sẽ trở thành người biết tự kỷ luật và tự điều chỉnh cho phù hợp với hoàn cảnh sống của mình là một tư tưởng giả tạo. Phủ nhận việc kỷ luật con trẻ (là phần cần phải có trong việc huấn luyện con trẻ) là làm bẻ gãy sự lớn lên của chính đứa trẻ, đặc biệt là khi nói đến những lãnh vực khác nhau của sự khôn ngoan. Làm thế nào con trẻ học biết đoán xét khôn ngoan nếu tất cả những sự lựa chọn của nó đều được cho là tốt? Làm sao nó biết tự kỷ luật chính mình nếu nó được phép làm tất cả những gì mình muốn mà không hề bị cản trở?
Trong lãnh vực biện biệt, con trẻ lớn lên trong những gia đình dễ dãi thường cảm thấy khó mà nhận ra những khác biệt giữa sự khôn ngoan của dct với sự khôn ngoan của con người hoặc khó có thể phân biệt giữa chân lý và sự ngu dại, vì lâu nay chúng không được sửa sai và không được dạy dỗ một cách đúng đắn về tầm quan trọng của sự vâng lời. Nếu một đứa trẻ không hề được cha mẹ tỉa sửa, làm sao nó có thể hiểu được sự tỉa sửa từ Cha thiên thượng? Làm sao nó có thể hiểu rằng dct kỷ luật và tỉa sửa đời sống chta là bởi vì Ngài yêu chta, chta là con cái của Ngài và Ngài tỉa sửa là ích lợi cho chta? dct kỷ luật để giữ chta khỏi đi trong con đường ngu dại dẫn đến sự hư mất. Tuy nhiên, thay vì quở trách hay dùng roi để nhắc nhở con trẻ, bậc cha mẹ dễ dãi thường xuyên cho phép con mình cứ tiếp tục đeo đuổi con đường của sự ngu dại.
Trong lãnh vực cẩn trọng cũng vậy, đứa trẻ nào không được huấn luyện sẽ cứ ngây thơ và không được chuẩn bị cho những trận chiến thuộc linh của đời sống. Đứa trẻ sẽ cảm thấy khó mà nhận ra những cạm bẫy của Satan và những cám dỗ của tội lỗi. Sự huấn luyện về những sự cám dỗ và những hậu quả vì đầu hàng trước cám dỗ là điều thiết yếu cho sự phát triển tính cẩn trọng, cũng như sự tỉa sửa là điều rất cần thiết khi đứa trẻ cố ý không vâng lời.
Người ta đã nghiên cứu và thấy rằng những đứa trẻ được các bậc cha mẹ dễ dãi nuôi dưỡng thường kinh nghiệm những nan đề thông thường như sau: không tự tin, lo lắng, không phát triển được tánh tiết độ, thiếu lòng tôn trọng người khác, muốn có được điều này điều kia, tham muốn uy quyền. Bên trong của đứa trẻ được cho phép làm bất cứ điều gì mình muốn thường cảm thấy mình không được yêu thương. Nó nghĩ rằng nếu cha mẹ tôi thật sự thương tôi, thì cha mẹ sẽ ngăn cản tôi trong một số lãnh vực và phạt tôi khi tôi không vâng lời. Sẽ có lúc một đứa trẻ như thế bộc lộ một cung cách rất xấu, kêu khóc trong khổ não, với lời nói trong vô thức, “xin hãy ngăn cản tôi; xin hãy la rầy tôi.”
Khi đứa trẻ vượt khỏi những giới hạn mà cha mẹ đã ấn định, thì nó sẽ chịu hình phạt tùy theo mức độ. Đó là cách mà một đứa trẻ được huấn luyện. Cùng với việc kỷ luật là cơ hội để bạn giải thích cho con hiểu rằng bạn kỷ luật con là vì bạn yêu thương con và nó phải học biết vâng lời cha mẹ. Khi đứa trẻ lớn lên, bạn có thể giải thích với con rằng dct đã giao phó cho bạn công tác kỷ luật và huấn luyện con để nó biết sống cho Chúa. Bạn cũng nên giải thích rằng một ngày kia nó sẽ được dct trực tiếp kỷ luật và huấn luyện, cũng giống y như bạn bây giờ vậy.
Với nỗ lực tránh tánh dễ dãi, một số bậc cha mẹ lại đi đến một thái cực khác vì kiểm soát con cái họ với đầy uy quyền. Họ ra lệnh cho con cái mình cũng giống như ra lệnh cho những người máy tí hon. Đây cũng không phải là một phương pháp quân bằng trong việc dạy con. Những bậc cha mẹ quân bằng học biết cách cho con trẻ của mình có một ít tự do nhưng họ cũng biết khi nào phải kéo con vào khuôn phép và kiểm soát. Con trẻ cần có những rào cản và giới hạn, càng nhỏ lại càng phải nghiêm nhặt càng hơn.
Khi đứa trẻ lớn hơn và biết tự tiết độ, một số những giới hạn hoặc những rào cản có thể được giở ra từ từ, cho chúng được thêm tự do. Đứa trẻ nào biết đâu là giới hạn và rào cản thì nó sẽ vừa cảm thấy an toàn vừa biết thỏa lòng, mặc dầu là thỉnh thoảng nó vẫn thử xem những giới hạn ấy còn hiệu nghiệm chăng. Kết quả là con trẻ sẽ ngày càng tự tin trong những gì nó nỗ lực và càng ít sợ thất bại. Cũng vậy, nó sẽ học biết tôn trọng quyền lợi của người khác, chứ không phải lúc nào cũng đòi hỏi và đi theo đường mình muốn.
Bài tập 1
Bạn có nhận ra sự dễ dãi trong cách dạy con của gia đình cha mẹ bạn không? Còn trong gia đình của bạn thì sao? Nếu có, hãy suy gẫm về những hậu quả mà bạn đã thấy.
Bài Tập 2 Hãy thảo luận với người phối ngẫu của bạn về những việc rắc rối xảy ra gần đây cần phải được kỷ luật trong gia đình bạn. Ghi lại những gì bạn nghĩ về những câu hỏi này:
1. Động cơ của việc kỷ luật của bạn có bày tỏ tình yêu thương không? Bạn có kỷ luật vì sự ích lợi tối hậu của con bạn không?
2. Bạn có áp dụng kỷ luật với một mục đích tối hậu là huấn luyện con cho sự công bình và khôn ngoan không?
Cha Mẹ Bảo Vệ Con Quá Kỹ
Những điểm không cân đối
Bậc cha mẹ bảo vệ con quá kỹ là những người trái ngược hẳn với bậc cha mẹ dễ dãi. Người làm cha hoặc làm mẹ ra sức kiểm soát hoàn cảnh hoặc bao bọc con cái quá mức đến nỗi có lẽ con cái không bao giờ được đối đầu hoặc học biết với những cái thật ở đời. Loại cha mẹ này muốn kiểm soát từng cử động của đứa bé. Thông thường, họ làm như vậy vì bị thúc đẩy bởi nhiều nỗi sợ hãi, xuất phát từ một tấm lòng thiếu tin cậy nơi dct yêu thương và là Đấng đang tể trị, hoặc vì bên trong con người ấy cần chứng tỏ mình là người có khả năng và muốn được nắm quyền kiểm soát. Đôi khi Bậc cha mẹ bảo vệ con quá kỹ này kiểm soát con cái mình quá hoàn hảo đến nỗi không cho con có lấy một cơ hội để làm bất cứ điều gì sai. Một đứa trẻ được trưởng dưỡng trong bối cảnh như vậy là được bảo bọc một cách kém may mắn, và vì thế nó không được kinh nghiệm những hậu quả tự nhiên vì đã có những chọn lựa sai trật.
Trong vô thức, có lẽ những bậc cha mẹ này tin rằng phải né tránh bất cứ loại thất bại nào, nếu không vì đứa trẻ, thì chắc chắn cũng vì cha mẹ của đứa trẻ. Bất chấp con mình đã ở độ tuổi nào, đứa trẻ không bao giờ được xem là đủ trưởng thành để có thể có được những quyết định đúng đắn cho chính mình và vì thế nó cứ liên tục cần sự giám sát của cha mẹ. Một lý do khác khiến người ta bảo vệ con quá kỹ là vì nhu cầu muốn giữ cho tình cảm của con cứ gần gũi với cha mẹ hoặc sợ rằng sẽ mất đi tình cảm của đứa trẻ.
Nan đề của loại giáo dục này là nan đề hai mặt. Trước hết, đứa trẻ lớn lên có thói quen được cha mẹ phục vụ, hướng dẫn, và tán thành. Như thế, nó sẽ không bao giờ học biết thi hành chức năng một cách có trách nhiệm và tự lập. Khả năng phát triển của nó về sự biện biệt, tính cẩn trọng và thậm chí là tri thức sẽ bị cản trở một cách trầm trọng vì đứa trẻ có quá ít kinh nghiệm trong đời sống.
Thứ hai, bậc cha mẹ quá kỹ này cũng có khuynh hướng ngăn chận tính sáng tạo của đứa trẻ. Như thế, đứa trẻ cảm thấy nản lòng vì nó không được phép kinh nghiệm những sinh hoạt bình thường của tuổi thơ và chơi những trò đầy sáng tạo. Sự huấn luyện thiển cận như vậy thường tạo ra những đứa trẻ hay sợ hãi, thiếu lòng tự tin, những nan đề đó có thể đeo đuổi khi con đã lớn và cản trở con trong sự nương dựa vào dct thành tín và yêu thương.
Câu hỏi 6
Hãy xem những câu kt nói về hoạn nạn, như trong Thi Thiên 147:6; Giacơ 1:12 và Rôma 5:3-5. Từ mỗi phần kt này, bạn hãy khẳng định xem nếu một người được bảo bọc quá kỹ thì đời sống họ sẽ có những thiếu sót nào?
Câu hỏi 7
Nghiên cứu Sáng thế ký 45:1-9. Quan điểm của Giôsép như thế nào về những hoạn nạn và sự nản lòng đang xảy đến với ông? Chúng ta có nên bảo vệ con cái chta khỏi từng trường hợp nản lòng không? Hãy ghi lại những gì bạn suy nghĩ, và thảo luận trong khóa hội thảo sắp tới.
Làm cho cân đối. Bậc cha mẹ có đời sống quân bằng theo kt biết khi nào phải cho con được tự do, thậm chí là cho con tự do thất bại vài lần và kinh nghiệm những hậu quả tự nhiên về những gì con chọn lựa. Đứa trẻ được bảo vệ cách quá đáng sẽ thiếu mất những cơ hội để đương đầu với những cái thật trong đời sống. Một sự hiểu biết thật phải có được qua một kiến thức quân bằng của trí óc (ví dụ tri thức của cái đầu về những nguyên tắc của kt) và kinh nghiệm trong đời sống. Kinh nghiệm trong đời sống là mảnh đất đã được dct thử nghiệm.
Nếu đứa trẻ lúc nào cũng được bảo vệ để khỏi nản lòng hoặc thậm chí không bao giờ gặp những thất bại trong đời sống riêng tư, thì nó sẽ không có cơ hội tăng trưởng về tri thức. Nếu suy nghĩ về điều này, chta sẽ nhận ra rằng nhờ có những kinh nghiệm đau thương, thất vọng, và thất bại riêng mà chta đã học được những bài học quan trọng nhất trong đời sống. Ngay cả một đứa còn bé có thể học biết niềm an ủi yêu thương, hiểu biết và cảm thông từ bậc cha mẹ khôn ngoan, là những người đã không quá bảo vệ đến nỗi nó không được kinh nghiệm những chán nản hoặc thất bại. Khi con cái kinh nghiệm sự an ủi của cha mẹ, đứa trẻ sẽ lớn lên trong sự hiểu biết về sự an ủi yêu thương của dct. Tri thức về đặc tánh của dct nay được kinh nghiệm trong con trẻ, đó là điều rất quan trọng trong sự phát triển nhận thức của chúng về DCT.
Thêm vào đó, một đứa trẻ không bao giờ được phép tự quyền chọn lựa một điều gì thì sẽ không bao giờ kinh nghiệm được sự thỏa lòng từ những kết quả mà nó đã chọn lựa khôn ngoan. Có lẽ nó cũng được cha mẹ dạy bảo điều gì là khôn ngoan, nhưng nó bị ngăn cản, không thật sự được học cho chính nó. Một đứa trẻ được bảo bọc quá kỹ thường ít có cảm nhận về những trách nhiệm mà chính nó phải chủ động lựa chọn trong đời sống.
Nếu lâu nay bạn rơi vào phương pháp giáo dục bảo bọc con quá kỹ này, bạn cần phải thừa nhận và bắt đầu cho phép con ngày càng được tự chọn lựa nhiều hơn cho chính nó. Hãy để ý xem đâu là những lúc con bạn có thể học biết qua việc tự quyết định một số hành động nào đó cho chính mình. Bạn hãy sẵn sàng cho con quyền chọn lựa trong một số điều, và nếu có chọn lựa sai trật thì chúng cũng sẽ rút tỉa kinh nghiệm từ những hậu quả tự nhiên ấy. Bắt đầu bằng cách dạy con những cạm bẫy nào nó phải né tránh. Cha mẹ phải biết làm cho ao ước được bảo vệ con của chính mình được quân bằng, bằng cách cho con được tự do trong một số điều nào đó để tự nó có thể kinh nghiệm đời sống.
Bài Tập 3
Đọc qua cuộc đời của Giôsép trong Sáng thế ký 37-45. Hãy liệt kê trong vở bạn những hoạn nạn và những sự nản lòng mà dct cho phép Giôsép phải trải qua. Cũng liệt kê ra những kinh nghiệm như vậy trong đời sống đã dạy dỗ Giôsép bài học gì. Hãy đọc Sáng thế ký 50:15-21, và ghi lại thái độ của Giôsép đối với các anh mình.
Cha Mẹ Hay Rầy La
Những điểm không cân đối. Nhiều bậc cha mẹ có lối dạy con điển hình bằng cách thường xuyên lập đi lập lại những điều dạy biểu hoặc chỉ bảo đối với con cái mình. Những lời dạy bảo này thường được theo sau bằng những lời đe dọa cứ lập đi lập lại khi con cái không chịu đáp ứng.
Nan đề của bậc cha mẹ có lối cư xử này là con trẻ chỉ vâng lời hoặc lắng nghe lời cha mẹ khi nào rất bức thiết, còn bình thường thì nó sẽ không thèm để ý. Nó học cách làm lơ trước những lời chỉ dạy của cha mẹ cho đến khi nào lời chỉ dạy ấy trở thành điều tối cần thiết phải vâng lời. Bằng cách dùng những lời dạy bảo cứ nói đi nói lại mãi, một cách vô ý thức, những bậc cha mẹ này đã làm cho sức từ chối những lời yêu cầu của mình thêm mạnh mẽ. Theo một ý nghĩa nào đó, bậc cha mẹ này đang thật sự huấn luyện con mình trong sự không công bình, bởi vì họ đang tập tành để con trẻ cho rằng làm ngơ trước những mệnh lệnh thật ra cũng chẳng sao. Đứa trẻ không bao giờ học biết vâng lời cách sốt sắng, nhanh lẹ nhưng nó được cha mẹ cho phép là cứ làm lơ cho đến khi có cơn giận bùng nổ, đó là lúc nó thấy cần phải vâng lời.
Khi đứa trẻ thường xuyên được cho phép làm lơ trước những lời dạy biểu và hướng dẫn của cha mẹ, nó sẽ mang lối đáp ứng này vào bất cứ lãnh vực nào trong đời sống. Có thể nó sẽ lớn lên và nghĩ rằng nếu mình không muốn trả lời thì cứ làm lơ trước những lời nói của người khác cũng chẳng sao. Một trong những hậu quả của lối giáo dục này là đứa trẻ có thể phát triển một tâm tánh thô lỗ và thiếu tôn trọng người khác, đặc biệt là với những người lớn hoặc những người trong cương vị lãnh đạo. Nếu nó đã thất bại trong việc học biết tôn trọng những người trên mình, thì có lẽ nó cũng thất bại trong việc học biết để có lối cư xử khôn ngoan và thất bại trong cả việc phát huy một sự kính sợ cao trọng phải lẽ đối với Chúa. Những đứa trẻ như thế có lẽ hay đa sầu đa cảm và lười biếng trong sự đáp ứng với Chúa. Chẳng giống như cậu bé Samuen, là người đã đáp ứng cách nhanh lẹ khi Chúa kêu gọi.
Làm cho cân đối. Bậc cha mẹ có đời sống quân bằng theo tiêu chuẩn kt hiểu được tầm quan trọng của việc dạy con vâng lời cách sốt sắng. Sự vâng lời đem lại phước hạnh cho con trẻ. Êphêsô 6:1-3 nói rằng, “Hỡi kẻ làm con cái, hãy vâng phục cha mẹ mình trong Chúa, vì điều đó là phải lắm. Hãy tôn kính cha mẹ ngươi (ấy là điều răn thứ nhất, có một lời hứa nối theo), hầu cho ngươi được phước và được sống lâu trên đất.”
Lời kt dạy dỗ rằng cơn đoán xét của dct sẽ giáng trên những kẻ không hiếu kính cha mẹ mình. Châm ngôn 30:17 nói rằng, “Con mắt nhạo báng cha mình, khinh sự vâng lời đối với mẹ mình, các con quạ của trũng sẽ móc mắt ấy, và các chim ưng con sẽ ăn nó đi.” Chúng ta mắc nợ con cái mình về việc phải dạy chúng biết phước hạnh của sự vâng lời cách vui lòng.
Đứa trẻ nào đã từng được phép làm ngơ trước những lời dạy bảo của cha mẹ có thể lớn lên mà không thật sự hiểu biết về sự công bình của dct, vì quan điểm của nó về uy quyền của dct và tiêu chuẩn thánh khiết của dct đã bị bóp méo. Sự hiểu biết của chúng ta về đặc tánh của dct ảnh hưởng rất lớn trên tâm tánh và toàn bộ con người của chta sau này. Một đứa trẻ được huấn luyện để vâng lời cách trì hoãn hoặc làm ngơ trước mệnh lệnh của lãnh đạo dường như sẽ lớn lên và xem dct như là một Đấng tiêu cực.
Cách hay nói nhiều khi dạy con cũng tạo mặc cảm và nản lòng về phía cha mẹ, vì họ nghĩ rằng tại sao con mình không vâng lời, tại sao lúc nào họ cũng phải la hét, mắng mỏ thì mới có kết quả. Người ấy sẽ cảm thấy rất thất vọng vì dường như thấy mình lúc nào cũng phải rầy là, la hét, và niềm vui được làm cha mẹ không còn nữa. Tuy vậy, rất khó để bẻ gãy vòng tròn lẩn quẩn hay rầy la một khi cái vòng ấy đã được hình thành.
Một ông bố kể lại rằng đứa con trai bảy tuổi của ông ngạc nhiên kinh khủng khi ông ngồi xuống bên cạnh nó và nói, “Con ơi, từ nay trở đi, hễ bố bảo con làm gì thì bố mong con sẽ vâng lời bố ngay tiếng thứ nhất, nếu không con phải gánh lấy hậu quả của sự không vâng lời.” Phải mất mấy tuần lễ để đứa con trai thấy rằng bố mình nói thật, nhưng có một sự tôn trọng mới mẻ trong mắt đứa bé về ông bố của mình, và cái cảm giác thất bại, chán nản của ông cha giờ được thay thế bằng sự vui mừng, vì mối quan hệ giữa cha con đã được cải đổi và đứa con đã nhanh lẹ vâng lời ông.
Bài Tập 4
Có lẽ rất khó ngồi lại với con để cùng đánh giá về lãnh vực này. Chúng ta có thể rầy la và dọa nạt, rồi hoãn lại việc kỷ luật vì nhiều lý do (nói nhiều nhưng không dám làm). Nhưng nếu không thừa nhận, thì lối dạy con rầy la nhưng không kỷ luật sẽ trở thành một thói quen. Trong hai tuần lễ sắp tới bạn hãy ghi lại cách vợ hoặc chồng của bạn huấn luyện con cái. Hãy dành thì giờ ngồi lại thảo luận xem những trường hợp nào bạn đã nói là sẽ kỷ luật con nhưng không thực hiện và đâu là lúc bạn thấy chính mình càm ràm, nói nhiều để mong con vâng lời. Đừng thảo luận những điều này trước mặt con cái.
Thảo luận về những lý do vì sao bạn cứ tiếp tục rầy la hoặc dọa nạt mà không áp dụng kỷ luật như điều cần phải có. Có thể do một số lý do sau:
1. Bạn đang vội và dự định lúc khác sẽ xử chuyện ấy, nhưng rồi lại quên.
2. Bạn chán quá rồi.
3. Bạn không thích những cuộc đối chất, ngay cả với con cái mình.
4. Có nhiều người khác đang ở chung quanh, hoặc bạn đang ở giữa đám đông và dự định sẽ đóng cửa dạy con, nhưng sau đó khi ở riêng với con bạn lại chẳng đá động đến chuyện ấy.
Lý do nào khiến bạn trì hoãn, hãy nêu lên và vợ chồng cùng thảo luận với nhau và khẳng định xem có phải vì mãi nói nhiều mà bạn đã vô tình thiếu đi lòng mong ước con phải vâng lời cách vui lòng và ngay tức khắc không.
Bạn có hứa là sẽ cương quyết tự kỷ luật chính mình để giải quyết nan đề này không? Đây là một thói quen rất khó bỏ, và chắc chắc cần phải cầu nguyện rất nhiều và có những buổi bàn bạc thẳng thắng giữa vợ với chồng.
Bậc Cha Mẹ Hay Sai Khiến
Những điểm không cân đối. Bậc cha mẹ hay sai khiến tìm cách kiểm soát cung cách bề ngoài của con mình bằng cách lôi kéo tình cảm của đứa trẻ. Loại cha mẹ này dùng những công cụ khác nhau để kiểm soát cách cư xử của con. Một trong những công cụ đó là làm cho đứa trẻ mang mặc cảm. Có lẽ một cách vô ý thức, họ đã chà đạp con cái bằng cách nói như vầy, “Tại sao mày lại làm như vậy với mẹ, tao đẻ mày ra mà bây giờ mày cư xử với tao như vậy hả!” Hoặc một phương pháp tinh tế hơn bằng cách dùng câu nói, “Đúng rồi, cứ việc làm bất cứ điều gì mày muốn.” Họ nghĩ rằng lời nói ấy sẽ làm tổn thương đứa trẻ và như thế có thể sai khiến nó làm bất cứ điều gì cha mẹ muốn.
Một dụng cụ thứ hai của bậc cha mẹ sai khiến là rút lại tình yêu thương và sự chấp nhận của cha mẹ nơi đứa trẻ. Họ có thể nói những lời tương tự như, “Mẹ sẽ không yêu con nếu…” hoặc “Con sẽ không phải là con của Ba nếu con làm như thế.”
Hậu quả tiêu cực của cách kiểm soát sai khiến như vậy có thể trở thành rất trầm trọng. Sự an toàn của mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái dựa vào tình yêu thương và sự chấp thuận có thể bị gãy đổ. Đứa trẻ thường xuyên sống trong cảm nhận rằng con người của mình như vầy thì sẽ không bao giờ được yêu mến. Nó có thể tự đánh giá thấp chính mình. Trong nó sẽ phát triển một tâm tánh hoặc là nương dựa quá đáng vào cha mẹ hoặc có một ao ước quá đáng muốn được cha mẹ chấp nhận hoặc người khác chấp nhận nó.
Đáng buồn thay, cảm nhận bất an do sự kiểm soát lạm dụng này có khuynh hướng theo đuổi khi đứa trẻ đã lớn. Người lớn nào không bao giờ kinh nghiệm tình yêu vô điều kiện từ cha mẹ mình cũng sẽ không bao giờ được thoát khỏi cha mẹ về mặt tình cảm. Khi đã lớn khôn, ngay cả sự xa cách giữa người ấy với cha mẹ cũng không làm cho họ hết đau đớn về những mối xung đột chưa được giải quyết. Nếu cha mẹ qua đời, mặc cảm tội lỗi của người con có thể ở mức độ quá đáng; có thể họ thấy họ chịu trách nhiệm về việc ấy và cảm thấy rất khó xử lý với tình cảm rối bời của mình.
Sự sai khiến cũng tạo ra những hậu quả tiêu cực khác trong đứa trẻ, bao gồm nỗi sợ bị thất bại, sợ bị chối bỏ, mặc cảm quá đáng, và lo lắng. Mối quan hệ của đứa trẻ ấy với Chúa có lẽ cũng bị ảnh hưởng nữa, vì có lẽ nó cảm thấy rất khó mà tin rằng Chúa thật sự yêu nó một cách vô điều kiện. Đứa trẻ có khuynh hướng nghĩ rằng Chúa cũng giống cha mẹ, chỉ yêu thương khi nó làm đúng theo một số tiêu chuẩn nào đó. Tiêu chuẩn của Chúa là hoàn hảo, và có lẽ đứa trẻ muốn bỏ cuộc vì thấy mình không thể nào làm đẹp lòng Ngài. Suy nghĩ của đứa trẻ về dct không phải là một vị Cha Thiên Thượng đầy lòng yêu thương và chấp nhận chúng ta ngay cả khi chta làm buồn lòng Ngài vì chta thiếu lòng tin cậy và không vâng lời. Nhưng thay vào đó, đứa trẻ có khuynh hướng nghĩ rằng Chúa là Đấng rất nghiêm khắc, sẵn sàng từ bỏ nó mỗi khi nó thất bại.
Câu hỏi 8
Cha mẹ của bạn có sai khiến bạn về mặt tình cảm như đã được mô tả ở trên không? Điều đó đã gây ảnh hưởng gì trên bạn? Đã có bao giờ bạn nói với con rằng bạn sẽ không yêu thương nó nếu nó không vâng lời chưa? Bạn có bao giờ nói với con rằng Chúa sẽ không yêu thương nó nếu nó không vâng lời chưa? Dựa vào Châm ngôn 3:11-12 và Hêbơrơ 12:5-11, tại sao sai khiến con cái vâng lời chúng ta bằng cách dùng những lời đe dọa là sai?
Làm cho cân đối. Nếu chta mong ước con cái mình lớn lên trong sự khôn ngoan và kính sợ Chúa, chúng ta phải nhận biết mối nguy hiểm của sự kiểm soát bằng cách sai khiến. Chta phải sẵn lòng huấn luyện và kỷ luật con cái mà không dùng những sự sai khiến, hoặc lời dọa nạt về phương diện tình cảm. Bậc cha mẹ có nền tảng quân bằng trên lời Chúa sẽ cảnh giác con cái mình về những hậu quả của sự không vâng lời trước những qui luật đã được thiết lập. Những hậu quả đó có thể là những hậu quả tự nhiên hoặc là việc kỷ luật nặng nề được thực hiện trong tình yêu thương.
Bậc cha mẹ khôn ngoan sẽ không sai khiến nhu cầu được yêu và cần được an toàn của con mình bằng cách dùng tình yêu có điều kiện hoặc bằng cách đặt vào trong con một mặc cảm tội lỗi giả tạo. Nhưng người ấy sẽ đưa ra phương hướng và lời cảnh cáo bằng cách dạy dỗ về những hậu quả do hành động của con. Cha mẹ cũng giúp con cảm thấy an toàn bằng cách bảo đảm với con rằng nó sẽ được yêu bằng tình yêu vô điều kiện dầu nó có làm gì đi chăng nữa. Nhờ vậy, đứa trẻ mới có thể đến chỗ nhận biết thật sự kính sợ dct có nghĩa là gì: Tức là vừa yêu mến Ngài vừa tôn kính Ngài.
Bài Tập 5
Nếu bạn đã từng dùng cách sai khiến để kiểm soát con cái, thì điều này cần phải được sửa lại cả trong suy nghĩ của bạn lẫn của con. Nếu đây là nét đặc trưng trong cách giáo dục của bạn lâu nay, hãy lập ra những bước để sửa sai trong thói quen của bạn và cũng sửa lại những gì trong suy nghĩ của con. Hai bước bạn có thể dùng để sửa lại là:
1. Dành thì giờ trong giờ gia đình lễ bái để tập trung vào những phân đoạn kt nói về tình yêu thương của dct và sự chấp thuận vô điều kiện của Ngài.
2. Dùng lời nói để tái khẳng định nhiều lần với con cái bạn rằng bạn yêu thương con dầu nó có thế nào đi chăng nữa, và nó không thể làm bất cứ điều gì khiến bạn không còn yêu thương nó.
Còn có tư tưởng nào vừa đến với tâm trí bạn có thể giúp bạn sửa lại cách sai khiến này không? Ghi lại những tư tưởng ấy cùng với những bước mà bạn đã nhất định sẽ thực hiện để sửa lại cách dạy con sai trật lâu nay. Nếu bạn không phải là bậc cha mẹ sai khiến con cái, bạn hãy đưa ra những bước đề nghị mà bạn nghĩ là rất thích hợp để bẽ gãy cách giáo dục này.
Bậc Cha Mẹ Độc Đoán
Những điểm không cân đối. Người có tính độc đoán tin rằng cánh tay của ông toàn quyền trên gia đình là điều thiết yếu. Ông đã thấy lỗi lầm của những người dễ dãi và nhất quyết tránh lỗi lầm ấy. Một lần nữa nan đề ở đây là sự cân đối. Ông kiểm soát gia đình mình quá đáng đến nỗi thường xuyên xa lánh con cái mình. Ông ta cho rằng mình luôn luôn đúng, luôn luôn có lời nói thích hợp nhất, và lời nói của ông là quyết định sau cùng cho cả nhà.
Mặc dầu con cái có sự chống đối hợp lý hoặc muốn có ý kiến, chúng không bao giờ được phép bày tỏ. Trong tâm trí của người thích quyền hành, cho con kêu nài nghĩa là đã cho phép con nắm quyền kiểm soát ở mức độ nào đó. Nhiều bậc cha mẹ độc đoán không để cho mình bị ai lôi cuốn. Hậu quả là họ trở thành những người mà người khác không thể đến gần. Một số bậc cha mẹ muốn duy trì khoảng cách này với con cái, vì khoảng cách này bảo vệ họ, giúp họ khỏi phải xử lý về những nhu cầu tình cảm của con cái, là điều mà họ không có khả năng đáp ứng.
Bậc cha mẹ độc đoán cũng có thể truyền thông bằng những cách không lời (vô tình) hoặc bằng lời nói rằng họ không muốn bị con cái làm phiền. Có lẽ người ấy bận rộn với quá nhiều công việc quan trọng hơn và không còn thì giờ chơi đùa hoặc nói chuyện với con. Khi làm như vậy, người ấy đã không kiên nhẫn trước những khả năng và giới hạn của con, và sự truyền thông của họ chỉ toàn là những mạng lệnh khăng khăng và lời chỉ bảo. Người ấy ra lệnh cho con mình chạy quanh như những người máy và hình phạt con ngay cả với những thất bại nhỏ nhất vì đã không đáp ứng một cách sốt sắng.
Bậc cha mẹ độc đoán cũng có khuynh hướng đòi hỏi con mình phải hoàn hảo. Đứa con rất ít được khích lệ khi nó làm tốt nhưng chắc chắn nó sẽ nghe đầy những lời chỉ bảo hoặc chỉ trích như tát nước vào mặt khi nó làm không tốt. Và đứa trẻ học biết rằng nó không thể làm bất cứ điều gì để đẹp lòng cha mẹ mình.
Không ngạc nhiên gì khi chta thấy rằng một trong những hậu quả mà bậc cha mẹ độc đoán đem lại là đứa trẻ thường xuyên mang nỗi sợ bị thất bại, vì nỗi sợ đó mà thậm chí nó không muốn thử xem có thành công chăng! Trong cái nhìn của cha mẹ, rủi ro bị thất bại và những hậu quả nho nhỏ của nó là quá lớn. Về phương diện tình cảm và xã hội, và ngay cả về vấn đề trí năng nữa, đứa trẻ sẽ gặp khó khăn trong việc dùng hết những tiềm năng của mình. Có thể đứa trẻ phải vật lộn trong nhiều năm vì tự đánh giá thấp chính mình.
Một đứa trẻ lớn lên trong một gia đình như vậy cũng có thể phát triển một nỗi sợ hãi quá đáng về cha hoặc mẹ của mình, là người thống trị gia đình với cánh tay không nhân nhượng. Trong khi cha mẹ hình phạt hoặc có thể không hình phạt một cách cay nghiệt, thì người làm cha mẹ ấy cũng đã thiếu hiểu biết trong lĩnh vực ban phát tình yêu thương cho con. Những đứa con còn nhỏ có vẻ kính trọng bậc cha mẹ độc đoán, nhưng sự kính trọng này thường đặt nền tảng trên nỗi sợ hãi. Khi đứa trẻ lớn tuổi hơn, nó có thể nổi loạn với loại uy quyền cay nghiệt này.
Người làm cha làm mẹ cũng sẽ chịu đựng những thiệt hại này vì cung cách lãnh đạo độc đoán của chính mình. Người đó sẽ mất đi phước hạnh được gần gũi với con cái, là mối quan hệ được phát triển mỗi ngày qua mối liên kết yêu thương và kề cận. Có thể người ấy ao ước được gần gũi với con hơn nhưng cảm thấy không thể nào bẻ gãy sự ngăn cách ngày càng bành trướng giữa họ. Cuối cùng, khi con đã lớn, họ sẽ thấy mình bị phân cách với con cái. Tuy vậy, từ ngày này qua ngày kia vì không ý thức được điều này, người ấy đã hi sinh sự thân thiết với con vì cớ cảm xúc cho rằng mình phải là người hoàn toàn nắm quyền kiểm soát. Người ấy ngày càng đẩy con xa cách mình.
Người ấy xem việc con sợ hãi mình và tôn trọng mình là cần thiết như nhau và tin rằng người làm cha mẹ không bao giờ được thừa nhận rằng mình đã hành động sai. Mặc dầu có thể người ấy cũng tìm được sự vâng lời nơi con cái, nhưng thường thất bại và không tìm thấy lòng tôn trọng và yêu thương chân thật.
Hậu quả thông thường của bậc cha mẹ độc đoán là con cái họ cũng có khuynh hướng thấy dct rất xa cách, là Đấng không thể đến gần và hay yêu sách. Đứa con ấy sẽ cảm thấy rất khó để tiếp nhận tình yêu vô điều kiện của dct hoặc tin rằng dct là Cha thiên thượng đầy lòng yêu thương, là Đấng sẵn sàng lắng nghe (Thi thiên 91:14-15; 145:18; Giêrêmi 33:3; Hêbơrơ 4:14-16; 7:25; 10:22) Đứa con ấy sẽ thấy Chúa cũng giống như người cha trên đất của mình vậy, và cảm thấy xa cách Chúa y như xa cách người cha trên đất của mình vậy.
Làm cho cân đối. Bậc cha mẹ khôn ngoan ý thức được nhu cầu cần thiết lập uy quyền trong gia đình nhưng người ấy hiểu được sự khác biệt giữa uy quyền và chủ nghĩa độc đoán. Người ấy nỗ lực để có được mối quan hệ thân thiết và tin cậy nơi con cái, bằng cách sẵn sàng chuyện trò với con và đặc biệt là sẵn sàng nghe con nói, và bằng cách kiên nhẫn trả lời những câu hỏi có thể rất khờ dại mà đứa trẻ hỏi.
Dĩ nhiên, bậc cha mẹ này thừa nhận rằng không phải lúc nào họ cũng có thể sẵn sàng mỗi khi đứa trẻ muốn được quan tâm, nhưng mỗi ngày họ sẽ cố gắng ấn định một thì giờ hoàn toàn quan tâm đến con. Người ấy sẽ cẩn thận không quá bận rộn đến nỗi tất cả thì giờ dành cho con đều bị đám đông lấy ra mất khỏi thời khóa biểu của mình. Người ấy bày tỏ cho con biết rằng mình yêu thương con và rất vui khi được ở bên chúng.
Trong khi những bậc cha mẹ khôn ngoan thiết lập những qui định và mong đợi con cái vâng lời mình, người ấy cũng cho con biết rằng chúng có thể đến gần mình. Ví dụ như sau khi kỷ luật con, người ấy có thể ôm con để khẳng định tình yêu của mình. Người ấy thừa nhận mỗi khi mình phạm lỗi và sẵn sàng nói “bố xin lỗi” đối với những ai có liên lụy. Người ấy đòi buộc con cái phải vâng lời, nhưng người ấy bày tỏ tình yêu thương và sự khích lệ để có thể nhận được sự tôn trọng chân thật của con. Cửa phòng của người ấy hay mở ra để con cái có thể chạy đến với mình.
Bậc cha mẹ khôn ngoan cũng không tiếc lời khi thấy cần khen tặng và nói những lời khích lệ con. Khi đứa con nỗ lực làm điều gì đó nhưng thất bại, cha mẹ có mặt ở đó để khích lệ nó đứng dậy và thử một lần nữa. Họ giúp con không mang mặc cảm mình là kẻ thất bại.
Một phần quan trọng nữa trong cách giáo dục là thừa nhận mỗi đứa trẻ đều khác nhau và đối đãi với chúng như những cá nhân độc đáo. Bậc cha mẹ độc đoán có khuynh hướng cho rằng sự huấn luyện của họ không thể thay đổi và phải được áp dụng cho mọi đứa con y như nhau. Trong khi những bậc cha mẹ độc đoán thường hay nghĩ họ phải nhận cho kỳ được sự tôn trọng mà họ đáng được nhận, thì bậc cha mẹ khôn ngoan suy nghĩ cách chiếm được sự tôn trọng của gia đình mình bằng cách trở nên như con người Chúa muốn.
Bài Tập 6
Nếu bạn có khuynh hướng quyền hành thái quá đối với con cái mình, hãy dành thì giờ để hỏi chính mình những câu hỏi sau đây:
1. Tại sao tôi đòi hỏi một sự vâng lời tuyệt đối từ nơi con cái tôi?
2. Con cái thật sự nghĩ gì về tôi? Chúng có yêu thương tôi không, hoặc chúng chỉ sợ tôi mà thôi?
3. Tôi phải thực hiện những bước nào để thay đổi cách lãnh đạo độc đoán của mình?
4. Tôi hứa nguyện thay đổi như thế nào?
Sau khi bạn đã trả lời những câu hỏi này, hãy chọn một số câu kt liên hệ đến đặc tánh của Cha Thiên Thượng và học thuộc lòng: Sự nhân từ, ân điển, kiên nhẫn, và sự tha thứ của Ngài… Hãy học thuộc lòng một số câu kt và đọc mỗi sáng mỗi tối. Hãy lưu ý xem bạn có bất cứ thay đổi nào trong hành động khi bạn suy gẫm về địa vị làm Cha của dct.
Bậc Cha Mẹ Không Có Lập Trường
Những điểm không cân đối. Bậc cha mẹ không có lập trường do dự không biết phải giáo dục con theo cách nào, họ thường đưa ra những lời dạy dỗ làm con cái rối trí. Có những lúc họ rất dễ dãi, cho con làm bất cứ điều gì nó muốn; có những lúc khác họ lại rất độc đoán, cai trị bằng cánh tay sắt. Nói cách khác, đứa con không bao giờ biết rõ ngày hôm nay mình sẽ bị Bố hoặc Mẹ xử lý như thế nào. Nó cũng không biết chắc những điều nó không được làm là gì, bởi vì những điều ấy không được thiết lập rõ ràng. Hôm nay nó có thể không bị la mắng gì vì một hành động nào đó, nhưng ngày mai nó sẽ bị hình phạt vì chính hành động ấy.
Bậc cha mẹ không có lập trường này thường không suy nghĩ thấu đáo về cách dạy con của họ, vì thế họ không biết chắc phải phản ứng thế nào trước những hành động hoặc thái độ của con. Một số cha mẹ không có lập trường là vì hậu quả của tình trạng buồn chán. Ví dụ, hôm nay bà mẹ đánh con khi nó làm đổ sữa vì bà đang buồn rầu về một số sự việc xảy ra hoặc trong người bà không cảm thấy khỏe. Ông bố có thể đánh đấm thằng con trai vì đang bực bội với những nan đề về tài chánh hoặc phiền phức trong công việc nào đó.
Thỉnh thoảng người làm cha mẹ kỷ luật đứa con của mình cách hà khắc vì nó đã vi phạm một luật lệ chưa thành lời, là luật lệ mà ông bố chưa hề bận tâm để giải thích, cũng không hề cảnh giác đứa trẻ về hậu quả đang treo lơ lửng nếu nó vi phạm. Một cách thông thường nữa của bậc cha mẹ không có lập trường là cha mẹ bày tỏ sự dung chịu vô hạn đối với một nết xấu của con đến một mức độ không còn chịu nỗi, và lúc ấy họ sẽ cư xử một cách bốc đồng, hành hạ đứa con cách tàn nhẫn.
Đứa trẻ được trưởng dưỡng bởi những bậc cha mẹ có tâm tánh cứ thường xuyên dao động theo “thời tiết” như vậy có thể phát triển bệnh bất an và nan đề về tình cảm. Hậu quả của sự giáo dục này là đứa trẻ có thể thường xuyên sống trong sự bất định và thậm chí sợ hãi, tự hỏi khi nào thì mình sẽ bị một trận đòn trí mạng, hoặc khi nào thì nó lại bị bắt quả tang và hành phạt vì lỗi lầm mà trước đây nó vẫn làm nhưng chẳng sao. Cuộc đời đối với nó cứ bị đảo lộn, khi lên khi xuống. Ngay cả những lúc đang vui nó cũng cảm thấy bất an bởi vì những giới hạn của nó không được ấn định rõ ràng. Nó không bao giờ biết chắc cha mẹ sẽ phản ứng thế nào với nó.
Con trẻ được nuôi lớn bởi những bậc cha mẹ không có lập trường thường gặp khó khăn trong việc biện biệt hoặc cư xử khôn ngoan, vì nó không được dạy dỗ phải biết nhìn xa và thấy trước những hậu quả do sự chọn lựa của mình. Nó không được huấn luyện để nhận diện những dấu hiệu cần cảnh giác trong đời sống. Cha mẹ của nó đã thất bại trong việc dùng những hậu quả để cảnh giác hay chính họ cũng không thống nhất trong việc cảnh giác. Đứa trẻ cũng phải vật lộn với sự tự chế, bởi vì khi thì nó được cho quá nhiều tự do, lúc khác thì nó lại bị đánh đập cách tàn nhẫn vì những vi phạm rất nhỏ. Nó không học biết cách kiểm soát mình một cách đúng đắn.
Làm cho cân đối. Bạn có thấy chính mình cũng có một số hành động tương tự với các bậc cha mẹ không có lập trường vừa được mô tả chăng? Chúng ta phải thừa nhận rằng có những lúc tất cả chta đều là bậc cha mẹ không có lập trường và có những cách cư xử rất đáng thương như đã được đề cập ở trên. Tuy vậy, mục tiêu của chta là phải trước sau như một trong cách giáo dục và cả trong đời sống làm gương của chta.
Nhiều bậc cha mẹ không có lập trường đã thật sự tranh chiến để sống cuộc đời tin kính. Họ cố gắng kiên nhẫn và tập tiết độ, cả hai đều là bông trái của dtl (Galati 5:22-23). Có lẽ họ kiên nhẫn quá lâu rồi, nghĩa là họ phải chịu đựng về tất cả những việc làm của con trẻ, vì nói cho cùng, chúng chỉ là con trẻ. Tuy vậy, mỗi nết xấu của đứa trẻ đều gây nên trạng thái căng thẳng nơi cha mẹ. Và khi họ không còn chịu đựng nỗi nữa, không kiềm chế được nữa, cơn giận bùng nổ và hình phạt con cách gay gắt.
Bậc cha mẹ khôn ngoan sẽ dành thì giờ để suy nghĩ thấu đáo về triết lý nuôi dạy con cái, ít nhất là trong một từ ngữ rộng lớn, và cùng thảo luận vấn đề này với người phối ngẫu của mình. Họ sẽ cùng lập ra những tiêu chuẩn cư xử với con và sẽ cố gắng công bình và thống nhất trong cách xử lý với con. Mỗi khi đứa trẻ vượt quá giới hạn, nó sẽ được cảnh cáo trước khi bị phạt. Như thế đứa trẻ sẽ học biết phần thưởng của sự vâng lời (lời khen hay sự thỏa lòng của cha mẹ) và hậu quả của sự không vâng lời.
Sau này, khi lớn lên, nó sẽ dễ nhận ra sự cảnh cáo của dct trong kt về con đường của kẻ ngu dại và sẽ được trang bị tốt hơn để tự kiểm soát chính mình. Nó cũng sẽ trở thành người vững vàng hơn. Đứa trẻ nào có những nguyên tắc được ấn định rõ ràng để theo đó mà sống, chẳng hạn như người Ysơraen, và thường xuyên thi hành những nguyên tắc, ấy thường sẽ lớn lên trong sự tự tin và vững vàng và sẽ biết điều chỉnh rất nhanh để phù hợp với hoàn cảnh mới. Những tâm tánh này sẽ làm hành trang vào đời khi đứa trẻ đã lớn và cũng ảnh hưởng đến mối quan hệ của người ấy với Chúa nữa.
Bài Tập 7
Bạn có thể đề nghị những cách nào để thay đổi cách dạy con quá dễ dãi và không biết tự chế? Hãy tra những câu kt sau đây, và tóm tắt xem những câu kt này dạy dỗ điều gì: Châm ngôn 16:32; 25:28; Galati 5:22-23; Êphêsô 4:26; Giacơ 1:19, 26; IIPhierơ 1:3, và IGiăng 5:4.
Cha Mẹ Xem Con Là Trên Hết
Những điểm không cân đối. Bậc cha mẹ nào xem việc nuôi dạy con là trung tâm của cả thế giới họ đang sống thì được gọi là bậc cha mẹ quá cưng chìu con. Đối với những bậc cha mẹ như vậy, mỗi một quyết định dầu nhỏ hay lớn cũng đều được thực hiện dưới ánh sáng của sự việc xem có ảnh hưởng đến con mình hay không. Chắc chắn chta phải suy nghĩ về con cái trong mọi quyết định có ảnh hưởng đến gia đình, nhưng đừng bao giờ vì con mà làm hỏng đi điều cốt lõi của gia đình: đó là mối quan hệ vợ chồng.
Bậc cha mẹ xem con là trên hết dựa vào triết lý cho rằng việc giáo dục con tốt có thể được khẳng định bởi mức độ quan tâm và hi sinh mà cha mẹ dành cho con cái. Đây là một phương pháp lừa dối vì mới nghe có vẻ quá đúng. Nhưng điều thiếu sót chính yếu là nó bỏ mặc ưu tiên hàng đầu của gia đình là mối quan hệ vợ chồng theo như điều kt đã thiết lập. Khi mối quan hệ vợ chồng trở thành công cụ cho mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái, thì kế hoạch thiên thượng cho sự phát triển một gia đình hạnh phúc bị xâm phạm và bị xói mòn.
Một câu chuyện có thật minh họa cho chta thấy làm thế nào điều này có thể xảy ra. Một đứa bé bốn tuổi cứ khăng khăng đòi mẹ phải ngủ với nó mỗi tối, và người mẹ vui lòng chìu theo, mặc dầu chồng của cô rất bực bội vì bị ngủ một mình. Đứa bé đã biết cách kiểm soát mẹ mình đến nỗi nó ra lệnh cho mẹ về giờ ăn, ăn cái gì, và nhiều lãnh vực khác nữa trong đời sống gia đình. Mỗi ngày ông chồng càng cảm thấy bị vợ bỏ bê, trong khi đó người vợ nghĩ rằng mình đang thực hiện chức năng làm mẹ với sự hi sinh lớn lao nhất.
Có một số cách tiêu cực thường được thấy trong con trẻ của những bậc cha mẹ xem con là “số một”. Những đứa trẻ này buộc cha mẹ phải làm theo ý chúng bằng cách sai khiến cha mẹ chúng, chúng chơi đùa trên tình cảm của cha mẹ, và thậm chí đùa cợt để người này nghịch với người kia. Điều này thường làm phân rẽ cha với mẹ như câu chuyện kể trên hoặc làm cho một trong hai người cảm thấy hi sinh vì con là điều cần thiết.
Nói chung, đứa trẻ được nuôi dạy trong một gia đình lúc nào cũng xem con là quan trọng nhất sẽ lớn lên trở thành một người ích kỷ và không biết ơn, và nuôi dưỡng một cảm nhận sai trật về tầm quan trọng của chính mình. Mọi sự luôn luôn xoay quanh nhu cầu và ao ước của đứa trẻ ấy; cha mẹ đặt đời sống của họ xoay quanh đứa trẻ ấy. Một đứa trẻ như vậy lớn lên sẽ hiếm khi biết tôn trọng người khác hoặc quí của cải; nó sẽ cứ tiếp tục tìm kiếm và mong đợi sao cho chính mình được thỏa mãn. Hẳn nhiên, cách giáo dục tập trung quá đáng vào con rất có hại cho sự phát triển tâm tánh của đứa trẻ, và nó cũng có thể gây nên sự tàn phá trong gia đình nữa.
Đứa trẻ được nuôi dưỡng trong gia đình xem nó là số một sẽ gặp khó khăn trong việc phát triển khả năng biện biệt vì đứa bé trai hoặc bé gái ấy sẽ không thể nào quyết định hoặc phán đoán sự việc mà không gạt bỏ lợi ích của cái tôi. Cũng tương tự như vậy, người ấy sẽ cảm thấy rất khó để trù tính sao cho có những hành động khôn ngoan, vì nó đã được huấn luyện chỉ biết nghĩ cho mình, và chỉ lo không biết công việc này sẽ ảnh hưởng thế nào đến mình. Nó không biết nhìn cuộc sống từ quan điểm vì phúc lợi hoặc vì điều tốt đẹp cho người khác, như lời kt dạy, nó cũng không hề kinh nghiệm được niềm vui vì được phục vụ người khác. Nó đã được huấn luyện để tự coi mình là nhân vật quan trọng nhất trong mọi tình huống, vì thế nó cũng là người thiếu khôn ngoan. Nó cũng sẽ chẳng có khả năng để suy nghĩ về những điều công bằng hoặc chánh trực khi phải đối diện với nan đề trong các mối quan hệ giữa con người.
Làm cho cân đối. Người làm cha làm mẹ nào lâu nay xem con cái là điều duy nhất mình phải cân nhắc trong mọi quyết định của gia đình thì cần phải ý thức những lỗi lầm mà mình đang gây ra. Trước hết, người ấy phải suy nghĩ thấu đáo xem những điều ưu tiên của mình là gì để thừa nhận rằng vun xới một mối quan hệ tốt đẹp với người phối ngẫu phải là ưu tiên hàng đầu. Thứ hai, người ấy phải thừa nhận rằng mình đang làm tổn hại mối quan hệ vợ chồng, đang làm hại con, vì đã đặt con vào trung tâm của tất cả kế hoạch của mình, vì đã chú trọng quá nhiều vào con. Thứ ba, người ấy phải bắt đầu dạy dỗ con rằng nó chỉ là một phần của một tổng thể được gọi là gia đình mà thôi.
Con trẻ ấy phải được giáo dục lại để thấy rằng nhu cầu và ao ước của nó không phải là những điều duy nhất trong gia đình. Bậc cha mẹ nào muốn làm cho sự dạy dỗ của mình được quân bình sẽ bắt lấy cơ hội để dạy con xem người khác là tôn trọng hơn mình: Trước hết là Chúa Jêsus, kế đến là người khác, kế nữa mới là chính mình. Người cha ấy sẽ khích lệ con biết cân nhắc xem những cung cách của mình sẽ ảnh hưởng đến người khác như thế nào. Dạy con nguyên tắc “làm cho người khác điều các ngươi muốn người ta làm cho mình” là nguyên tắc rất quan trọng trong gia đình Cơ đốc. Giúp con lớn lên trong sự cảm thông, am hiểu, và nhạy bén với những người khác; nhờ đó, cha mẹ không còn quá tập trung vào con và cũng giúp con trẻ không quá tập trung vào chính mình. Con trẻ nào lớn lên trong gia đình biết rằng trước hết cha mẹ sẽ tận hiến cho Chúa, kế đến là cho nhau và kế nữa là cho con cái thì sẽ thấy đời sống mình được bảo đảm.
Có người hỏi một trong các cô con gái của Mục sư Billy Graham câu này, “Cô có tức giận mỗi khi cha cô rời nhà để tham gia vào chức vụ không?” Câu trả lời của cô ta là, “Không, vì tôi biết rằng cha mẹ tôi yêu Chúa trên hết, kế đến là họ yêu nhau một cách vô điều kiện, và cha mẹ cũng yêu tôi một cách vô điều kiện.” Gia đình có nền tảng cân đối theo kt sẽ gìn giữ tình yêu gia đình theo đúng thứ tự ưu tiên của nó.
Chúng ta đã xử lý với nhiều cách dạy con khác nhau thường gặp phải trong nhiều gia đình, là những cách bày tỏ những hiện tượng tiêu cực trong việc nuôi dạy con trở nên người khôn ngoan và trưởng thành trong tâm linh. Con trẻ được nuôi dạy trong những gia đình mà những cung cách tiêu cực chiếm ưu thế sẽ gặp phải một số nan đề như đã đề cập ở trên. Nhưng một vài trẻ có thể không bị ảnh hưởng.
Đôi khi đứa trẻ xuất thân từ một bối cảnh tệ hại không thể tưởng tượng, lại lớn lên và trở thành người hầu việc Chúa cách phi thường. Chúng ta phải nhấn mạnh rằng không phải nhờ cha mẹ mà đứa trẻ trở thành một người như thế đâu. Những trường hợp đặc biệt như vậy xảy ra vì đứa trẻ đã biết tìm kiếm nơi dct những gì thiếu thốn trong gia đình của trẻ, có thể đó là tình yêu thương, tính vững vàng, sự tử tế, hoặc ngay cả những cung cách cư xử phải lẽ. Những đứa trẻ như thế đã nhìn thấy những điểm yếu của cha mẹ mình và đã nhìn vượt lên trên cha mẹ để tìm kiếm sức mạnh và sự khôn ngoan từ dct từ thời thơ ấu. Tuy vậy, có biết bao nhiêu trẻ con, và mỗi đứa trẻ đã bị bầm dập và thậm chí còn gãy vụn đang khi chúng ở dưới sự giáo dục nghèo nàn của cha mẹ.
Bài Tập 8
Hãy ôn lại những cách giáo dục của cha mẹ đã được thảo luận từ nãy đến giờ. Lập một biểu đồ liệt kê ra bảy cách giáo dục tiêu cực và những khuyết điểm trong mỗi cách và những ảnh hưởng tiêu cực trên con trẻ là gì.
Khi bạn đọc lại biểu đồ của mình, hãy đánh giá cách giáo dục con của chính bạn:
1. Bạn có khuynh hướng theo những cách tiêu cực nào?
2. Bạn cần phải sửa lại cho cân đối trong những lãnh vực nào?
3. Bạn làm thế nào để đạt được sự cân đối?
4. Hãy đưa ra một số đề nghị về những cách mà bạn sẽ thực hiện để làm cho cách giáo dục con được cân đối. Nếu có thể được, hãy thảo luận những điều này với vợ hoặc chồng của mình, và chia xẻ với nhau một cách khéo léo về những khuyết điểm mà các bạn nghĩ rằng mình có khuynh hướng mắc phải.
Nan Đề Của Việc Giáo Dục Con Mà Thiếu Cha Hoặc Mẹ
Chúng ta cần xem qua một khuôn mẫu khác trong việc giáo dục con cái, mà về cơ bản phương cách giáo dục này đã không cân đối, đó là hoàn cảnh gà trống nuôi con hoặc mẹ góa con côi. Chúng ta cần quan tâm đến những người đang nuôi dạy con mà thiếu cha hoặc mẹ, vì điều này rất thông thường trong nhiều xã hội.
Những trở ngại chính yếu
Dầu vì lý do qua đời, ly dị hoặc ly thân, mà đơn vị cốt lõi của xã hội là mối quan hệ vợ chồng đã bị gãy đổ và nay chỉ còn một người. Nhiều gia đình có mối quan hệ vợ chồng rất cạn cợt, nhưng ít nhất người phối ngẫu cũng còn hiện diện. Điều quan trọng là bậc cha mẹ nuôi con một mình biết thừa nhận rằng gia đình của họ đang thiếu mất một mối quan hệ rất mấu chốt. Sự vắng mặt của người vợ hoặc người chồng là điều gay go chính yếu mà người nuôi con một mình gặp phải bất cứ lúc nào họ dạy dỗ con cái.
Nhiều câu hỏi khó trả lời có thể làm nặng lòng người ấy. Bây giờ tôi phải quyết định thế nào đây? Làm thế nào một người có thể thực hiện chức năng của hai người? Làm sao tôi có thể nuôi dạy con theo quan điểm của tôi (đàn ông) và còn phải đứng trên quan điểm của người nữ nữa và ngược lại. Sức lực ở đâu để có thể làm công việc này đây? Điều gì giữ cho một người cứ tiếp tục bước tới? Tôi phải làm gì khi con bệnh trong khi tôi còn phải kiếm sống? Ai có thể làm tốt công việc chăm sóc con trong khi tôi đi làm? Liệu uy quyền của tôi trong gia đình có bị xói mòn vì những người chăm sóc con tôi không? Và danh sách của những câu hỏi như thế cứ tiếp tục.
Mặc dầu chta đã nêu rõ tính chất gia đình của người phải nuôi con một mình, nhưng nhu cầu thật sự của một gia đình cũng vẫn không thay đổi. Mục đích, vai trò, và những chiều kích thuộc linh của một gia đình vẫn phải có. Vì thế, điều quan trọng hơn hết là người nuôi con một mình cần sáng suốt nhận biết và sẵn sàng để hành động theo những nhu cầu này. Nhưng làm trọn hai vai trò là điều vô phương, vì nội một vai trò mà chta đã không trọn. Cách giải quyết không phải là kêu gọi một anh hùng cứ đứng mãi trong vị trí nuôi dạy con một mình. Nhưng người ấy còn có thể kiếm những nguồn giúp đỡ từ bên ngoài.
Nếu người cha người mẹ này thật sự là người góa vợ hoặc chồng, thì kt có lời hướng dẫn rất rõ ràng dành cho họ. Trong lá thư đầu tiên viết cho Timôthê, Phao Lô nói rằng: “Hãy kính những người đàn bà góa thật là góa; nhưng nếu bà góa có con hoặc cháu, thì con cháu trước phải học điều làm thảo đối với nhà riêng mình và báo đáp cha mẹ; vì điều đó đẹp lòng dct. (ITimôthê 5:3-4)
Điều giả định ở đây là người góa bụa có thể không đủ sống hoặc không có bất cứ phương tiện hỗ trợ gì và cần đến sự giúp đỡ của người khác. Phao Lô nói rằng những người thân thuộc nhất với người góa bụa ấy phải chịu trách nhiệm. Nếu người ấy không có gia đình giúp đỡ, mà lại là người thật sự góa bụa, thì ht có trách nhiệm lo cho họ. Và thậm chí người góa bụa ấy phải có một số tiêu chuẩn nhất định về tâm tánh (xem câu 9-16).
Còn trong trường hợp những người sống một mình không phải là góa bụa nhưng vì ly dị, hoặc ly thân, thì theo phân đoạn kt này, gia đình của người ấy sẽ chịu trách nhiệm về họ. Trước hết, người ấy phải quay về với gia đình để được giúp đỡ, còn gia đình phải sẵn sàng và sẵn lòng giúp đỡ, như thế là làm theo điều mà Phao Lô gọi là “học làm điều thảo với nhà riêng mình.”
Nhưng có thể gia đình của họ không thể đáp ứng một số nhu cầu rất thiết yếu, đặc biệt là nếu những người trong gia đình ấy không tin Chúa. Vậy thì người ấy phải tìm sự giúp đỡ từ những người khác và đặc biệt là từ ht địa phương. Sự hỗ trợ có thể đến từ tập thể tín hữu của một ht địa phương, là những người biết rõ hoàn cảnh và cưu mang, giúp đỡ bằng những cách rất cụ thể trong khả năng của mình.
Hội thánh đầu tiên đã phải đối diện với vấn đề giúp đỡ cho những đàn bà góa, đặc biệt là những bà Hêlênít góa bụa (những Cơ đốc nhân người Do Thái nói tiếng Hilạp) trong ht lúc bấy giờ. Trong Công vụ đoạn 6, những Cơ đốc nhân người Hêlênít than phiền về việc người Hêbơrơ không chăm sóc những góa bụa chung quanh họ. Cách giải quyết vấn đề của mười hai sứ đồ đã để lại cho chúng ta một tấm gương đáng ghi nhận.
Vậy anh em hãy chọn trong bọn mình bảy người có danh tốt, đầy dẫy dtl và trí khôn, rồi chta sẽ giao việc này cho (Công vụ 6:3).
Hội thánh đầu tiên đã ý thức rằng chăm sóc những người góa bụa là một trong những công tác quan trọng cần được làm trọn trong sự vâng lời dct. Vì thế, ht phải luôn luôn là nguồn hỗ trợ và khích lệ những người này, đặc biệt là trong trường hợp họ “là những người thật sự góa bụa” (không có sự hỗ trợ).
Trong ITimôthê 5:14 Phao Lô đề cập đến một cách giải quyết khác: tái giá. Ông nói rằng ông muốn “những gái góa còn trẻ nên lấy chồng”. Có thể đây là cách giải quyết cho một số người góa bụa, nhưng đừng vì thiếu mất một người chồng mà những người này sẵn lòng lấy một người chưa được cứu.
Phân đoạn kt này chủ yếu đề cập đến người nữ, vì trong thời kt họ thường là những người không được sự hỗ trợ sau khi chồng chết. Ngày nay, thông thường cả nam lẫn nữ đều làm việc, và sự giúp đỡ về vật chất có thể không phải là nhu cầu cấp bách nhất cho một số gia đình góa bụa. Nhưng sự hỗ trợ về tình cảm lại rất cấp bách đối với một người nam hoặc người nữ phải vật lộn với việc một mình nuôi con.
Một người nam nuôi con một mình thì cũng thiếu thốn tình cảm y như người nữ nuôi con một mình vậy. Nếu người đó có con gái, thì gia đình người nam này sẽ được ích lợi rất nhiều nếu được sự quan tâm của một người nữ, phục vụ như người thay thế cho người mẹ, là một hình ảnh của người nữ để những đứa bé gái biết thế nào là mẹ. Cũng vậy, những đứa bé trai được nuôi dưỡng bởi người mẹ góa cần tấm gương của một người nam, là hình ảnh của một người cha, một hình ảnh để nó biết sau này nó phải trở nên như thế nào. dct có thể lấp đầy những khoảng trống trong đời sống của con trẻ của những người góa bụa qua những tín hữu khác, là những người có đời sống hứa nguyện để phục vụ với vai trò của người làm gương hay người thay thế cho người cha hoặc người mẹ vắng mặt. Cơ đốc nhân nên suy xét đến những vấn đề này để có thể nắm lấy vai trò như một người cậu, người dì, hoặc ông ngoại, bà ngoại của một gia đình góa bụa.
Trong khi tìm cách để nâng đỡ người góa bụa và để chia sẻ gánh nặng mà một người nam, người nữ đang mang, người Cơ đốc nào làm điều này biết chắc rằng mình đang làm trọn mạng lệnh của Đấng Christ (Galati 6:2), đặc biệt là mạng lệnh hãy yêu thương nhau.
Bài Tập 9
Đọc Bài Đọc 5 “Lời Kinh Thánh Hướng Dẫn Cho Những Bậc Cha, Mẹ Góa Bụa” trong những Phần Đọc Hệ Luận. Nếu bạn là người góa bụa, hãy đọc phần hướng dẫn thực tế cho người góa bụa. Có điểm nào bạn thích hay không thích? Bạn thấy phần này ích lợi ở điểm nào? Theo nền văn hóa của bạn, bạn có lời đề nghị gì thêm để giúp đỡ cho những người góa bụa?
Bạn có ý kiến gì trong phần hướng dẫn thực tế cho thân thể của Đấng Christ. Hội chúng của bạn đáp ứng thế nào trước nhu cầu của những người góa bụa? Những đường lối nào mang tính cách xây dựng mà chính cá nhân bạn hoặc với tư cách là một gia đình bạn nghĩ rằng mình có thể thực hiện cho những gia đình góa bụa?
Tìm Cách Làm Cho Cân Đối
Cách nuôi dạy con cân đối và khôn ngoan là điều lý tưởng, là một mục tiêu mà chúng ta là bậc cha mẹ phải nhắm đến. Không phải chúng ta chỉ nhắm mục tiêu là con cái chta biết vâng lời, nhưng chúng ta còn muốn chúng được hạnh phúc, đầy đủ (tinh thần lẫn vật chất), và được vững vàng. Việc giáo dục của chúng ta phải cân đối giữa tình yêu thương và sự kỷ luật. Tình yêu thương mà không có kỷ luật thì sẽ tạo ra đứa trẻ không có biết tiết độ, hay nói cách khác đó là một đứa trẻ hư hỏng. Kỷ luật mà không có tình yêu thương thì sẽ tạo ra đứa trẻ chán đời với một tâm linh bị gãy vụn. Vì thế, huấn luyện theo nền tảng kt bao gồm cả sự dạy dỗ và đời sống gương mẫu của cha mẹ. Dạy dỗ mà không làm gương thì sẽ tạo ra đứa trẻ cay đắng và đầy dẫy sự oán hận. Còn chỉ làm gương thôi mà không dạy dỗ thì sẽ tạo ra đứa trẻ hay khiêu khích và có đời sống không vững vàng.
Bậc cha mẹ nào có đời sống cân đối theo lời kt, cần phải biết đặt mối quan hệ vợ chồng lên trước, nhắm mục đích tạo nên một hôn nhân mạnh mẽ nghĩa là hôn nhân ấy chỉ có một thân xác và một tâm linh mà thôi, y như dct đã thiết lập vậy. Trong kế hoạch của Ngài, con cái là những thành viên được gia đình chào mừng và đón tiếp ân cần, là những món quà mà dct cho cha mẹ mượn để yêu thương, vui đùa, để dạy dỗ và kỷ luật.
Trước khi có con, có lẽ bạn đã có những suy nghĩ về việc nuôi dạy con mà thực tế sau này cho thấy bạn chẳng thực hiện được. Trong quá trình nuôi dạy con, chúng ta thường học cách để trở nên tế nhị hơn và tăng trưởng càng hơn trong suy nghĩ về việc nuôi dạy con. Hi vọng chúng ta có thể thật sự học được từ những lỗi lầm của chính mình và của người khác, là những điều mà chúng ta đã thấy trong bài học này.
Ở đây chta cũng phải luôn ghi nhớ rằng, chta hi sinh cho con cái và ao ước chúng được tăng trưởng đến mức độ trưởng thành và có sự khôn ngoan thuộc linh như thế nào thì dct là Cha thiên thượng của chúng ta cũng hi sinh vì chta y như vậy. Nhiều khi chta đã thất bại trong cương vị làm cha mẹ, nhưng lời hứa mà dct dành cho chta là tình yêu thương và ân điển của Ngài không hề thay đổi. Cha thiên thượng của chta cứ sẽ tiếp tục huấn luyện và dẫn dắt chta đến sự trưởng thành thuộc linh, giúp chta bỏ đi tội lỗi dễ vấn vương trong công tác nuôi dạy con cái mỗi ngày. Ngài hứa sẽ ban sự khôn ngoan khi chúng ta cầu xin Ngài (Giacơ 1:5). Ngài cũng hứa thành tín với chta một cách vô điều kiện (IITimôthê 2:13).
Có một câu chuyện minh họa sự thành tín và chính sự hiện diện của Ngài sẽ giúp đỡ cho chta là bậc cha mẹ. Ông Paderewsky là một người Balan đánh đàn dương cầm nổi tiếng, ông phải trình bày một bản hòa tấu tại nhà Hát Opera tại Luân Đôn. Ngày nọ, có một bà mẹ muốn đem cậu con trai mới bắt đầu học dương cầm đến nghe người nhạc sĩ vĩ đại này.
Trong đêm hòa tấu đó, bà mẹ bảo con cứ ngồi trên ghế trong khi bà ra đằng sau hội trường một lát. Khi quay về chỗ ngồi, tim bà suýt ngừng đập. Bà nghe tiếng đàn thơ ngây của con trẻ phát ra từ chiếc dương cầm trên sân khấu giữa buổi hòa nhạc vĩ đại. Bà không dám nhìn lên vì sợ thấy người đang đàn, trong lòng biết chắc con trai bà đã chạy lên sân khấu và chơi chiếc đàn ấy. Quả thật vậy, khi bà vừa đến chỗ ngồi, thấy con đã chạy mất.
Đám đông thính giả bắt đầu xì xào vì thấy con trai bà đánh đàn. Đang khi hoảng hốt không biết phải làm gì, đột nhiên bà nghe tiếng đàn thánh thót từ sân khấu. Bà nhìn lên thì thấy nhà nhạc sĩ vĩ đại Paderewsky đang đứng đàng sau cậu con trai bé bỏng của bà, tay ông lướt trên những nốt nhạc để tạo ra tiếng đàn thánh thót, trong khi con bà cứ tiếp tục giai điệu con trẻ ngây thơ của nó. Nhạc sĩ Paderewsky dựa vào cậu bé và khích lệ nó “con cứ tiếp tục đàn, tiếp tục đàn” và tiếng nhạc thánh thót nổi lên từ chiếc đàn dương cầm rất lớn.
Là cha mẹ chúng ta cũng giống như cậu bé này, không đủ khả năng, không biết rõ về chính mình. Không phải lúc nào chúng ta cũng biết được phương hướng đúng đắn để giải quyết mọi tình huống xảy đến với con cái chta; không phải lúc nào chta cũng là bậc cha mẹ tốt đẹp như đáng phải có. Nhưng dct đang đứng đằng sau khích lệ chta và sử dụng những nỗ lực kém cỏi mà chta đang ráng sức trung tín trong trọng trách của mình. Trong suốt đoạn đường đó, Ngài luôn thầm thì bên tai chúng ta, “con cứ tiếp tục đàn, tiếp tục đàn.”
Nghiên Cứu Đề Án 3
Những cung cách giáo dục con cái sẽ lưu truyền từ thế hệ này qua thế hệ kia. Bạn học những cung cách ấy từ cha mẹ mình và thường thì bạn cũng sẽ truyền lại cho con cháu mình. Đề án này được soạn thảo để giúp bạn phân tích những cách giáo dục khác nhau và bắt đầu xét xem bạn đã học được gì từ bài này.
1. Phân tích cách giáo dục con cái mà bạn đã học được từ cha mẹ mình bằng cách trả lời những câu hỏi sau đây:
a. Mô tả cách giáo dục con cái của cha mẹ bạn trong một hoặc hai câu.
b. Điều xấu nhất mà cha mẹ đã dạy dỗ bạn là gì? Điều tốt nhất mà bạn đã học được từ cha mẹ là gì?
2. Phân tích cách giáo dục con của chính bạn bằng cách trả lời những câu hỏi sau:
a. Mô tả phong cách giáo dục con của bạn trong một câu.
b. Những phong cách nào bạn đã thấy nơi cha mẹ và bây giờ bạn đang lập lại?
c. Những điều gì bạn đang làm khác với phong cách giáo dục của cha mẹ.
d. Những lãnh vực nào không cân xứng trong cách giáo dục của bạn khiến bạn phải chịu đựng?
e. Bạn có thể thực hiện những bước nào để làm cho cách dạy con của mình được cân đối?
f. Bạn đã từng kinh nghiệm ân điển của dct để đối diện với những lỗi lầm mà bạn đã gây ra trong cách giáo dục con chưa?
3. Kết thúc đề án này bằng cách trả lời những câu hỏi sau:
a. Bạn thích dạy dỗ con cái mình điều gì nhất?
b. Liệt kê ba hoặc bốn bước tích cực mà bạn muốn thực hiện để sửa đổi ngay lập tức. Hãy chuẩn bị câu trả lời để thảo luận trong kỳ hội thảo lần tới. Trong vòng một tháng tới, bạn hãy tự kiểm tra xem bạn đã đạt được những gì, nhớ theo dõi xem mình có tiến bộ không.
TRẢ LỜI CÂU HỎI
Câu hỏi 1
Tất cả con trẻ đều được sinh ra trong bản chất tội lỗi.
Câu hỏi 2
Sự kỷ luật của dct cho thấy và khẳng định rằng chta là con cái của Ngài.
Câu hỏi 3
dct kỷ luật là vì ích lợi cho chta để chta có thể chia sẻ sự thánh khiết của Ngài.
Câu hỏi 4
Mục tiêu của việc dct kỷ luật là để chta được huấn luyện và có thể sanh bông trái công bình.
Câu hỏi 5
Câu trả lời của bạn
Câu hỏi 6
Câu trả lời của bạn
Câu hỏi 7
Giôsép đã nhìn thấy quyền tể trị của dct. Ông tin rằng một dct toàn năng, yêu thương đã cho phép những hoạn nạn xảy ra trên đời sống ông, bao gồm cả việc bị các anh ngược đãi, để làm trọn mục đích của dct trong và qua đời sống ông.
Câu hỏi 8
Câu trả lời của bạn. Sự kỷ luật đúng nghĩa được đặt nền tảng trên tình yêu thương. Vì thế dọa nạt là con trẻ sẽ không được yêu nữa…như là một phương tiện để kỷ luật là một sự mâu thuẫn với chính từ ngữ này. Sự kỷ luật sanh ra “bông trái bình an của sự công bình” và không thể nào có sự bình an hay công nghĩa nếu không có tình yêu thương.
Những Cách Giáo Dục Tiêu Cực Của Cha Mẹ
1. Dễ dãi
2. Quá Kỹ
3. Hay rầy la
4. Sai khiến
5. Vì mặc cảm mà có tánh độc đoán
6. Không có lập trường
7. Xem con là trên hết
Những Ảnh Hưởng Có Thể Xảy Đến Cho Trẻ
a. Trẻ trì hoãn trong sự vâng lời
b. Đứa trẻ ích kỷ, không biết ơn và không tiết độ
c. Đứa trẻ có thể cảm thấy mình không được yêu thương hoặc bị chối bỏ; những hành động nó bày tỏ thường do mặc cảm.
d. Đứa trẻ có thể thiếu tôn trọng người khác, thiếu tôn trọng của cải và người có quyền hành.
e. Đứa trẻ không biết những giới hạn của nó là gì; không biết cha mẹ mong muốn điều gì nơi nó.
f. Con trẻ lúc nào cũng được cha mẹ phục vụ, hướng dẫn và tán thành; không thể phát triển tinh thần trách nhiệm và khả năng của mình.
g. Đứa trẻ sợ hãi cha mẹ mình; sợ thất bại; tự xem mình là thấp kém.
CÂU ĐÚNG/ SAI. Bạn viết chữ Đ hoặc chữ S trước những câu sau để cho biết câu ấy đúng hay sai. Nếu bạn nói câu ấy sai, xin cho biết lý do:
1. Đứa trẻ nào có cha mẹ giáo dục theo lối tiêu cực sẽ không bao giờ có thể vượt qua những khó khăn.
2. Cách huấn luyện theo kt bao gồm sự dạy dỗ lẫn việc làm gương của cha mẹ.
3. Đứa trẻ nào được hoàn toàn tự do để kinh nghiệm hoàn cảnh sống của mình mà không bị ai ngăn trở thì lớn lên sẽ trở thành người biết tự kỷ luật và sớm thích hợp với hoàn cảnh mới.
4. Cha mẹ nào hay rầy la, càm ràm là đang vô tình dạy cho con mình rằng làm lơ trước những lời dạy bảo là điều có thể chấp nhận được.
5. Một người nào đã lớn nhưng chưa bao giờ được kinh nghiệm tình yêu vô điều kiện của cha mẹ nghĩa thì cũng sẽ không bao giờ được tự do khỏi cha mẹ về mặt tình cảm.
ĐIỀN VÀO KHOẢNG TRỐNG- Hãy hoàn tất những câu sau đây bằng cách viết vào vở của bạn từ ngữ, cụm từ hoặc câu phải viết vào chỗ trống ấy:
1. Cân đối trong việc huấn luyện nghĩa là làm cho cân đối giữa……….với việc kỷ luật.
2. Điều mấu chốt trong gia đình là mối quan hệ giữa……………….
3. Một bậc cha mẹ………….. thường bị thúc đẩy bởi sợ hãi, là điều xuất phát từ tấm lòng thiếu tin cậy nơi dct.
4. Bậc cha mẹ………….. đi quá xa trong việc kiểm soát gia đình mình đến nỗi thường xuyên bị con cái xa lánh.
5. Bậc cha mẹ…………….. dựa vào triết lý cho rằng cách dạy con tốt có thể được đo lường bằng sự quan tâm mà con cái nhận được từ cha mẹ chúng.
TRẢ LỜI BÀI TỰ KIỂM TRA
GHÉP CẶP
1. d. Đứa trẻ có thể thiếu lòng tôn trọng người khác, của cải và người có quyền hành.
2. f. Đứa trẻ thường xuyên được cha mẹ phục vụ, hướng dẫn, tán thành; không thể phát triển tinh thần trách nhiệm và khả năng của mình.
3. a. Đứa trẻ trì hoãn trong sự vâng lời.
4. c. Đứa trẻ cảm thấy không được yêu thương hoặc bị chối bỏ; những hành động nó bày tỏ thường do mặc cảm.
5. g. Đứa trẻ sợ cha mẹ; sợ thất bại; có thể tự xem thường chính mình.
6. e. Đứa trẻ không biết những giới hạn của mình; cũng không biết cha mẹ mong đợi điều gì nơi nó.
7. b. Đứa trẻ ích kỷ, không biết ơn và không biết tiết độ.
CÂU ĐÚNG SAI
1. Sai. Một đứa trẻ có thể vượt thắng những ảnh hưởng tiêu cực ngay cả khi cha mẹ có cách dạy con rất tệ, thông thường là vì đứa trẻ đã có cái nhìn vượt qua cha mẹ nó mà đến với dct để tìm kiếm những gì cha mẹ nó không có.
2. Đúng.
3. Sai. Phủ nhận việc kỷ luật và hạn chế một đứa trẻ là bẻ gãy khả năng phát triển của chúng.
4. Đúng.
5. Đúng
ĐIỀN VÀO KHOẢNG TRỐNG
1. Cân đối trong việc huấn luyện là làm cho cân đối giữa tình yêu thương và sử kỷ luật.
2. Điều mấu chốt trong gia đình là mối quan hệ giữa vợ với chồng.
3. Bậc cha mẹ quá kỹ thường bị thúc đẩy bởi sự sợ hãi, điều ấy xuất phát từ một tấm lòng thiếu tin cậy nơi dct.
4. Bậc cha mẹ quyền hành đi quá xa trong việc kiểm soát gia đình mình đến nỗi bị con cái xa lánh.
5. Bậc cha mẹ quá xem con là trên hết thường dựa vào triết lý cho rằng cách dạy con tốt được đo lường bằng mức độ quan tâm và hi sinh mà con cái nhận được từ cha mẹ.
Ý NIỆM NỀN TẢNG CỦA KINH THÁNH.
Hội thánh và các gia đình Cơ đốc được kêu gọi để giúp đỡ những người góa bụa: ITimôthê 5:3-4. Hội thánh chịu trách nhiệm giúp đỡ người góa bụa không có sự hỗ trợ nào từ gia đình (“góa thật là góa”), còn con cái và cháu chắt của người góa bụa nên là nguồn hỗ trợ chính cho người ấy.
BÀI THI ĐƠN VỊ
ĐIỀN VÀO KHOẢNG TRỐNG. Bạn hãy điền vào khoảng trống dưới đây bằng cách viết vào vở từ, cụm từ, hoặc câu đúng của khoảng trống ấy:
1. Ba ẩn dụ được dùng trong kt về con trẻ là gì? Con trẻ là…….., ……….., ……….. (mỗi cái 2 điểm)
2. Luca 2:52 mô tả bốn lãnh vực của sự tăng trưởng. Đó là (mỗi cái 1 điểm)
a. Tăng trưởng………..
b. Tăng trưởng………..
c. Tăng trưởng………..
d. Tăng trưởng………..
3. Bạn hãy dùng một câu nói để giải thích bài áp dụng mà bạn có thể rút tỉa từ Luca 2:52 (2 điểm)
4. Sự dạy dỗ chủ yếu cho con trẻ là………….(2 điểm)
5. Hai cách dạy được thảo luận trong bài 1 là……………và…………….(mỗi cái 2 điểm)
6. Chủ đề của sách Châm ngôn là…………..(2 điểm)
7. Cây roi chỉ nên được sử dụng……………(2 điểm)
8. Khởi đầu của sự khôn ngoan là……………(2 điểm)
9. Chúng ta có thể thông giải cụm từ “theo đường lối mà nó phải đi” của Châm ngôn 22:6 là………………….và……………………(mỗi cái 2 điểm).
10. Phục truyền 6:4-9 đề cập đến bốn nơi chốn để chta dạy dỗ con trẻ lời dct. Đó là những nơi………., ……………., …………….., và……………(mỗi cái 1 điểm)
11. Trong ITimôthê 5:3-4, Phao Lô kêu gọi ht hãy hỗ trợ cho…………..(2 điểm)
12. Dạy con theo lối………………là dựa vào niềm tin rằng con người vốn là tốt hay tệ nhất cũng là trung tính. (2 điểm)
13……………….dạy rằng một đứa trẻ có thể làm ngơ trước những điều răn dạy và hướng dẫn của cha mẹ nó khi họ mới nói lần đầu. (2 điểm)
14………………trong mối quan hệ của con trẻ đối với cha mẹ, dựa vào tình yêu thương và sự chấp thuận, có thể bị hủy diệt hoàn toàn vì sự sai khiến. (2 điểm)
ĐÚNG/ SAI. Dùng chữ Đ hoặc S để viết trước mỗi câu sau đây. Nếu bạn nghĩ rằng câu ấy sai, xin cho biết tại sao sai (3 điểm mỗi câu)
1. Tân ước có vô số câu dạy dỗ trực tiếp về chủ đề nuôi dạy con.
2. Sách châm ngôn là những lời hứa vô điều kiện liên hệ đến cách sống khôn ngoan.
3. Tất cả các con trẻ đều đáp ứng với cùng một phương cách giáo dục.
4. Mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái không nên chiếm ưu thế hơn mối quan hệ giữa vợ chồng.
5. Con trẻ là một “tấm bảng đá trắng” để cha mẹ viết lên đó.
6. Con trẻ được sinh ra trong bản chất tội lỗi
7. Đứa trẻ nào được tự do hoàn toàn để từng trãi đời sống của mình mà không bị ai ngăn trở thì lớn lên sẽ trở thành người có óc sáng tạo, biết tự kỷ luật và tự điều chỉnh chính đời sống mình.
8. Cha mẹ không nên lúc nào cũng bảo vệ con trẻ khỏi những kinh nghiệm nản lòng hoặc những thất bại riêng của nó.
9. Bậc cha mẹ sai khiến thường hay bị giao động giữa cách cư xử này với cách cư xử khác, làm cho đứa trẻ bị rối bời.
10. Bậc cha mẹ xem con là trên hết thường dựa vào triết lý cho rằng cách dạy con hay có thể được khẳng định bởi mức độ quan tâm mà đứa con nhận được từ cha mẹ.
GHÉP CẶP. Viết xuống mẫu tự của ý niệm bên cột tay phải vào phần phù hợp với số bên trái (ví dụ như 1.a) (mỗi câu 3 điểm):
1. Khả năng để lĩnh hội được cách sử xự khôn ngoan.
2. Tìm cách để kiểm soát hoàn cảnh của đứa trẻ và bảo vệ đứa trẻ khỏi những điều thật của cuộc sống.
3. Có lời hướng dẫn hợp lý
4. Được biểu thị bởi đặc điểm của sự công bình, lý đoán và chánh trực.
5. Ít giới hạn và cản trở con mình.
6. Có khuynh hướng đòi hỏi đứa trẻ phải hoàn hảo; có thể làm cho đứa trẻ xa lánh và hay làm cho con sợ hãi bằng những sự kỷ luật quá đáng.
7. Có khả năng né tránh những cạm bẫy
8. Mối quan hệ giữa vợ chồng.
9. Thuận phục Chúa, mang đặc điểm kính sợ và tôn trọng.
10. Có cách phạt con liên hệ một cách rất tự nhiên đến lỗi lầm ấy.
a. Kính sợ Chúa
b. Những hậu quả hợp lý
c. Điều mấu chốt của gia đình
e. Biện biệt
f. Cách cư xử khôn ngoan
g. Cẩn trọng
h. Quá kỹ
i. Cha mẹ dễ dãi
j. Cha mẹ độc đoán
k. Cha mẹ hay sai khiến
l. Cha mẹ xem con là trên hết
__
Kể từ thời Ađam và Êva cho đến nay, cha mẹ đã phải đối diện với một sự thật, đó là con cái trong cùng một gia đình có thể khác nhau một cách đáng kinh ngạc. Sự khác biệt này có thể làm cho bạn vui sướng hay mất tinh thần, là còn tùy vào việc đứa con ấy giống Cain hay Abên.
Nhưng có một điều rất chắc chắn, đó là từng đứa trẻ đều có nét độc đáo riêng. Nói cách khác, nó chỉ có vài nét tương tự với những đứa trẻ cùng tuổi hoặc cùng phái. Trong Đơn vị này, chúng tôi sẽ nỗ lực bàn rộng về hai câu nói trên; nhấn mạnh về cả bản chất riêng trong nhân cách và cách hành xử của trẻ, mà có thể những cung cách ấy bày tỏ nét đặc trưng trong nhóm tuổi của con. Chúng ta cũng sẽ nói đến những nét đặc trưng chung của trẻ từ lúc mới sanh đến tuổi thanh niên và tiếp tục trình bày về cách huấn luyện một đứa trẻ, biểu lộ tình yêu thương, sự tôn trọng và tánh kiên quyết.
DÀN BÀI CỦA ĐƠN VỊ
Bài học 4- Xử Lý Với Trẻ Từ Lúc Mới Sanh Đến Sáu Tuổi.
Bài học 5- Xử Lý Với Trẻ Từ Bảy Tuổi Đến Mười Hai Tuổi
Bài Học 6- Xử Lý Với Thanh Thiếu Niên
MỤC TIÊU CỦA ĐƠN VỊ
Khi học xong đơn vị này, bạn sẽ có khả năng để:
1. Chứng minh rằng bạn hiểu thấu được tâm lý của trẻ trong ba nhóm tuổi như đã được mô tả trong bài.
2. Định nghĩa những mục tiêu đúng đắn trong việc huấn luyện từng lứa tuổi này.
3. Ý thức tầm quan trọng của việc xây dựng một hiểu biết đúng đắn nơi đứa trẻ về giá trị của trẻ và định nghĩa một số chiến lược để xây dựng lòng tự trọng.
4. Nói lên được tầm quan trọng của việc dạy con theo quan điểm đúng đắn của kt về vấn đề tính dục và vai trò của tính dục trong hôn nhân.
5. Xem thử những gì gia đình bạn và nền văn hóa của bạn cho là có giá trị có mâu thuẫn hay phù hợp với những giá trị của kt.
6. Giải thích nhu cầu của việc kỷ luật trẻ trong tình yêu thương và sự dứt khoát, và nhận ra những phương pháp kỷ luật nào là thích hợp cho mỗi lứa tuổi.
7. Nói lên được những nan đề và áp lực cụ thể có liên hệ đến tuổi thanh thiếu niên.
BÀI HỌC 4: XỬ LÝ VỚI CON TRẺ TỪ LÚC MỚI SANH ĐẾN SÁU TUỔI
Giữ một cái tánh khôi hài thường là điều mấu chốt để tồn tại trong những năm con bạn còn nhỏ. Nhờ cười được mà bạn có cái nhìn đúng đắn về tất cả những tai ương nhỏ nhỏ hằng ngày. Một bà mẹ với hai đứa con nhỏ đã mô tả quang cảnh này trong gia đình bà:
Cách đây vài tháng, tôi đang ngồi trong phòng gọi vài cú điện thoại trong khi bé gái ba tuổi của tôi là Adrianne và cậu trai năm tháng là Nathan đang chơi yên lặng ở đó. Nathan rất thương chị nó, vì Adrianne đã học biết làm mẹ một cách dịu dàng từ khi nó mới ra đời.
Đột nhiên không thấy chúng đâu cả. Kinh hoàng, tôi gát điện thoại thật nhanh và chạy đi tìm con. Ngay bên góc của căn phòng lớn bên dưới, tôi thấy hai đứa đang chơi thật vui vẻ trong phòng ngủ của Adrianne.
Thở phào nhưng lại bực mình, tôi la lớn, “Andrianne, con biết là con không được bế Nathan chứ! Nó còn rất nhỏ và con có thể làm đau em nếu nó té!”
Giật mình, con bé trả lời, “Con đâu có bế, mẹ”
Biết rằng Nathan chưa bò được, tôi hỏi một cách đầy nghi ngờ, “Vậy sao nó đi được một đỗi dài mà vô phòng con?”
Tin quyết rằng thế nào cũng được tôi chấp thuận vì nó đã vâng lời, con bé tươi cười nói, “con lăn nó!”
Tội nghiệp cho Nathan. Bạn có thể tưởng tượng được thằng bé bị lăn tròn và bị nhồi xuống phòng lớn để vào phòng ngủ? Đây là “chất liệu” mà gia đình được tạo nên. Trong quyển Album kỷ niệm của gia đình bạn có những bức tranh rất đặc biệt, nào là hình của bé Bi với cây cà rem bôi đầy mình mẩy, bức hình của Bé Mai chẳng còn cái răng cửa nào (chắc bạn còn nhớ rõ ngày nó “đánh gục” mấy cái răng đó.) Và tấm hình đặc biệt của bé Phương đang ngủ (chẳng biết nó đã ngủ từ lúc nào!?)
Những ngày thơ ấu với đầy nụ cười và nước mắt sẽ qua đi trước khi bạn nhận ra điều ấy. Những ngày thơ ấu đầu đời là giai đoạn rất quí báu mà những đứa con bé bỏng của chúng ta dễ được ảnh hưởng nhất. Là cha mẹ, chúng ta có thể để lại một ấn tượng rất sâu đậm trong những tấm lòng bé nhỏ của các con. Trong chương này, hãy xem thử chta cần biết những điều gì để có thể dạy con cách hiệu quả, kỷ luật cách hiệu quả và chăm sóc con cái thật tốt từ lúc lọt lòng đến khi được sáu tuổi.
DÀN BÀI
Giới Thiệu Con Bạn
Con Bạn Có Phải Là Một Mảnh Giấy Trắng Không?
Sự Huấn Luyện Của Bạn Tạo Thành Nhân Cách Của Con
Khám Phá Những Khuynh Hướng Cụ Thể Trong Con
Những Đặc Điểm Của Thời Thơ Ấu
Tuổi Còn Ẳm Ngửa
Tuổi Chập Chững
Hai Đến Ba Tuổi
Bốn đến Sáu Tuổi
Những Nhu Cầu Cơ Bản Của Con Trẻ
Những Mục Tiêu Huấn Luyện Con Trẻ Trong Thời Thơ Ấu
Vâng lời
Tôn trọng
Tiết độ
Một Lương Tâm Đang Phát Triển
Những Thái Độ Đúng Đắn
Một Thái Độ Lành Mạnh Đối Với Chính Mình
Một Quan Điểm Lành Mạnh Về Tính Dục
Mục Tiêu của Bậc Cha Mẹ
Mong Đợi Những Gì Thực Tế
Nương Dựa Nơi dct
Một Gương Mẫu Không Dời Đổi
MỤC TIÊU CỦA BÀI HỌC
Khi đã học xong bài này, bạn sẽ có khả năng để:
1. Thảo luận từng nét độc đáo của mỗi con trẻ và nhu cầu cần phải cư xử với trẻ theo như nhân cách và khả năng của chúng.
2. Mô tả những đặc tánh chung của trẻ trong từng lứa tuổi.
3. Lưu ý cách phơi bày những khuynh hướng tốt và xấu nơi con bạn.
4. Nghiên cứu về con để khẳng định những xu hướng cụ thể của con và lập kế hoạch để biết phải cư xử với mỗi đứa như thế nào.
5. Vạch rõ một số cách để xây dựng nơi con một cảm nhận tích cực về giá trị của chính mình và thi hành những gì mình suy nghĩ.
6. Tóm tắt những thông tin về tính dục mà bạn có thể giải thích theo đúng tuổi của con.
7. Định rõ những mục tiêu thích hợp để dạy dỗ con trong lứa tuổi này.
8. Bày tỏ tình yêu thương và sự tôn trọng của bạn dành cho con cái.
9. Thực hiện những bước để trở thành bậc cha mẹ tin kính trong hành động cũng như trong lời nói.
Giới Thiệu Con Của Bạn
Khi chta bắt đầu bài học này, chúng tôi muốn giới thiệu bạn cho con của bạn. Có lẽ bạn sẽ nói, “Tôi đã biết con tôi nhiều hơn bất cứ một người nào khác. Tôi nuôi nó, cho ăn, dạy dỗ và chăm sóc nó mỗi ngày.” Tuy nhiên, một người vẫn có thể sanh con, nuôi con, cho ăn mặc, dạy dỗ, đánh đập mà lại chẳng thật sự hiểu đứa con của mình. Đôi khi cha mẹ rất thiếu nhạy bén; đôi khi họ không chịu lấy ra một ít thì giờ khỏi cái thời khóa biểu bận rộn để ngồi xuống và lắng nghe con trình bày. Hậu quả là họ bị lạc mất những dấu hiệu mà con trẻ đang truyền tin và cũng mất cơ hội được cùng chia sẻ trong thế giới của con trẻ.
Hiểu biết con là điều vô cùng quan trọng nếu bạn muốn yêu con và huấn luyện con theo như điều Chúa muốn nơi bạn. Sự huấn luyện của bạn sẽ trở thành hiệu quả vô cùng nếu bạn dành thì giờ để hiểu con và hiểu được những điều gì là quan trọng đối với con. Am hiểu con có nghĩa là quen thuộc với tính khí của con, những khả năng của con, những gì con quan tâm, và tất cả những điều gì được xem là đặc biệt đối với con.2*
Con Của Bạn Có Phải Là Một Tờ Giấy Trắng Chăng?
Những nhà nghiên cứu về hành vi đạo đức của thế kỷ này đã nỗ lực thuyết phục chta rằng con trẻ như là những tờ giấy trắng đến với thế giới này, để cha mẹ và những người khác viết lên trên ấy. Họ tin rằng đứa trẻ là tổng số của những nhân tố trong các hoàn cảnh đã ảnh hưởng trên nó, là tổng số của những đường lối mà nó được nuôi dưỡng và sự đáp ứng của nó đối với hoàn cảnh đã un đúc nên nó. Họ nói rằng con trẻ là một cục đất sét được nhào nặn; chúng là cimăng còn ướt.
Một triết lý nữa đang ảnh hưởng rất lớn trong việc nuôi dạy con trẻ trong thế kỷ này là thuyết quyết định. Thuyết quyết định là niềm tin cho rằng mọi cung cách cư xử đều có nguyên nhân. Đối với người theo thuyết quyết định, con người chỉ đáp ứng với sự kích thích. Theo quan điểm này một đứa trẻ chỉ đáp ứng với sự kích thích nhất định nào đó trong hoàn cảnh của nó. Ngay cả những quá trình tư tưởng của trẻ cũng được xem là những đáp ứng máy móc đối với những sự thúc đẩy của điện trong não của trẻ.
Thuyết quyết định và Chủ Nghĩa Hành Vi thường đi đôi với nhau. Vì đối với người theo thuyết quyết định thì sự tự do là ảo giác. Nói cho cùng, một cá nhân không thể nào có những quyết định độc lập được, vì người ấy không thật sự được tự do để chọn lựa. Trong những trường hợp ấy, khi chta nghĩ rằng mình đang lựa chọn để làm một số điều nào đó, thì thật ra chúng ta chỉ thực hiện một vai trò đã được định sẵn cho chta bởi sự di truyền và hoàn cảnh mà thôi.
Không ai nghi ngờ gì về việc hoàn cảnh ảnh hưởng rất lớn đến việc uốn nắn và hình thành nhân cách của chta. Tuy nhiên, lý thuyết này thất bại trong việc suy xét về khả năng của con người một cách đầy đủ khi nói đến sự suy nghĩ, chọn lựa, và đáp ứng tùy theo tánh khí của người ấy. Chúng ta là một hữu thể hay lý luận, đến nỗi không thèm đếm xỉa đến kinh nghiệm của chính mình. Chúng ta có thể chọn nhiều cách để đáp ứng với những ảnh hưởng bên ngoài.
Có phải con trẻ chỉ là một tập hợp của những chất nguyên sinh đáp ứng trước những kích thích? Có phải con bạn chỉ là một tờ giấy trắng để bạn viết lên trên không? Không bao giờ. Những cuộc nghiên cứu gần đây đã khẳng định rằng những sự khác biệt của mỗi cá nhân về tánh khí có thể được nhận biết ngay từ khi mới lọt lòng hoặc ngay sau đó. Sau ba mươi năm nghiên cứu về tánh khí của con trẻ thì thầy thuốc về bệnh tâm thần là ông Chess và ông Thomas đã khẳng định rằng không những con trẻ chỉ khác nhau một cách đầy ý nghĩa ngay giây phút mới ra đời, nhưng những sự khác biệt được nhận diện ngay khi vừa chào đời ấy còn có khuynh hướng dai dẳng trong suốt thời thơ ấu.3
Hầu hết các bà mẹ đều biết những điều này mà không cần phải đọc bất cứ sách giáo khoa nào! Họ có thể nói cho bạn nghe với một lòng tin quyết về một tâm tánh độc đáo của mỗi đứa bé từ ngày nó mới được sanh ra. Từ giây phút một bọc nhỏ được đặt vào tay bạn, bạn có thể thấy ngay rằng đứa bé ấy có một nhân cách riêng biệt. Một số trẻ bước vào thế giới này với sự la khóc, vung chân múa tay; những đứa khác lại ngoan ngoãn và thỏa lòng.
Mỗi đứa đều có một tánh khí riêng, sản phẩm của chất di truyền đã được đan kết lại với nhau một cách mầu nhiệm, bí mật, và đó chính là điều mà kt nói rằng con người nằm dưới sự tể trị cẩn thận của dct. Không phải tình cờ mà bạn có được đứa con bé bỏng quí báu hiện giờ đâu; dct đã sắp đặt mọi sự để tạo ra bé. Có thể nó có cặp mắt của bạn, cái mũi của vợ bạn, cái lỗ tai của ông, màu tóc của bà nội, và những khả năng này dường như không bao giờ chấm dứt.
Một sách giáo khoa về tánh di truyền cho thấy rằng có thể có đến 16 triệu nhiễm sắc thể khác nhau kết hợp lại nơi mỗi đứa trẻ. Con số đó có làm hoa mắt bạn chăng? Chúng ta có một dct kỳ diệu, đầy tính sáng tạo biết bao! Mỗi đứa trẻ thật sự là một tạo vật độc đáo đến từ dct. Hoàn toàn không có một đứa nào giống y như đứa bé của bạn và sau này cũng sẽ không bao giờ có một con người giống y như vậy xuất hiện. (Vài bậc cha mẹ có thể thở phào nhẹ nhỏm ở đây!)
Huấn Luyện Con Cái Theo Như Nhân Cách Của Chúng
Mỗi đứa trẻ mà dct đặt vào tay bạn đều có một tính khí bẩm sinh, một chuỗi những đặc tính đã được thiết lập. Hãy dành ra vài phút để suy nghĩ về con cái của bạn, hoặc nghĩ đến các anh chị của bạn. Tất cả đều giống nhau chăng? Hãy suy nghĩ đến Cain và Abên hoặc cặp song sinh Giacốp và Êsau. Mặc dầu là anh em với nhau, những cậu bé này đã phơi bày những nét riêng biệt rõ ràng trong nhân cách và trong sở thích. Như chta đã thấy trong bài 1, bậc cha mẹ khôn ngoan luôn ao ước hoặc làm cho những sự huấn luyện của mình phù hợp với nhân cách và khả năng của con mình. Họ Ý thức rằng dct đã đặt những tâm tánh đặc biệt vào trong mỗi đứa trẻ, bậc cha mẹ khôn ngoan cố gắng tìm hiểu xem dct đã tạo dựng mỗi đứa như thế nào; rồi sau đó thiết lập những sự huấn luyện phù hợp với đứa trẻ ấy.
Có hai lỗi lầm thông thường bậc cha mẹ hay vi phạm trong nguyên tắc này và họ cần phải tránh. Lỗi lầm thứ nhất là sử dụng một phương pháp y hệt với mọi đứa con. Phương pháp đã hiệu quả với đứa này thì rủi thay lại không hiệu quả với đứa có tâm tánh rất khác. Lỗi lầm thứ hai là so sánh chúng với nhau. Nhiều lần cha mẹ đã bắt gặp chính mình suy nghĩ hay nói, “Tại sao con không giống chị con?” Trong khi đó, đứa trẻ mong mỏi cha mẹ nhận ra rằng nó hoàn toàn khác với người chị ruột của nó.4
Nói như vậy không có nghĩa là cha mẹ nên cho phép con nổi loạn hoặc thách đố cha mẹ mình chỉ với mục đích để cha mẹ khẳng định về đặc tính của mình. Nhưng so sánh con với anh chị ruột của nó hoặc với một đứa trẻ khác có những đặc điểm mà bạn ao ước là điều cấm kỵ; và con trẻ thường chống lại những nỗ lực của cha mẹ cứ ráng “nhét” chúng vào một khuôn mẫu nào đó. Nan đề thường bắt đầu với những bậc cha mẹ nỗ lực làm điều này.
Bài tập 1
Hãy dừng lại trong vài giây và suy nghĩ về thời thơ ấu của bạn. Cha mẹ hoặc thầy cô giáo của bạn có từng so sánh bạn với anh chị em của bạn, là những người có tánh khí và khả năng khác với bạn không? Sự so sánh đó với những anh chị em khác trong gia đình đã ảnh hưởng đến bạn như thế nào?
Khám Phá Những Khuynh Hướng Cụ Thể Trong Con Của Bạn
Huấn luyện con theo như tánh khí và khả năng mà dct ban cho con trẻ có nghĩa là cha mẹ phải nhận diện được những khuynh hướng cụ thể nơi con cái mình. Để bắt đầu, chúng ta sẽ xem đến những khuynh hướng chung của tất cả con trẻ.
Trong quyển Bạn Và Con, ông Charles Swindoll thừa nhận rằng mỗi đứa trẻ có hai sở thích hay hai xu hướng chính mà bậc cha mẹ cần phải biết. Trong Bài Đọc 6 của Phần Hệ Luận, “Những Xu Hướng Của Con Trẻ” mô tả những xu hướng này. Hãy đọc phần này ngay giờ này.
Câu hỏi 1
Theo Swindoll, hai xu hướng chính được xây dựng trong con trẻ là gì? Định nghĩa mỗi xu hướng.
Trong phần thêm vào hai xu hướng chính được tìm thấy nơi mỗi đứa trẻ, còn có những xu hướng cụ thể, cả tích cực lẫn tiêu cực, nơi mỗi đứa trẻ của chta. Trong những xu hướng này, phần nhiều có thể do con trẻ quan sát nơi cha mẹ hoặc những người khác và bắt chước những gì mình thấy. Một số khuynh hướng xuất hiện khi chúng vừa ra đời, trong khi những khuynh hướng khác có thể phát triển khi đứa trẻ bước vào trong mối quan hệ với thế giới chung quanh nó. Nói cách khác, cả tính di truyền và hoàn cảnh chung quanh đều dự phần để hình thành đứa trẻ trong tương lai. Cha mẹ đóng một vai trò nòng cốt trong đời sống của con trẻ, là một trong những ảnh hưởng chủ yếu trong đời sống của đứa trẻ. Chúng ta có cơ hội để di truyền lại những thói quen tin kính, khi chúng ta để cho dct biến đổi chta thành con người Chúa muốn, hoặc có thể đó là một “gia sản” về những cung cách và tâm tánh không tin kính.
Câu hỏi 2
Ông Swindoll thừa nhận rằng một số xu hướng tiêu cực cụ thể hoặc “khuynh hướng suy đồi” trong cha mẹ hoặc ông bà dường như sẽ xuất hiện trong dòng dõi của họ nếu họ không xưng tội hoặc không chịu kiềm chế. Ông Swindoll trả lời thế nào về câu hỏi, “Có phải đó là sự báo thù của dct khi Ngài làm như vậy không? Như vậy có phải là Ngài không công bình chăng? Theo Swindoll, hàm ý của phân đoạn kt trong Xuất 34:7 và 20:4-6 là gì?
Câu hỏi 3
Tóm tắt những thói quen xấu trong Ábraham đã truyền lại cho con ông và cháu ông như thế nào (Sáng 12:10-20; 20:1-13; 25:27-33; 26:6-11; 27:1-24)? Loại tội lỗi này là gì? Tại sao nó lại xảy ra cho những dòng dõi kế tiếp? Bạn có thể suy nghĩ về những loại tội lỗi nào có khuynh hướng xảy ra trong gia đình của bạn?
KT nói con trẻ của bạn sẽ tự làm cho mình khác biệt (bày tỏ chính mình) bởi những lời nói và việc làm. Khi bạn quan sát con và lắng nghe cách nó nói chuyện và quan hệ với những người khác, bạn có thể khám phá những nét đặc biệt và khuynh hướng cụ thể cả xấu lẫn tốt nơi con mình. Hãy nghĩ đến những cách thức mà bạn đã rút ra được để huấn luyện con trong khi bạn quan sát nó. Từ bây giờ hãy bắt đầu nghiên cứu từng đứa con của bạn.
Nói như vậy không có nghĩa là bạn cứ tập trung vào con suốt cả ngày, nhưng hãy bắt đầu dành thì giờ với con, đặc biệt lưu tâm đến những thói quen của con, những gì con thích và những gì con không thích, những ân tứ và khả năng của con, và cách con cư xử với những người khác. Hãy dành thì giờ để chuyện trò với con và lắng nghe con nói. Rất quan trọng để bắt đầu chuyện trò với con khi con còn bé xíu và cứ duy trì sự truyền thông này cho đến khi con lớn. Hãy sử dụng những gì bạn quan sát để răn dạy con cách khôn ngoan trong suốt những năm quan trọng khi con bắt đầu lớn. Khích lệ con ý thức rằng dct đã ban những ân tứ, những sở thích cho con và chấp nhận con theo cách dct đã tạo dựng nên nó.
Bài tập 2
Dành thì giờ cầu nguyện, xin Chúa ban cho bạn những sự khôn ngoan thấu đáo để biện biệt tâm tánh của từng đứa con. Dùng tình yêu thương mà tâm sự với người phối ngẫu về từng đứa con của bạn. Nhớ cẩn thận, đừng để con nghe những lời này. Hãy dành thì giờ với mỗi đứa con chỉ với mục đích lắng nghe và quan sát. Rồi viết lại những gì bạn ghi nhận được vào một quyển sổ.
Từ những gì bạn quan sát được, hãy vẽ ra một biểu đồ và đề tên mỗi đứa con, liệt kê ra những gì bạn thấy là mặt mạnh và mặt yếu của con. Cầu xin Chúa ban cho bạn sự khôn ngoan để huấn luyện con theo khả năng và tánh khí của con. Lưu ý những điểm mà bạn nghĩ sẽ rất hiệu quả cho từng đứa con và những lãnh vực nào bạn thấy mình cần thay đổi trong cách dạy con hiện tại.
Nếu bạn chưa phải là cha mẹ, hãy làm bài tập này cho chính bạn và anh chị em của bạn.
Những Đặc Tánh Của Trẻ Trong Thời Thơ Ấu
Chúng ta đã từng thấy mỗi đứa trẻ là một tạo vật độc đáo của dct và có những tánh khí và ân tứ riêng biệt của nó, cùng với những khuynh hướng cụ thể mà trẻ đã học được từ những người trong gia đình. Là người làm cha mẹ, thật rất ích lợi nếu chta biết con trẻ ở lứa tuổi của con mình có những điểm nào giống nhau. Thứ nhất, điều đó có thể dùng để tái khẳng định rằng những đứa khác cùng tuổi với nó cũng làm những việc như vậy thôi. Thứ hai, giúp cha mẹ có những mong đợi rất thực tế nơi con cái, tức là những mong đợi dựa vào khả năng của trẻ. Thứ ba, giúp cha mẹ khỏi nghĩ rằng họ đã thất bại khi thấy con bày tỏ những cung cách cụ thể nào đó mà cha mẹ không muốn nhưng thật ra đó là những bày tỏ rất thông thường trong lứa tuổi của chúng.
Nhiều chuyên gia đồng ý rằng sáu năm đầu đời hình thành giai đoạn quan trọng nhất cho sự phát triển của một đứa trẻ. Khi con còn bé xíu và chập chững, những ai chăm sóc con chính là người đặt nền cho nhiều lãnh vực trong đời sống của con sau này. Cảm nhận của đứa trẻ về sự an toàn, cảm giác muốn được yêu thương và quan tâm, nhận biết mình là người có giá trị, phản ứng của con trong những tình huống mới, khả năng để tiếp xúc với những người khác, và ngay cả đáp ứng của con đối với những điều thuộc linh có thể được truy nguyên từ những năm đầu đời và ảnh hưởng của cha mẹ.
Vì giai đoạn này rất thiết yếu trong việc gọt đẽo nhân cách của một đứa trẻ, cho nên hiểu biết về thời thơ ấu của một đứa trẻ là điều vô cùng quan trọng. Dĩ nhiên cách tốt nhất để biết về con trẻ là quan sát con và lắng nghe con nói. Nhưng cũng rất cần thiết nếu bạn biết được những đặc tánh chung của con trẻ để bạn không ngạc nhiên khi thấy con có những cung cách đặc biệt nào đó. Nhờ hiểu được sự phát triển của con, bạn có thể tỉnh táo hơn về những nhu cầu của con và được trang bị tốt hơn để đáp ứng cho con, cũng như hướng những năng lực trong con bạn vào những khả năng có thể phát triển tốt hơn. Một điều rất quan trọng mà bạn cần nhớ trước khi đọc những dòng chữ mô tả đặc tánh chung của con trẻ là, bạn phải luôn ghi nhớ rằng không có đứa trẻ nào giống nhau. Không có đứa trẻ nào rập theo bất cứ một khuôn mẫu nhân cách nào cách chi tiết. Đôi khi một bà mẹ gặp bài báo nói rằng, “hầu hết con trẻ đều bắt đầu nói trong khoảng từ mười hai đến mười tám tháng tuổi.” Thế là cơn khủng hoảng nổi lên trong bà vì con bà đã sắp được hai tuổi mà nó chỉ nói trơ trụi có một chữ “Mẹ”. Dĩ nhiên tiếng nói bập bẹ của nó rất đáng yêu nhưng chẳng ai hiểu được. Và bà mẹ bắt đầu âm thầm lo lắng về con, không biết đến bao con bà mới nói được và không biết tâm trí nó có chậm hơn những đứa trẻ khác chăng. Thật là ích lợi nếu bạn nhớ rằng những “tiêu chuẩn” mà chta sử dụng ở đây thường dựa vào sự kiện của năm mươi phần trăm hoặc có hơn năm mươi phần trăm trẻ đã làm những động tác cụ thể như thế khi ở một lứa tuổi nhất định nào đó, điều đó có nghĩa là có đến năm mươi phần trăm trẻ KHÔNG làm những động tác cụ thể như thế.
Chúng tôi có lồng vào đây một biểu đồ đơn sơ về những đặc tánh của con trẻ ở lứa tuổi trước khi đến trường như là một lời hướng dẫn chung. Hãy đọc phần này cách cẩn thận, rồi sau đó bạn tự đố mình xem bạn còn nhớ được bao nhiêu đặc điểm. (Nếu bạn làm việc với những thiếu nhi trong ht, bạn sẽ thấy rất thích nếu có thể treo một bảng biểu đồ về sự phát triển tâm trí của con trẻ, để nhắc nhở các giáo viên phải mong đợi điều gì nơi những đứa bé năng động này.
Trẻ Sơ Sinh: Mới Sanh đến Mười Hai Tháng
Học biết qua các giác quan
Muốn được quan tâm
Nhạy bén đối với những điều chung quanh (âm thanh, cảnh vật, tâm trạng, rờ đụng).
Thay đổi và tăng trưởng nhanh chóng
Chơi một mình
Gia tăng sự nhận biết và đáp ứng với những người khác, với sự việc chung quanh.
Học cầm những đồ vật trong tay
Những kỷ năng phát triển bắt đầu xuất hiện, chẳng hạn như bò, ngồi, đứng, và đi.
Chập chửng: Từ mười hai tháng đến hai mươi bốn tháng
Đòi hỏi phải lưu tâm ngay bây giờ
Học biết qua các giác quan
Tâm trí một chiều (mỗi lúc chỉ có thể hướng về một thứ mà thôi)
Chỉ có thể suy nghĩ đến những gì ở đây và ngay bây giờ
Vụng về và tay chân không hợp tác được với nhau
Được tự do
Được quyết định
Bày tỏ sự tò mò tự nhiên
Háo hức để dò tìm thế giới của mình
Bắt chước người khác
Bày tỏ ý chí riêng của mình
Cảm thấy được an toàn với thời khóa biểu được ấn định mỗi ngày
Muốn mọi người quan tâm đến mình
Từ hai đến ba tuổi
Vẫn còn muốn mọi người quan tâm đến mình
Có tánh tò mò tự nhiên
Thiếu sự hợp tác giữa các bắp thịt
Hiếu động
Chưa có ý thức xã hội, chủ yếu là chơi một mình hoặc cùng ngồi với các trẻ khác nhưng chơi riêng
bốc đồng
Thử xem đâu là quyền hạn và giới hạn của mình
Thích tìm tòi
Có cảm nhận về những vật lạ
Thích lập đi lập lại
Không hợp lý
Nhận biết sự công bằng
Bắt chước hành động của những người khác
Hay có ý kiến, hành động của bé dễ bị ảnh hưởng
Cảm thông với những người khác
Phát triển bản ngã, bắt đầu nhận biết về chính mình
Đứa trẻ ba tuổi có thể hiểu được hầu hết ngôn ngữ mà nó cần cho đời sống còn lại của nó.
Từ bốn đến sáu tuổi
Phát triển tính tự lập
Muốn giúp đỡ người khác
Chơi đùa rất nhiều và dễ dàng mệt mỏi
Trí tưởng tượng của bé cao nhất vào độ tuổi này
Rất tin cậy, tin vào bất cứ điều gì trẻ nghe
Có khả năng chú ý lâu hơn
Những khả năng hòa hợp gia tăng
Rất thích nói
Có nhận thức về những người khác
Lẫn lộn giữa thực tế và chuyện tưởng tượng
Có tính sáng tạo hơn
Có thể kinh nghiệm một sự thờ phượng thật
Những trẻ bốn tuổi cùng chơi đùa với nhau, chẳng có tổ chức gì cả
Những trẻ năm và sáu tuổi chơi với nhau có vẻ hợp tác hơn, theo một cách có tổ chức.
Bắt đầu tự tin
Thích phô trương, khoe khoang
Thích người khác chú tâm đến mình, nhưng sẵn lòng chia xẻ và bày tỏ sự cảm thông nhiều hơn.
Cần được khen và khích lệ
Chúng ta hãy xem qua mỗi phần trong bốn giai đoạn này của thời thơ ấu và lưu ý đến những điều đã được đề cập đến trong biểu đồ.
Trẻ Sơ Sinh
Đối với thế giới của súc vật, sau khi chào đời được một thời gian ngắn, súc vật đã có khả năng tự bảo vệ chính mình, nhưng thế giới con người lại khác hẳn, vừa được sanh ra trong thế gian đã hoàn toàn bất lực. dct đã tạo dựng nên đứa bé phải nương dựa hoàn toàn vào người khác để được cung cấp nhu cầu về thuộc thể và tình cảm. Trong ba tháng đầu đời, những nhu cầu cơ bản của trẻ cần phải được cha mẹ cung cấp thật dư dật với lòng yêu thương vô bờ. Đứa trẻ phải được cho ăn uống đều đặn, giữ ấm, được ngủ thỏa thích, ôm ấp và xoa nắn, được cha mẹ tập thể dục cho, được thay quần áo thường xuyên, trí khôn và giác quan được kích thích để khích lệ trẻ phát triển về tâm trí và tình cảm. Vào giai đoạn này trong đời, cha mẹ của bé là toàn cõi vũ trụ của nó.
Đứa bé vừa ra đời có một cái nhìn rất hạn hẹp về cuộc đời này; nó không nhìn được những vật thể chung quanh, trừ khi những vật ấy nằm trong tầm nhìn giới hạn của bé. Thật là thú vị khi những nhà nghiên cứu đã chứng minh rằng độ rộng của khả năng nhìn của bé trùng với khoảng cách từ ngực đến gương mặt của người mẹ! Khi bé được mẹ ấp ủ vào người, nó cảm nhận được sự nồng ấm và an toàn toát ra từ thân thể người mẹ, trong khi nó nhìn chăm chăm vào gương mặt mẹ một cách nồng nhiệt. Một trong những điều đầu tiên mà bé nhận diện được là gương mặt của mẹ nó và dần dần đến gương mặt của những người thường xuyên chăm sóc và yêu thương bé.
Một phần trong việc nuôi dạy bé sơ sinh là xem thử cơ thể và tâm trí con có đang được được kích thích một cách phải lẽ hay không. Để có thể tạo kích thích cho con về mặt tâm trí, chúng ta có thể treo những tấm hình vừa với tầm nhìn giới hạn của đứa trẻ. Những vật có màu sáng, nhiều màu sắc hoặc trắng đen là những vật dễ cho trẻ phát hiện ra nhất. Trẻ con thường đáp ứng rất sớm với những bức tranh có những gương mặt đơn giản khi chúng học biết ý niệm về một “gương mặt”.
Trong khoảng từ ba đến năm tháng, bé thường bắt đầu chụp bắt những vật trong tầm với của bé. Dạng kích thích này rất tốt cho trẻ. Nếu bé bị bỏ nằm trong một căn phòng tăm tối và có rất ít những vật kích thích sở thích của trẻ, có thể nó sẽ chậm đáp ứng với những sự kích thích bằng mắt. Trẻ cần những người chăm sóc kích thích năm giác quan của trẻ mỗi khi họ ôm trẻ, vuốt ve, dịu dàng chuyển động chân tay của trẻ và cùng lúc ấy chuyện trò với trẻ.
Dần dần, bé biết nhận diện giọng nói của mẹ của bố và của những người chăm sóc bé. Giọng nói trầm trầm có khuynh hướng làm cho bé cảm thấy yên tịnh, trong khi đó giọng nói cao lại có khuynh hướng khuấy động đứa bé, điều này giải thích tại sao đôi khi người cha với giọng nói trầm trầm có thể làm cho đứa bé dễ nín khóc hơn người mẹ.
Người ta nghiên cứu và thấy rằng trong năm đầu đời của đứa bé, thường có mối khắn khít đặc biệt giữa mẹ và con. Sự gắn bó này cột mẹ con lại với nhau và thỉnh thoảng làm cho ông bố cảm thấy mình giống như cái bánh xe thứ ba trong chiếc xe đạp. May mắn thay, các cuộc nghiên cứu cũng cho thấy rằng sự khắn khít như thế cũng có thể xảy ra giữa ông bố và con trẻ sơ sinh, nếu ông bằng lòng chia sẻ vài sinh hoạt trong việc chăm sóc bé như ru con, bế con đi dạo hoặc pha sữa cho con. Ngay cả việc thay tả lót, xức phấn cho con, cũng có thể là cơ hội để ràng rịt cha mẹ và đứa bé lại với nhau, nếu cha mẹ vừa thay tả vừa hôn bé vừa cù nhè nhẹ vào bụng con, vv…
Người cha nào chia sẻ trong việc chăm sóc bé sơ sinh sẽ cảm thấy mình có phần rất lớn trong cuộc đời của bé cũng như chia sẻ những cảm nhận kỳ diệu và thân mật với vợ. Hầu hết những người làm vợ đều thấy vui thích và kiêu hãnh khi chồng mình vui lòng giúp chăm sóc bé. Trong những lần đầu, có thể người cha cảm thấy thật vụng về khi cầm những vật quá bé, nhưng đây là cung cách đáng cho chta phải học tập.
Nhu cầu về cơ thể và tình cảm của đứa bé đều quyện vào nhau. Để nhu cầu tình cảm của một đứa bé được đáp ứng, có nghĩa là nhu cầu về cơ thể của bé phải được đáp ứng. Khi bé khóc vào lúc ba giờ sáng vì đói hoặc ướt hoặc vì đau bụng, tình cảm của bé bộc lộ rất rõ ràng. Bé nương dựa hoàn toàn vào những người nào chăm sóc bé. Ngay từ những ngày vừa lọt lòng, chúng ta chính là những người cho bé thấy rằng những con người to lớn trong thế giới của bé có đáng tin cậy hay không.
Một nhà tâm lý học đã quan sát và thấy rằng mối quan hệ của một đứa trẻ với con người chung quanh là phương diện quan trọng nhất trong sự phát triển của bé trong những năm đầu. Ông nói: “Sự bắt đầu tất cả kinh nghiệm của bé đều dựa vào một cảm giác tích cực của tình yêu thương, trìu mến và lòng tin cậy đối với con người. Nhiều kinh nghiệm thỏa lòng như vậy mà đứa bé đã có được trong những ngày đầu đời với chính mẹ mình hay với người chịu trách nhiệm chăm sóc bé, sẽ sinh ra những cảm giác tin cậy và an toàn…Từ mẹ mà bé học tin cậy nơi những người khác.”
Như vậy cha mẹ đang gieo những hạt giống tin cậy, can đảm, hi vọng, và tình yêu thương cho bé đang khi họ đáp ứng nhu cầu cho bé trong những tháng đầu mà không hề hay biết. Mỗi một tâm tánh này, hoặc mỗi điều xấu ngược lại với những tâm tánh này, sẽ bắt đầu phát triển trong giai đoạn sớm sủa này của sự tăng trưởng của bé.
Tin cậy hay nghi ngờ
Can đảm hay sợ hãi
Độc lập hay nương dựa
Tự tin hay thiếu tự tin
Yêu thương hay không có khả năng để yêu
Những tâm tánh này cũng làm cơ sở cho sự phát triển đức tin trong tương lai của đứa trẻ nơi dct, vì thế chta có thể thấy việc gieo trồng những hạt giống này là quan trọng biết bao. Làm thế nào để chta gieo lòng tin cậy? Bằng cách trở nên người mà con trẻ chta có thể nương cậy vào. Đứa bé sơ sinh học biết rằng nó có thể nương dựa vào bạn để những nhu cầu của nó được đáp ứng, chẳng hạn như khi bé đói hoặc bị ướt hay khi bé cần được âu yếm và yêu thương. Vì thế, bé cảm thấy yên tâm khi bé được ôm ấp và chăm sóc. Bé nhìn thấy tình yêu thương trên gương mặt của bạn và nghe tiếng yêu thương qua giọng nói của bạn mỗi khi bạn thỏa lòng nơi bé. Nếu những nhu cầu cơ bản của bé không được đáp ứng, nếu bé thường hay bị bỏ bê hoặc khóc trong một thời gian dài mà cha mẹ không ai quan tâm, có thể sự phát triển lòng tin cậy và cảm nhận về sự an ninh nơi bé sẽ bị thất vọng, hoặc có thể bé sẽ quá nương dựa vào cha mẹ về phương diện tình cảm.
Nói chung từ cỡ bốn đến sáu tháng trẻ sơ sinh bắt đầu hiếu động hơn. Bé bắt đầu lăn và quan tâm nhiều hơn đến những gì xảy ra chung quanh mình. Một số bé phát triển một sự gắn bó mạnh mẽ vào mẹ mình trong sáu tháng của năm đầu đời này và bắt đầu sợ hãi những người lạ. Vào khoảng từ sáu đến tám tháng nhiều đứa trẻ bắt đầu bò nếu chúng được tạo những cơ hội đầy đủ để đặt cả chân lẫn tay xuống mặt phẳng.
Về phương diện cơ thể, mặc dầu đứa trẻ có khả năng ngủ cả đêm trong vòng sáu tháng, dầu vậy nhiều đứa trẻ muốn được ôm ấp vào lúc nửa đêm và sẽ tiếp tục thức giấc một lần, hai lần và thậm chí ba lần mỗi đêm, là một sự kiện làm cho người mẹ bị mệt suốt cả ngày. Khi đã được một tuổi, người bạn bé bỏng của chta thật chẳng đáng yêu chút nào khi thức dậy lúc ba giờ sáng.
Thông thường, cha mẹ phải khó nhọc để có thể dỗ bé ngủ suốt cả đêm. Vì trong mười hai tháng đầu tiên, phương tiện chính trong sự truyền thông của đứa bé là khóc, tiếng khóc có thể là cách để đứa bé nói với bạn rằng bé bị ướt hay cảm thấy khó chịu. Hoặc chỉ vì bé muốn được bế. Bạn cần phải rất nhạy bén với những nhu cầu này, vì sự quan tâm và tình cảm là những nhu cầu rất quan trọng của bé trong năm đầu tiên. Nhưng bé cũng phải học biết rằng ban đêm là thì giờ để ngủ nghỉ, không phải giờ để chơi hoặc ăn uống. Nếu bé thức dậy nửa đêm chỉ vì thói quen, bạn cần phải giúp con bỏ thói quen này.
Nếu đây là nan đề cho bạn, hãy thử sử dụng phương pháp này. Trước hết, cho bé bú sữa trước giờ đi ngủ, xem thử những nhu cầu cơ bản của bé đã được đáp ứng chưa, cho bé vào nôi. Khi bé khóc, trước hết kiểm tra xem thử bé có ướt hoặc bị lạnh không hay bé đang gặp một nan đề nào đó về cơ thể. Nếu bé cứ khóc, thử xoa lưng bé, có lẽ nên hát hoặc vỗ nhè nhẹ, nhưng đừng bị cám dỗ mà bế bé dậy. Nếu bé vẫn tiếp tục khóc khi bạn về giường mình, cứ để bé khóc một lát cho đến lúc ngủ lại. Nếu tiếng khóc vẫn không ngừng sau một thời gian hợp lý, có lẽ đứa bé cần được tái bảo đảm về sự hiện diện của bạn.
Trên một phương diện, điều chính yếu bậc cần nhớ là cha mẹ không nên tự động bế bé lên mỗi khi nghe tiếng khóc của bé. Trên phương diện khác, cha mẹ đừng quên cung cấp những nhu cầu thiết yếu cho một đứa bé như tình yêu thương, sự quan tâm và sự an toàn bằng cách ôm ấp bé hoặc an ủi bé. Một nhà khải đạo đã nói thế này:”Thà tôi có một đứa bé được quan tâm quá đáng hơn là có một đứa bé được quan tâm quá ít. Bạn có thể lấy đứa bé được quan tâm quá đáng ấy rồi dành vài giờ hoặc vài ngày để bỏ những thói quen xấu nơi bé. Nhưng với đứa bé không được quan tâm đầy đủ thì bạn phải mất nhiều năm mới có thể lấy lại nơi đứa bé cảm nhận tự tin và xem mình là người có giá trị. Thà phạm lỗi vì đã chăm sóc bé quá nhiều còn hơn phạm lỗi vì đã bỏ bê bé.”
Có vài ông bố có vẻ không bận lòng vì tiếng khóc của đứa bé cho bằng người mẹ. Nếu ở vào trường hợp này, có lẽ người mẹ nên ra ngoài đi dạo một lát về đêm trong khi ông bố theo dõi giai đoạn chuyển tiếp, cho phép bé khóc một chặp cho đến khi tự ngủ. Về phương diện tình cảm, có lẽ cha mẹ cảm thấy rất khó, nhưng con bạn sẽ vẫn còn đó, và bạn sẽ không giúp ích gì được cho gia đình nếu để cho thân thể mình quá mệt mỏi.
Trong những tháng sau đó của thời sơ sinh, nhân cách của bé trở nên hiển hiện hơn. Bây giờ bé bắt đầu nhận biết những người đang ở chung quanh mình. Bé bày tỏ nỗi lo âu đối với người lạ và có lẽ còn khóc nhiều hơn lúc mới sanh. Bé có thể khóc mỗi khi bạn giao bé cho người khác vì sự gắn bó chính của bé là với cha mẹ. Nhưng cũng rất ích lợi cho đứa bé nếu nó biết chịu xa mẹ một chút. Có những lúc bạn và người phối ngẫu cần phải ở riêng với nhau, không có con cái bên cạnh trong vòng một hoặc hai giờ đồng hồ, lúc đó bạn có thể chuyện trò với nhau như một cặp vợ chồng, chứ không phải lúc nào cũng thấy mình trong cương vị của bậc cha mẹ. Nếu bạn muốn hôn nhân của mình trở nên lành mạnh, thì người phối ngẫu của bạn cũng cần được bạn quan tâm nữa.
Bài Tập 3
Hãy suy nghĩ xem có cách nào để bạn và người bạn đời của bạn có thể dành thì giờ cho nhau. Nhất định dành ít nhất một giờ cho nhau vào mỗi tuần. Bạn nhớ chuẩn bị để tường trình về sự trung tín của bạn trong công việc này.
Chập Chửng
Đứa bé đang chập chửng lúc nào trông cũng rất phấn khởi, có lẽ vì khám phá ra rằng bé đã biết đi. Dầu không vững vàng, nhưng bây giờ tự bé có thể đi từ chỗ này đến chỗ kia trong nhà. Và thế là bé cứ đi. Bé làm cho cha mẹ phải kiệt sức vào cuối ngày, khám phá không ngừng nghỉ trong mỗi căn phòng, xem xét mọi thứ trong nhà từ dụng cụ của bố đến nồi niu xoong chảo của mẹ, và ngay cả sự kỳ bí của chiếc bô bé đi vệ sinh nữa. Điều quan trọng là bạn phải làm thế nào để nơi mình đang ở được an toàn vào giai đoạn bé biết bò, biết đi, phải để xa khỏi tầm với của bé những viên thuốc nguy hiểm, hoặc những vật nhỏ mà bé có thể nuốt. Cẩn thận xem những đồ chơi của bé có bị sơn bằng thuốc sơn độc hoặc có bộ phận nhỏ nào có thể rời ra và lọt vào cổ họng của bé chăng. Cũng phải cẩn thận về những mảnh sơn bị tróc ra, những mảnh ấy rất độc.
Đứa bé đi chập chững có một tính tò mò tự nhiên về mọi sự vật. Đôi khi vì tính tò mò này mà bé gặp nguy, nhưng nói chung đây là một phẩm chất rất tích cực; đây là một phương tiện mà qua đó bé có thể học biết về thế giới của mình. Bạn hãy kích thích tính tò mò của con bằng những trò chơi có chữ đơn giản. Mỗi khi đứa bé khám phá được một vật mới, bạn hãy lập lại tên gọi của vật ấy cho con nghe. Bé rất vui được nghe giọng nói của bạn và bắt đầu cố gắng bắt chước vài âm. Bạn nhớ nói chuyện thật nhiều với con, dùng những từ cho đúng chứ đừng dùng ngôn ngữ của con trẻ khi nói về các sự vật và thường xuyên lập lại những từ ấy. Nhờ vậy bé được kích thích về mặt trí năng.
Hầu hết các bé đều bắt đầu nói được từ khoảng một đến hai tuổi, và ngôn ngữ của bé có thể được thay đổi cách nhanh chóng. Bạn không nên quá lo lắng nếu bé mười tám tháng của bạn chưa nói được như những bé khác. Cuối cùng rồi bé cũng nói thôi. Khi bé chập chửng bước gần đến sinh nhật thứ hai của bé, bé sẽ thêm từ và những cụm từ vào trong từ vựng của bé.
“Sự phát triển của bé trong khả năng sử dụng ngôn ngữ là một giai đoạn chuyển đổi rất có ý nghĩa” trong cuộc đời của bé. Giờ đây cha mẹ có thể chuyện trò với con cách trực tiếp bằng một ngôn ngữ đơn giản và nói những lời hướng dẫn đơn giản với con. Khi khả năng nói của bé phát triển, bé bắt đầu phát triển khả năng tiếp xúc với xã hội và bắt đầu tiếp xúc với những người khác. 7* Khi đặt bé vào chung phòng với những bé cùng tuổi, bé sẽ vẫn có khuynh hướng chơi một mình, nhưng thỉnh thoảng có tiếp xúc chút ít với những trẻ khác.
Đứa bé học biết về thế giới của mình một cách rất nhanh chóng trong thời gian ở lứa tuổi chập chửng này.
Các nhà nghiên cứu đã chứng minh rằng hầu như đứa bé bắt đầu học hỏi kể từ giây phút hệ thần kinh và não được phát triển…Các nhà khoa học phỏng đoán ít nhất một đứa bé có thể đạt được một nửa khả năng về trí tuệ của bé vào năm thứ năm, và 80% vào lúc tám tuổi. Mức độ phần trăm này chỉ về mức độ thông minh, chứ không phải về số lượng kiến thức mà tâm trí bé có thể thâu nhận được. 8*
Trong khi bé ở tuổi chập chửng học biết về những kỷ năng mới, bé vẫn rất nương dựa vào bố mẹ mình, không những vào việc nuôi dưỡng và chăm sóc mà thôi, nhưng còn để được bố mẹ đáp ứng nhu cầu tình cảm nữa, chẳng hạn như để được bố mẹ khen và an ủi. Khả năng tin cậy người khác và cảm giác bình an của bé cứ tiếp tục phát triển trong giai đoạn này.
Ngay tuổi này bạn đã có thể đặt nền tảng cho đời sống Cơ đốc của bé, khi bạn chuyện trò với bé về dct và chỉ cho bé những gì dct đã tạo nên. Khi dắt con đi dạo ngoài trời, bạn có thể nói, “Đây là cái cây, Chúa là Đấng tạo nên cây cối.” Khích lệ con bạn cầu nguyện những lời đơn sơ, bạn hãy nói những lời như, “chta hãy cầu nguyện cảm tạ ơn Chúa vì nhờ chiếc mền này mà chúng ta được ấm.”
Những lời dạy dỗ về đạo đức cho trẻ còn rất bé trong một quá trình có điều kiện là rất thiết yếu. Ngay những ngày đầu đời, bé đã ý thức rằng bé sẽ kinh nghiệm hai cảm xúc, vui mừng và đau đớn. Vì vậy, bé sẽ gắng làm những điều gì để bé được vui. Bé sẽ học biết vâng lời khi bé thấy sự vâng lời đem lại niềm vui cho cha mẹ. Sau khi bị đánh đòn vài lần, bé ý thức rằng nếu làm một số hành động nào đó thì sẽ bị đau. Bé đang học biết sự khác biệt giữa cách cư xử đúng và sai qua những điều kiện như: sẽ được thưởng vì có cung cách ngoan ngoãn (được ôm, hôn, trìu mến) và sẽ bị roi vì có những cung cách xấu.
Không được và không nên đánh đập con quá nhiều vào giai đoạn chập chững này. Nan đề thông thường là vì tự nhiên bé rất muốn được sờ mó mọi vật, muốn cắn, muốn nếm thử, muốn ngửi thử, nắm chặt và xé bất cứ thứ gì trong tầm tay của bé. Nhưng bé thường không có thái độ hung hăng trong khi đưa tay ra bắt lấy vật này vật kia. Đây là một phương pháp kỷ thuật để học hỏi rất có giá trị nên cha mẹ không nên làm cho bé nản lòng.
Có quá nhiều bậc cha mẹ suốt ngày cứ đánh vào tay đứa bé, chỉ vì bé đang khám phá thế giới của nó. Dập tắt khả năng tò mò tự nhiên của trẻ là không khôn ngoan. Thay vào đó, nên đặt những vật đáng giá ra khỏi tầm tay của bé và dùng những thứ gì có thể chơi được để bé không quan tâm đến những vật đáng giá. 10* Cha mẹ có thể sắp xếp bối cảnh chung quanh bé để việc la rầy và đánh đập được giảm tối thiểu.
Khi nào thì bé đi chập chững nên bị đánh cách nhẹ nhàng? Khi bé cố tình bất chấp mạng lệnh mà bố mẹ đã nói. Nếu gọi mà bé bỏ chạy, nếu bé đánh bạn, la ré và hung dữ, thì một cái đánh nhẹ vào tay bé cũng đủ chuyển tải một lời răn dạy. Hãy để dành việc roi đòn cho những giây phút mà bé bướng bỉnh nhất. Không bao giờ nên đánh vì bé lỡ tay làm đổ ly sữa hoặc những hành động bất cẩn vì còn là con trẻ. Việc thiếu sự kiểm soát hài hòa giữa các bắp thịt của con trẻ khiến nhiều lần tạo nên đổ bể là điều không thể tránh khỏi.
Khi bé cố ý ương ngạnh với bạn, khi kỷ luật bé bạn phải luôn luôn nhớ rằng tất cả mọi sự tỉa sửa đều phải được thực hiện trong tình yêu thương. Sự huấn luyện tốt chứa đựng hai yếu tố: tình yêu thương và sự kỷ luật. Đứa trẻ cần biết những giới hạn của nó.
Đứa bé cần phải biết rằng một số cung cách sẽ được chấp thuận, nhưng có một số cung cách lại không được chấp thuận. Đứa bé cũng cần phải biết rằng cha mẹ sẽ giải quyết thói hư của bé một cách phù hợp, yêu thương và kiên quyết khi bé vượt khỏi những ranh giới đã được căn dặn.
Sự cân đối giữa tình yêu thương và sự kỷ luật làm cho đứa bé cảm thấy yên tâm. Đứa bé biết rằng nó được yêu và bé cảm thấy an toàn trong sinh hoạt đều đặn mỗi ngày và những giới hạn mà cha mẹ đã thiết lập cho bé. Sự an toàn là điều rất quan trọng cho đứa bé ở tuổi chập chửng. Một đứa trẻ bị bỏ bê, xài xể và không được yêu trong những năm tháng này có thể dấy lên nhiều nỗi sợ hãi và lo âu. Ngược lại, bối cảnh vững vàng và an toàn trong gia đình sẽ khích lệ đứa trẻ trở thành một ngi lớn có khả năng rất tốt trong việc thích nghi với hoàn cảnh.
Bé Từ Hai Đến Ba Tuổi
Lắng nghe con trong lứa tuổi này chuyện trò quả là vui thích. Bé từ hai đến ba tuổi đang thêm vào từ vựng của mình những từ và những cụm từ, những cách dùng lầm lẫn và dùng sai chữ của bé là điều vô cùng thú vị. Thỉnh thoảng, bé không chịu nói cho đến khi bé được hai tuổi hay lớn hơn một chút. Thông thường đây không phải là nguyên nhân để báo động; thậm chí khi bắt đầu nói, bé nói luôn cả mấy câu. Điều quan trọng mà chta cần nhớ là khả năng hiểu của bé rất cao so với khả năng nói. Bé hiểu được những gì bạn nói và dạy dỗ, mặc dầu có những lúc bé giả vờ như không hiểu!
Lúc được hai đến ba tuổi, đứa trẻ phát triển một cảm nhận hiểu biết hơn về chính mình và dần dần bé học biết rằng bé không phải là cái rốn của vũ trụ nhưng chỉ là một phần trong vũ trụ thôi. “Dĩ nhiên, điều này có thể làm bé nản lòng, bởi vì cha mẹ không thể chú ý đến một mình bé, mà còn những người khác nữa.” Bé cũng bắt đầu học biết rằng không phải lúc nào bé cũng có được điều mình muốn và có ngay bây giờ! Khi bé tự nhận biết chính mình trong nhiều tình huống có những bạn đồng trang lứa, dần dần bé sẽ biết hợp tác và chia sẻ.
Nếu bạn đang là bố mẹ của bé từ hai đến ba tuổi, chắc mỗi đêm bạn phải nằm vật xuống giường vì quá mệt. Vào lứa tuổi này, bé của bạn thật đầy năng lực. Nó chỉ hoạt động với một tốc độ thôi, đó là thật nhanh. “Bé hay tò mò, hay cáu, đòi hỏi, hay vuốt ve, ngây thơ và thỉnh thoảng rất nguy hiểm.” Bé chạy khắp nhà, tìm cơ hội để vò nát cái này, giật sập cái kia, diệt cái nọ, làm đổ, làm rớt, ăn những thứ kinh khủng, và nghĩ ra những cách làm mẹ bé phải hồi hộp.
Lúc nào bé cũng học, học, học bằng cách quan sát và thử. Có những lúc tánh tò mò của bé làm bạn phải kiệt sức, nhưng đó là một năng lực thúc đẩy dẫn bé đến chỗ học hỏi và khám phá. Hẳn nhiên, vì sự an toàn của bé, bạn phải giới hạn sự tò mò của bé trong một số điều. Chẳng hạn như bạn sẽ không để bé bị phỏng đôi tay để khám phá ra rằng cái bếp đang nóng. Nhưng tốt nhất là để những vật quí ra khỏi tầm nhìn hoặc tầm với của bé để bé không bị cám dỗ, hơn là dành cả ngày để đánh vào tay bé vì bé làm bể lọ hoa mà bà nội đã để lại cho bạn. Bạn sẽ kiệt sức vì cứ ngồi giữ hoài những vật quí giá của mình và biết đâu nhiều lúc lại chẳng bóp chết tính tò mò tự nhiên của bé.
Trẻ được hai đến ba tuổi đã có thể phát triển một cảm nhận về đạo đức. Khi bé học biết để đáp ứng với những lời chỉ dạy của bố mẹ, mặc dầu chậm nhưng chắc chắn cha mẹ đang phát triển lương tâm của con trẻ. Vì vậy thật rất quan trọng để huấn luyện bé trong giai đoạn này. Nếu bạn cho rằng bé còn quá nhỏ để chịu huấn luyện, một hoặc hai năm nữa bạn sẽ thấy chính mình phải đối diện với một công tác vô cùng kinh khủng.
Lúc hai tuổi, bé phải được huấn luyện để vâng theo những lời chỉ dạy của bạn. Bé bày tỏ thế nào khi bạn gọi bé? Bé có đến ngay không? Bé có chứng tỏ rằng mình đã nghe bằng cách nói, “Dạ, thưa mẹ?” hoặc “Dạ, thưa Bố?” Hay bé còn làm ngơ mỗi lúc bạn gọi? dct ao ước con cái Ngài phải biết vâng lời như thế nào thì chta cũng phải huấn luyện con cái mình như vậy, và tốt nhất là con trẻ nên học vâng lời cách vui lòng, không càm ràm gì cả từ ngay những ngày còn rất bé.
Bạn có thể giải thích với con trẻ rằng dct muốn con trẻ phải vâng lời bố mẹ của chúng, rằng cha mẹ đã được dct giao cho trọng trách chăm sóc con cái, và những luật lệ mà cha mẹ qui định là để con được an toàn và hạnh phúc. Một câu chuyện có thật đã minh họa cho điều này.
Duy là đứa bé hai tuổi rưỡi chạy ra ngoài sân sau để chơi. Không nghe tiếng động nào của con nên mẹ bé quyết định đi kiểm tra. “Duy ơi, con đâu rồi?” “Con ở trên này mẹ ơi.” Cặp mắt bà mẹ đuổi theo chiếc thang dẫn lên mái nhà, và trên chót vót Duy đang chỉ chỏ, réo gọi chim chóc. Mẹ nó gọi thật dịu dàng, bình tĩnh, “Duy à, ngồi xuống ngay chỗ đó và cứ ngồi yên như vậy.” Duy ngồi xuống ngay lập tức và đợi cho đến khi mẹ đến bên và đem bé xuống khỏi mái nhà.
Duy không chần chừ hoặc hỏi, “Tại sao vậy mẹ?” hoặc cố gắng tự bước xuống khỏi mái nhà trên những nấc thang thật dốc. Bé lập tức tuân theo mệnh lệnh của mẹ. Trong trường hợp này sự vâng lời đã cứu Duy khỏi thương tật hoặc thậm chí cái chết. Con bạn có thể rơi vào những tình huống nguy đến tính mạng. Liệu nó có vâng lời như bé Duy không? Nếu chỉ nói về phương diện thuộc thể mà thôi, thì sự vâng theo những chỉ dạy của bạn ngay lập tức cũng đã cứu mạng sống của bé. Còn trên phương diện tâm linh, sự vâng lời của con bạn và sự tôn trọng của chúng đối với những người trên mình sẽ làm đẹp lòng Chúa, và thái độ vâng lời cách vui lòng có thể được mang vào trong mối liên hệ của bé với Cha thiên thượng.
Bài Tập 4
Thảo luận về chủ đề vâng lời với người phối ngẫu của bạn. Con cái của bạn đáp ứng thế nào trước những yêu cầu của bạn? Chúng có thường vâng lời cách vui lòng không, hay chúng thường tranh luận? Bạn có khuyên dạy con cách tử tế không? Hay những lời ấy chỉ tuôn ra như những mệnh lệnh? Xin ghi lại những suy nghĩ của bạn vào vở.
Bé từ hai đến ba tuổi thường có khuynh hướng bi bô suốt ngày với những lời vô nghĩa. Rất dễ để cha mẹ có thói quen không thật sự lắng nghe vì không hiểu nỗi những gì con đang nói. Tuy vậy, lắng nghe con trẻ là điều vô cùng quan trọng. Con trẻ cần biết rằng chúng ta sẽ lắng nghe, chúng không cần phải la hét hoặc năn nỉ hoặc làm điều gì đó mạnh bạo để chúng ta phải chú ý. Nhiều lần không ai chịu nghe bé đến nỗi nó nói mỗi lúc một lớn hơn, nài nỉ hơn hoặc đến khi nó càm ràm và làm cho người khác phải chú ý đến nó bằng những giọng nói chói tai. Ngay cả một người đang bận rộn cũng có thể dành ra một giây để trả lời bé, cả quyết với bé rằng lát nữa bạn sẽ nghe tiếp và bàn về chuyện của bé.
Đứa bé nào cho rằng phải nỗ lực la hét thì cha mẹ mới lưu ý, đứa bé ấy cần phải được “giáo dục lại”. Bạn có thể ngăn bé bằng cách nói, “Mẹ xin lỗi, mẹ không nghe được nếu con nói với giọng như vậy.” hoặc “Lỗ tai bố không nghe được những tiếng la hét như vậy.” Và sau đó hãy nhớ trả lời bé khi bé nói bằng giọng bình thường, quan tâm đến bé theo như điều bé cần để bé không phải la hét. Hãy thưởng cho bé vì đã nói giọng bình thường, đàng hoàng. Nhờ làm như vậy bạn sẽ củng cố cho cách nói tích cực của bé.
Bài tập 5
Nếu bạn có một đứa con hay la hét, hãy dùng phương pháp nêu trên để thí nghiệm trong vài tuần. Ghi lại những kết quả vào vở của bạn. Đứa bé đáp ứng thế nào với phương pháp mới của bạn?
Từ Bốn Đến Sáu Tuổi
Đến bốn tuổi đứa bé đã phát triển một cách đáng kể, nào là về tâm trí, xã hội, tình cảm và cơ thể. Bây giờ nó không còn là đứa bé mới sinh nữa. Sự hợp tác giữa các chi thể trong thân thể của bé đang được phát triển, làm cho bé có thể chạy, leo trèo, và nhảy nhót nhiều hơn. Bé có thể bắt đầu hát đúng giọng. Bé phải trãi qua giai đoạn tăng trưởng nhanh chóng, và bé đang học những điều thú vị cho chính bé cũng như cho những người lớn chung quanh. Bé gái thường trưởng thành nhanh hơn các bé trai, vì thế một bé gái năm tuổi có thể khôn trước một năm hoặc hơn nữa về sự phát triển tình cảm và cơ thể so với bé trai đồng tuổi với nó.
Vào cỡ bốn hoặc năm tuổi, một đứa bé điển hình sẽ phát triển khả năng dùng lý lẽ để đương đầu với thế giới của mình. Thay vì chỉ phản ứng lại với hoàn cảnh của mình như một bé chập chững, bé sẽ bắt đầu suy nghĩ về thế giới chung quanh mình và thắc mắc mọi điều. Bé cố tìm cho ra lý do và nguyên nhân đằng sau những thực tế mà bé đang nhìn thấy, đó là một sự thật được minh họa về cách bé thường dùng chữ Tại sao? Trong khi một đứa bé ba tuổi có lẽ chỉ dùng chữ này để kéo dài cuộc nói chuyện mà bé cảm thấy thích thú, thì đứa bé bốn tuổi lại thường muốn có câu trả lời sao cho thỏa đáng với nhu cầu đang muốn tìm hiểu của bé.
Trong những năm tháng này đứa bé thông lãm về ngôn ngữ của mình và cách suy nghĩ về những điều sơ đẳng. “Khả năng phát triển ngôn ngữ trước tuổi đi học sẽ giúp bé biết kể ra không hết các vật, nơi chốn và con người trong thế giới mới của bé.” 19* Bé ao ước được học hỏi, chỉ vì đó là niềm vui vậy thôi, và bé rất thích đặt tất cả những tư tưởng vào trong ngôn từ của mình. Đứa bé trong lứa tuổi này thường làm cho cha mẹ phải phát cáu với những câu hỏi và câu nói không ngớt.
“Thêm vào đó, bé lại đang phát triển một lương tâm, tức là một cảm nhận giữa đúng và sai.” Loại huấn luyện mà bạn dành cho con sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển trong con bạn những cảm nhận về đạo đức. Cha mẹ có thể có ảnh hưởng rất lớn trong việc thiết lập những hiểu biết về đúng hoặc sai nơi đứa bé ở lứa tuổi này, vì đứa bé xem cha mẹ là người có uy quyền trên hết trong mọi việc nên bé đặc biệt quan tâm đến việc dành được sự chấp thuận của cha mẹ.
Khi lương tâm của bé phát triển, đứa bé từ bốn đến sáu tuổi cũng học biết phải tiết độ. Bé có khả năng kiểm soát cơn nóng giận của mình hơn, biết chia sẻ hơn, biết làm những điều có suy nghĩ cho những người khác, bớt lại trong việc làm thỏa mãn những nhu cầu của mình. Trong khi những bé chập chững lại muốn có điều này điều nọ ngay lập tức, thì đứa bé từ bốn đến sáu tuổi có thể hiểu rằng cần phải chờ đợi để được một số điều nào đó và bé cũng biết bé không thể có mọi điều mình muốn.
Bài Tập 6
Hãy suy nghĩ về những cảm nhận đúng sai nơi con bạn. Năm nay bé bao nhiêu tuổi, và vào lứa tuổi này bé hiểu biết được gì giữa sai và đúng? Nếu con bạn còn bé, nó đã biết tiết độ trong một số lãnh vực chưa? Kinh Thánh đóng vai trò gì trong suy nghĩ của con về đạo đức? Nếu bạn không có con, hãy cố gắng ngẫm nghĩ lại xem ngày xưa khi còn là con trẻ, bạn đã có những ý niệm gì về đúng và sai? Và những ý niệm ấy phát triển ra sao?
Đứa trẻ trước tuổi đến trường là đứa bé sắp trở thành một con người của xã hội. Mỗi ngày bé lại càng thích chơi đùa với những trẻ khác hơn và học biết ban cho và nhận lấy khi được đặt vào một tình huống xã hội nào đó. Con trẻ trong lứa tuổi này muốn được dự phần vào công việc để cảm thấy rằng chúng đang góp phần vào bối cảnh sinh hoạt của chúng. Cái bối cảnh “chỉ ngồi yên và lắng nghe” vẫn còn rất khó cho bé ở tuổi này, chúng có vô số năng lực muốn được dùng.
Đứa bé ở tuổi này bắt đầu gia tăng hiểu biết về chính mình và hiểu biết giá trị của một con người. Bé bắt đầu thấy tự trọng và phát triển một cảm nhận về tính tự lập. Vì thế, bé rất thích làm việc này việc nọ cho chính mình và cảm thấy vui về những thành đạt của mình. Mặc dầu bây giờ bé có khả năng hơn lúc bé được ba tuổi, bé vẫn cần được khen, được yêu thương và khích lệ để làm những công tác mới mẻ mà bé chịu trách nhiệm.
Nhu Cầu Cơ Bản Của Con Trẻ
Mặc dầu mỗi đứa trẻ đều có nét độc đáo, những nhà giáo dục nghiên cứu về cung cách của con người đã khám phá ra rằng tất cả con trẻ đều có một số nhu cầu cơ bản về tình cảm. Một số điều quan trọng nhất là:
1. Tình yêu thương và sự trìu mến. Tất cả con trẻ đều cần tình yêu thương và sự trìu mến. Đây là nhu cầu mà dct ban cho con trẻ. “Có lẽ cung cách mà con bạn đang có ngày nay là câu giải thích” cho biết nó đang tìm cách để được yêu và được quan tâm. Một số trẻ không biết cách bày tỏ nhu cầu này và cảm thấy rất xa cách hoặc không muốn nương nhờ vào ai. Tuy nhiên ai cũng có nhu cầu này. Cha mẹ cần biết rằng con cái học nơi cha mẹ rất nhiều cách đáp ứng với tình yêu và sự trìu mến. Nếu cha mẹ không cảm thấy tự nhiên khi ôm nhau và hôn nhau một cách trìu mến, thì con cái họ cũng sẽ không biết làm như vậy. Ví dụ như, nếu ông bố đi làm về, bước vào nhà mà không bày tỏ một chút tình cảm hoặc sự vui thích nào đối với con cái, thì con cái cũng sẽ học theo cách đó. Ngược lại, nếu người cha nhấc con lên một cách vui thích, con cái sẽ biết chạy đến với đôi tay mở rộng để được la hét cười đùa. Qua đời sống làm gương của chúng ta mà con trẻ được dạy dỗ về sự trìu mến và yêu thương.
2. Sự lưu tâm. Con trẻ cần có cảm biết rằng có ai đó đang thật sự lắng nghe chúng và xem trọng những ý kiến cũng như những gì chúng đã làm được. Một số trẻ con đòi hỏi sự lưu tâm quá đáng, sự đòi hỏi này dẫn chúng đến việc xem mình là trung tâm và làm hư cung cách của chúng.
3. Được chiếm hữu. Con trẻ có một nhu cầu được thuộc về một nhóm nào mà nó cho là quan trọng. Nhu cầu này có khuynh hướng gia tăng trong suốt thời thơ ấu, rồi đến những năm thiếu niên, nhu cầu này trở thành quá mãnh liệt đến nỗi chế ngự tất cả những điều khác.
4. Một cảm nhận về sự an toàn và tin cậy. Con trẻ cần có cả hai cảm nhận, đó là an toàn và biết người khác cần mình. Chúng có một nhu cầu rất tích cực về việc muốn được người khác tin cậy nơi mình. Sự tin cậy phải phát triển để một đứa trẻ có thể trở thành người lành mạnh về phương diện tình cảm.
5. Đạt thành tích. Con trẻ có một nhu cầu cần đạt được điều gì đó, để cảm nhận rằng chúng giỏi ở một phương diện nào đó hoặc chúng có thể đóng góp vào công việc gì đó.
Bài Tập 7
Bạn hãy vẽ ra một biểu đồ cho con cái mình về mỗi nhu cầu được bày tỏ trong biểu đồ. Theo bạn thì những nhu cầu này đang được đáp ứng ở mức độ nào trong đời sống của con trẻ. Bạn cần phải tập trung năng lực của mình vào những lãnh vực nào để đáp ứng những nhu cầu của con?
Những Mục Tiêu Cho Sự Huấn Luyện Tuổi Thơ
Là cha mẹ hoặc ông bà Cơ đốc, trách nhiệm của chta là huấn luyện con trẻ trở thành con người Chúa muốn, để gieo trồng những giá trị Cơ đốc vào con trẻ, để giúp con trẻ đeo đuổi con đường khôn ngoan. Không phải qua đêm mà một đứa trẻ có thể trở thành người khôn ngoan và trưởng thành. Đứa bé tiến đến con đường khôn ngoan bằng cách mỗi lúc bước một bước. Có quá nhiều điều con trẻ cần học biết trước khi trẻ đạt đến mục tiêu của sự trưởng thành. Tuy nhiên, điều quan trọng là cha mẹ phải luôn ghi nhớ mục tiêu tối hậu này: đứa trẻ lớn lên và trở thành những người nam người nữ cho Đấng Christ.
Trên con đường ấy còn có những mục tiêu cụ thể mà cha mẹ phải tập trung vào ở mỗi lứa tuổi của trẻ. Có lẽ việc xét xem những mục tiêu nào là thích hợp cho con trẻ và làm thế nào để đạt được những mục tiêu ấy là điều rất ích lợi.
Có lẽ một số cha mẹ sẽ cười to khi nói đến việc thiết lập những mục tiêu để huấn luyện một con trẻ. Tuy vậy, bạn hãy cố gắng tưởng tượng xem loại nhà nào sẽ được xây dựng nên nếu xây dựng một tòa nhà mà người thợ xây không hề có kế hoạch nào trong đầu. Dường như trong mọi lãnh vực của đời sống, kế hoạch và những thiết kế là những điều rất quan trọng. Tại sao chta lại cho rằng lập kế hoạch là điều không cần thiết cho việc nuôi dạy con cái?
Trong khi nhiều bậc cha mẹ không bao giờ dành thì giờ để suy nghĩ về những mục tiêu cụ thể trong việc nuôi dạy con cái, thì có lẽ họ cũng có một số suy nghĩ nào đó về đề tài này. Nếu chta dành thì giờ để suy nghĩ thấu đáo về những mục tiêu của mình và thậm chí còn viết những mục tiêu ấy xuống nữa thì những suy nghĩ của chta sẽ được củng cố và trở nên rất ích lợi. Chúng ta cần phải biết rằng mình muốn cùng đi với con đến những nơi nào, loại tâm tánh nào chta muốn xây dựng trong đời sống của con mình, và những tiêu nào chúng ta đặc biệt chú tâm vào để theo dõi sự tăng trưởng và phát triển của con ở mỗi lứa tuổi.
Một bậc cha mẹ Cơ đốc sẽ ao ước được nhìn thấy con mình tăng trưởng đến mức độ trưởng thành trong những lãnh vực sau: trong sự hiểu biết, thái độ và cách sống của con trẻ. Ba lãnh vực này thường trùng lắp vào nhau; ví dụ, những hiểu biết của đứa trẻ sẽ ảnh hưởng đến thái độ của nó, và thái độ của trẻ sẽ góp phần khẳng định cách sống của nó. Một số cha mẹ chỉ tập trung vào những mục tiêu về sự hiểu biết (tri thức) mà thôi: họ trình bày cho con trẻ những sự hiểu biết về dct, Đấng Christ, và kt, nhưng họ bỏ quên thái độ và cách sống của con trẻ. Lý tưởng nhất là bậc cha mẹ cũng phải dạy con áp dụng những gì con trẻ đã biết và khích lệ con trẻ thật sự yêu Chúa qua những hành động của chúng.
Trong cách xử lý với con trẻ từ một tuổi đến sáu tuổi, tốt nhất là chta nên tập trung vào một số mục tiêu quan trọng nhất trong những năm đầu đời. Bạn cần ghi nhớ những mục tiêu dưới đây khi nuôi dạy con trẻ:
Vâng lời
Tôn trọng cha mẹ, tài sản, và những người khác
Tiết độ
Có tinh thần trách nhiệm
Có một lương tâm phát triển
Có những thái độ phải lẽ
Có một thái độ lành mạnh đối với chính mình
Một quan điểm lành mạnh về tính dục
Danh sách này chưa phải là toàn diện. Có lẽ bạn đang suy nghĩ về một số mục tiêu khác mà bạn tin rằng những mục tiêu ấy cũng có tầm quan trọng ngang ngửa trong việc huấn luyện trẻ thơ. Khi đặt những mục tiêu cho con, bạn đừng mong đợi đứa con nào cũng sẽ đáp ứng giống nhau. Hãy nhớ rằng mỗi đứa con đều độc đáo, với nhân cách riêng, ân tứ riêng, và một khả năng hiểu biết khác nhau. Kế hoạch mà bạn đã sử dụng với đứa con đầu lòng rất hiệu quả có thể chẳng hiệu quả gì với đứa con thứ hai, vì nó có tánh khí khác hơn. Hay những gì hiệu quả với con của người bạn thì không phải lúc nào cũng hiệu quả trong hoàn cảnh của bạn.
Vâng lời
Lãnh vực đầu tiên và cũng là lãnh vực quan trọng nhất cho việc huấn luyện con trẻ là vâng lời. Thật thú vị thay, một trong những từ đầu tiên mà con trẻ phải học biết là không. Có thể chta sẽ cười lớn trước lời công bố hẳn hòi muốn được độc lập của con trẻ, nhưng trong những ngày đầu chta phải bắt đầu kiểm soát khuynh hướng tự nhiên của con trẻ là thách thức uy quyền của cha mẹ. Đứa trẻ nào được cho phép la lớn giọng thách đố cha mẹ, hoặc không vâng theo lời dạy dỗ của cha mẹ mà không được sửa sai, thì khi lớn lên chúng sẽ khó mà tôn trọng, vâng lời và thuận phục những người trên mình.
Chúng ta phải nhắm mục tiêu vào việc dạy con trẻ vâng phục uy quyền của cha mẹ với sự sẵn lòng. Sự vâng lời bằng cả tấm lòng phải được nhấn mạnh khi trẻ còn rất bé, giữa hai đến bốn tuổi. Nhấn mạnh rằng dct vui lòng khi con trẻ vâng lời cha mẹ mình và cha mẹ đưa ra những qui luật trong gia đình là để con trẻ được ích lợi và an toàn.
Câu hỏi 4
Hãy so sánh những ví dụ sau đây về sự vâng lời: Sau lơ và Ápraham
1. Đọc ISamuen 15. Điều gì xảy ra khi Saulơ vâng lời có một phần? dct phản ứng thế nào với sự vâng lời chỉ có một phần?
2. Đọc Sáng Thế Ký 22:1-18. Ápraham đáp ứng thế nào trước những khó khăn xảy đến với ông? dct đáp ứng thế nào trước sự vui lòng vâng lời của Ápraham?
Từ kinh nghiệm của Sau Lơ chta có thể thấy rằng vâng lời một phần thật ra chẳng phải là vâng lời gì cả. dct ao ước rằng sự vâng lời trọn vẹn phải là sự bày tỏ lòng yêu mến và sự thờ phượng mà chúng ta dành cho Ngài. Ngược hẳn với Sau Lơ, hành động vâng lời của Ápraham đối với dct là một sự vâng lời làm cho bấc cứ bậc cha mẹ nào cũng phải kinh ngạc. dct bảo Ápraham hãy dâng con trai yêu dấu của ông là Ysác như một của lễ thiêu cho Ngài. Bạn có thể nghĩ xem có sự thử luyện nào về sự vâng lời cao hơn sự thử luyện này không? Trước sự vâng lời của Ápraham, dct đã vui lòng tuôn đổ phước hạnh xuống trên ông, trên gia đình ông trãi qua các đời và chúc phước cho tất cả dân tộc trên đất này qua dòng dõi của Ápraham.
Sự vâng lời đem lại phước hạnh cho người chịu vâng lời. Chúng ta có thể nhắc đến điều này khi dạy con trẻ biết vâng lời. Dĩ nhiên không phải phần thưởng lúc nào cũng đến ngay lập tức; đôi khi dct không ban thưởng cho đến khi chta gặp Ngài trên thiên đàng. Nhưng Ngài thấy chta vâng lời Ngài trong những điều nhỏ, nghe những lời chta nói ra làm đẹp lòng Ngài, và tấm lòng của Ngài vui thỏa vì sự vâng lời ấy.
Đôi khi cha mẹ mâu thuẫn với nhau trong việc mong muốn con vâng lời mình. Có đôi lúc cha mẹ ngầm cho phép con khỏi phải vâng lời mọi lúc mọi khi. 23* Nhưng có những lúc đứa trẻ bị roi đòn vì đã không vâng lời; lại có những lúc cha mẹ nài nỉ cho đến cuối cùng thì đứa bé chịu vâng lời. Đôi khi đứa trẻ cố ý không vâng lời mà chẳng bị hậu quả gì cả. Là cha mẹ, có những lúc chta rất mâu thuẫn, nhưng việc đặt ra những giới hạn nhất định và việc kỷ luật cách dứt khoát phải luôn luôn là mục tiêu của chta. Khi chta thất bại trong việc đạt được mục tiêu này, thì chúng ta phải nhặt mục tiêu ấy lên, phủi bụi cho sạch và ấn định lại.
Chúng ta cũng có thể giải thích với con trẻ rằng bố mẹ cũng phải vâng lời dct bởi vì Ngài là Cha thiên thượng của chta, và Ngài dạy chta cách làm đẹp lòng Ngài và tôn kính Ngài. Đứa trẻ cũng cần thường xuyên được nghe cha mẹ bé khai trình trước mặt dct về sự vui lòng vâng lời của họ. Khi cha mẹ nhấn mạnh điều này với một đứa bé, tức là cha mẹ đang bắt đầu chuẩn bị đứa bé ấy cho sự khai trình trong ngày sau rốt trước mặt dct.
Tôn trọng
Một bước chính yếu trong sự phát triển về đạo đức của đứa bé là học biết tôn trọng uy quyền của cha mẹ mình. Uy quyền của cha mẹ là uy quyền đầu tiên do dct thiết lập trên đời sống của người trẻ tuổi. Trước hết đứa trẻ phải học biết thuận phục cha mẹ mình. Sau đó trẻ sẽ phải học biết thuận phục quyền lãnh đạo của thầy cô, các ông chủ và sau hết là uy quyền của Cha thiên thượng.
Giai đoạn tốt nhất để dạy dỗ một đứa trẻ thuận phục người trên mình là khi đứa trẻ còn rất bé bỏng. Một đứa trẻ đã biết thuận phục quyền lãnh đạo đầy yêu thương của cha mẹ mình sẽ cảm thấy dễ dàng hơn trong việc thuận phục các dạng lãnh đạo khác nhau trong tương lai.
Đứa trẻ nên được dạy phải tôn kính cha mẹ và nói năng với cha mẹ cũng như những người trên mình một cách tôn trọng, không la hét, đòi hỏi hoặc gào thét để được quan tâm. Từ khi trẻ còn bé, chta cũng nên dạy trẻ biết tôn kính và kính trọng dct và Lời Ngài. Một trong những cách mà một đứa trẻ có thể học biết tôn kính và kính trọng dct là hiếu kính cha mẹ mình (Xuất 20:12; Êphêsô 6:2). Đứa trẻ nào không thể hiếu kính cha mẹ mình trên đất thì sẽ thấy rất khó khăn trong việc tôn kính dct.
Điều quan trọng là phải dạy con có lòng tôn kính mà không làm cho con sợ hãi. Trong kt, chữ “sợ hãi” có ít nhất là hai ý nghĩa. Trong một số trường hợp chữ sợ hãi bày tỏ một trạng thái lo lắng. Những lúc khác thì từ ngữ này được dùng một cách tích cực có nghĩa là tin cậy một cách tôn kính, kính trọng. cdn phải có lòng tin cậy tôn kính nơi dct, nhưng chúng ta không bao giờ nên sợ hãi dct. Cũng vậy, con trẻ phải tin cậy và tôn kính cha mẹ mình, nhưng đừng để con cái sợ hãi chúng ta.
Một số bậc cha mẹ dùng bạo lực để đòi hỏi con phải vâng lời và tạo uy quyền bằng cách đánh đập con cái một cách thậm tệ. Họ nghĩ rằng họ đang dạy dỗ con cái vâng lời và tôn kính, nhưng thật ra họ đang làm cho con cái sợ hãi và thậm chí trong lòng đứa bé còn có sự thù hận nữa. Đứa trẻ học được rằng cứ mỗi lần nó đối đáp lại với cha mẹ là sẽ bị ăn đòn, vì thế nó sẽ không nói lại hoặc thụt lùi vài bước trước khi đưa ra ý kiến. Đứa trẻ sợ hãi cha mẹ mình nhưng có lẽ vẫn thiếu lòng tôn trọng thật sự đối với họ.
Khi chta đánh đập con cái trong cơn nóng giận, chta làm cho con cái sợ hãi và dựng nên những hàng rào ngăn cách giữa chúng ta với con cái. Và như vậy có lẽ con cái sẽ vâng lời vì sợ chứ không phải vì thương. Những đứa trẻ bị đánh đập quá thô bạo cũng thường mang mặc cảm tội lỗi, vì cho rằng chúng quá tệ nên rất xứng đáng với cách cư xử thô bạo này.
Con cái cần phải tôn kính cha mẹ mình, nhưng sự tôn kính phải là điều mà chúng ta đã chinh phục được; chứ không thể nào là sự “thắng cuộc” vì dùng bạo lực. Dạy dỗ con biết tôn kính không có nghĩa là không cho con được phép bày tỏ một ý kiến mâu thuẫn với ý của cha mẹ hoặc không được nói lên suy nghĩ riêng của con. Cha mẹ nên tạo cơ hội để con cái bày tỏ cảm xúc, nhưng họ phải giúp con bày tỏ sao cho người nghe có thể chấp nhận được. Hãy khích lệ con trẻ nói năng một cách bình tĩnh, tôn trọng người lớn về những gì đang làm cho con bực bội, chứ không phải la hét hoặc trút cơn giận của mình một cách vô lễ.
Ý niệm của con trẻ về dct thường dựa vào suy nghĩ của nó về cha mẹ. Thật quan trọng khi cha mẹ phải phản ảnh cả uy quyền lẫn tình yêu thương vô điều kiện để đại diện một cách hoàn hảo nhất cho bản chất của Cha thiên thượng. Con trẻ sẽ học biết về lòng thương xót dịu dàng của dct, sự tha thứ và ân điển của Ngài qua cha mẹ. Nhưng Cha thiên thượng của chta cũng chính là dct với uy quyền thiên thượng. Chỉ đại diện cho dct như Ngài là Đấng yêu thương mà không bày tỏ uy quyền của Ngài là xuyên tạc dct. Và rồi chta cũng sẽ bóp méo hình ảnh của dct y như vậy nếu chỉ bày tỏ Ngài là Đấng uy quyền mà không nói đến bản chất yêu thương, lòng thương xót, và sự tha thứ của Ngài.
Bài tập 8
Hãy nhớ lại xem bạn đã được dạy dỗ thế nào trong thời thơ ấu về sự tôn kính. Cha mẹ của bạn có cân đối giữa uy quyền và tình yêu thương không? Hiện giờ bạn đang dạy dỗ con cái mình như thế nào để chúng có lòng tôn kính? Có điều nào bạn thấy cần thay đổi trong cách dạy dỗ của mình không?
Thái độ tôn kính cũng ảnh hưởng rộng rãi đến những lãnh vực khác trong đời sống, nhất là khi đứa bé học biết tôn trọng quyền lợi và tài sản của người khác. Bằng những cách rất đơn giản, chta có thể dạy một đứa bé biết tôn trọng quyền lợi của người khác. Ví dụ, khi cha mẹ khích lệ con cái đợi đến phiên mình rồi hãy nói, chứ đừng nói chen vào bất cứ lúc nào mình muốn nói, đứa bé học biết rằng những người khác cũng quan trọng nữa. Có lẽ tấm gương của cha mẹ chính là vị thầy vĩ đại nhất về sự tôn kính. Là bậc cha mẹ, chta cũng nên tự hỏi chính mình, tôi có hay chen lấn hay nói chen vào không, hay tôi đợi đến phiên của mình? Rủi thay, nhiều người trong chta vẫn đang cố gắng học bài học này.
Châm ngôn 18:3 nhắc nhở chta rằng, “Trả lời trước khi nghe, ấy là sự điên dại và hỗ thẹn cho ai làm vậy.” Dường như bài học này có vẻ rất tầm thường và không có gì đáng phải dạy con cái chta, nhưng nó truyền thông một sự tôn trọng tối thiểu đối với những người khác. Tương tự như vậy, đứa trẻ phải biết rằng nó không được cố ý làm hư hoặc lạm dụng tài sản của người khác và người khác luôn muốn chúng bày tỏ lòng tôn trọng người khác bằng cách tôn trọng những gì thuộc về họ.
Bài tập 9
Bạn đã nêu những tấm gương nào cho con cái khi nói đến việc tôn trọng quyền lợi của kẻ khác? Con cái của bạn đáp ứng thế nào với sự huấn luyện của bạn?
Tiết độ
Khi nhìn vào tâm tánh của con trẻ, chta thấy rằng nét đặc trưng trong thời thơ ấu của con trẻ là muốn mọi người chú ý đến mình. Một đứa bé sơ sinh chỉ biết nhu cầu của mỗi mình nó mà thôi, và nó sẽ vòi vĩnh cho bằng được nếu nhu cầu ấy chưa được đáp ứng. Từ từ đứa bé học biết đòi hỏi có chừng mực; bé có thể đợi vài phút để có thức ăn trong khi người khác đang chuẩn bị. Dần dần đứa trẻ học cách kiềm chế để không tuôn đổ cơn nóng giận của mình.
Tiết độ là một mục tiêu huấn luyện rất quan trọng tại mỗi giai đoạn của sự tăng trưởng. Tình cảm là điều Chúa ban cho và là một phần trong nhân cách của con người, nhưng chính tình cảm cũng có thể là nguyên nhân gây nên lắm nan đề cho đời sống nếu chta không học biết cách kiềm chế tình cảm. Cần có sự quân bằng giữa việc đè nén hoặc trấn áp tình cảm của chta với việc để cho tình cảm hoàn toàn kiểm soát chta. Những sự bày tỏ tình cảm tích cực như cười, ôm, hôn hoặc khóc khi đau đớn là chuyện bình thường. Nhưng những tình cảm dẫn đến những cung cách hung hăng hoặc tiêu cực thì phải được kiểm soát.
Vì thế, đứa bé phải được dạy dỗ một cách phải lẽ khi nó ném đồ chơi vào người khác hoặc cắn hoặc đánh bạn của nó hoặc những người trong gia đình. Đứa bé phải được huấn luyện để thừa nhận rằng không phải lúc nào nó cũng được quyền làm theo những gì tình cảm của nó bảo nó làm. Ngược lại đứa bé cũng cần được khích lệ để bày tỏ cảm xúc của mình một cách phải lẽ. Chúng ta không nên nói rằng con trai mà khóc lóc, bày tỏ tình cảm là xấu. Lời dạy dỗ này chỉ làm cho chúng đè nén những cảm xúc, trở thành người không chịu bày tỏ và không có khả năng để truyền thông tình cảm chân thật của mình. Giúp đỡ con trẻ bày tỏ tình cảm của mình một cách đúng đắn là công tác quan trọng sẽ sinh sản bông trái trong cả cuộc đời của đứa trẻ.
Lần lần, đứa trẻ cần phải học biết kiềm chế cơn nóng giận của mình và xin phép một cách lịch sự chứ không phải chụp giựt những thứ nó muốn. Đứa trẻ cần phải học biết rằng cơn nóng giận sẽ chẳng giúp chúng đạt được mục đích. Làm thế nào để xử lý cơn nóng nảy của một đứa trẻ? Cách tốt nhất là hãy làm lơ, nếu có thể được thì cho đứa bé vào căn phòng nào chỉ có một mình nó để nó la hét cho đến khi hả giận. Còn nếu đứa trẻ thấy rằng cứ nổi giận và la hét thì thế nào cũng được điều nó muốn, lần tới nó sẽ tập la lớn hơn và lâu hơn. Đối với một số trẻ, cha mẹ đã tập hư vì mặc dầu họ đã phản ứng rất tiêu cực với cơn nóng nảy của nó, nào là đánh đập hoặc la hét, nhưng sau đó lại vẫn thưởng cho nó điều mà nó muốn một cách cực độ, đó là được quan tâm.
Cách tốt nhất để dập tắt cơn nóng nảy của một đứa trẻ là không thèm để ý gì đến nó. Điều này rất khó cho người làm cha mẹ, đặc biệt là trẻ lại la hét ở chỗ đông người. Một số cha mẹ sẽ làm bất cứ điều gì để đứa trẻ được nguôi khuây hơn là phải chịu xấu hổ trước mặt người khác. Vì thế đứa trẻ học cách phải bày tỏ thế nào trước đám đông để được điều mình muốn. Một phương pháp tốt hơn là nên đem riêng đứa trẻ đến một nơi nào đó, nếu có thể được. Nó sẽ sớm chấm dứt trò lố bịch này khi nó thấy làm như vậy cũng chẳng được gì.
Bài tập 10
Hãy nhớ lại hình ảnh nóng nảy la hét của một đứa trẻ mà bạn đã từng thấy. Đứa trẻ ấy muốn gì? Cha mẹ của nó phản ứng ra sao? Đứa trẻ đó có được điều nó muốn hay không? Ai đã thắng trong cuộc xung đột cha con (hoặc mẹ con) này?
Tinh thần trách nhiệm
Khi đã lên ba hoặc bốn tuổi, đứa trẻ nên được giao cho vài công việc nho nhỏ trong nhà để dạy dỗ thế nào là trách nhiệm, chẳng hạn mỗi khi về đến nhà là phải treo áo lên, bỏ giày vào kệ, và cũng giúp chúng cất đồ chơi vào đúng chỗ trước khi lên giường. Những công việc nho nhỏ này giúp cho đứa bé có cảm giác mình đang góp phần vào sinh hoạt của gia đình. Và đứa bé sẽ được thỏa lòng khi thực hiện công việc này một cách đều đặn. Đồng thời đứa bé cũng học biết trung tín trong công việc của mình có nghĩa là gì.
Một lãnh vực nữa đứa trẻ có thể học biết là qua đời sống gương mẫu của bạn. Nếu trẻ thấy cha mẹ chúng né tránh trách nhiệm, lười biếng hoặc né tránh những công việc khó khăn, đứa bé sẽ bắt chước những thái độ ấy. Ngược lại, đứa trẻ sẽ học theo tinh thần trung tín của cha mẹ trước một công việc chán ngắt và tẻ nhạt mà dct mong muốn chta trung tín trong từng phần nhỏ nhất.
Bài tập 11
Hãy cùng với người phối ngẫu ôn lại những trách nhiệm của con trẻ trong gia đình. Nếu bạn chưa có một kế hoạch như thế, hãy lập kế hoạch. Bàn bạc với nhau xem những trách nhiệm ấy có phù hợp với lứa tuổi và khả năng của con không. Viết ra một danh sách đơn giản về những công việc mà con bạn phải làm trong nhà, và thưởng cho con bạn bằng những ngôi sao hoặc những hình dán khi chúng thực hiện trung tín.
Một Lương Tâm Đang Phát Triển
dct ban cho mỗi con trẻ một lương tâm và trách nhiệm để chọn điều tốt hoặc điều xấu. Đứa trẻ nào không được huấn luyện để chọn điều tốt thì chắc chắn sẽ chọn điều xấu. Lương tâm của con trẻ phải được huấn luyện để nhạy bén trước những điều tốt và xấu.
Đứa trẻ sẽ dần dần phát triển một cảm nhận về điều đúng và sai trong năm năm đầu đời. Những điều có giá trị mà gia đình đã dạy dỗ chúng sẽ trở thành công cụ được dct sử dụng để phát triển lương tâm của con trẻ. Cha mẹ của đứa trẻ có ảnh hưởng chính yếu trong sự phát triển lương tâm của trẻ. Chúng ta đã viết vào lòng con trẻ những tiêu chuẩn nào? Từ những ngày còn rất bé bỏng, chta có dạy cho con cái mình biết tôn kính và xem trọng dct và Lời Ngài và ao ước làm điều đẹp lòng dct không? Đây là một số điều quan trọng mà chta cứ phải luôn dạy con cái.
Khi cha mẹ là những người gương mẫu về những phẩm chất mà họ mong muốn được nhìn thấy nơi con mình, và khi họ nhấn mạnh một cách tích cực vào việc khích lệ con trẻ làm điều đúng, hơn là chỉ la rầy mỗi khi con cái làm điều sai, thì đứa trẻ thường phát triển một cảm nhận lành mạnh về điều đúng và sai. Đứa trẻ cảm thấy mình lỗi lầm khi nó vi phạm những nguyên tắc người lớn đã đưa ra và cảm thấy thỏa lòng, vui thích khi thực hiện những quyết định đúng. Để lương tâm của con trẻ được phát triển, con trẻ phải được thu hút bởi sự vâng lời, chứ không phải cho rằng vâng lời chỉ đơn giản là một cách để tránh hình phạt.
Chúng ta có thể dạy dỗ một đứa trẻ rằng có một tiêu chuẩn cụ thể trong kt về những điều đúng và sai, đó là tiêu chuẩn mà dct ban cho chta. Những đứa bé có thể được dạy dỗ rằng dầu chúng ở đâu Chúa cũng vẫn ở cùng, Ngài chăm sóc và bảo vệ chúng trong bất cứ công việc gì chúng đang làm, chúng có thể cầu nguyện với Chúa bất cứ lúc nào, ngày cũng như đêm. Chúng có thể học để có một tấm lòng ao ước làm đẹp lòng Chúa qua cách cư xử của mình, nếu cha mẹ nhấn mạnh rằng dct đẹp lòng khi chúng chọn làm theo điều đúng.
Khi con trẻ lớn hơn, chta có thể khích lệ con trẻ làm những gì bố và mẹ muốn chúng làm, thậm chí khi bố mẹ không có mặt chúng vẫn cứ làm vì chúng biết rằng điều đó làm đẹp lòng bố mẹ. Sau hết con cái phải học biết rằng chúng phải chịu trách nhiệm về những quan điểm đúng sai đó và phải có một ao ước muốn làm đẹp lòng Chúa vì yêu Ngài.
Những Thái Độ Đúng Đắn
Kiểm soát cung cách của trẻ chỉ là một phương diện trong việc nuôi dạy con trẻ. Trên một mức độ sâu hơn, một đứa trẻ cũng cần phải phát triển những thái độ đúng đắn: thái độ đối với dct, thái độ đối với những người khác, và thái độ đối với chính mình. Một đứa trẻ có thể vâng lời, nhưng đó chỉ là sự vâng lời bề ngoài theo tiêu chuẩn của cha mẹ đưa ra, còn bên trong thì bực dọc, tức tối và không tiếp thu được những giá trị mà bạn muốn dạy dỗ. Những đứa trẻ vâng lời như thế chẳng qua chỉ sợ bị phạt. Sau này, khi thoát khỏi tầm với của cha mẹ, có lẽ chúng sẽ không vâng lời nữa. Tệ hơn nữa là một ngày nào đó khi đã lớn đủ, thậm chí những đứa trẻ ấy sẽ chống đối lại những điều cha mẹ cho là có giá trị và chọn đi theo đường lối của riêng mình.
Vì thế, điều quan trọng là cha mẹ phải khích lệ con cái phát triển những cung cách phải lẽ. Những phương tiện tích cực chẳng hạn như khen, đánh giá đúng hoặc thậm chí một món quà thưởng nho nhỏ nào đó có thể truyền đạt cho trẻ thấy rằng đường lối vâng lời là con đường tốt nhất mà đứa bé nên chọn lựa, là con đường dẫn đến sự vui mừng.
Cha mẹ cũng phải biết biện biệt để hiểu thái độ của đứa trẻ có ý nghĩa gì, đặc biệt với trẻ không bày tỏ những cảm xúc của mình một cách cởi mở. Những lúc con bạn vâng lời cách miễn cưỡng, bạn có nhận biết không? Khích lệ con trẻ nói lên những cảm xúc của chúng, thảo luận về những cảm xúc đó mà đừng xem thường con trẻ. Đừng giảng một bài giảng dài, nhưng cố gắng hiểu con và bảo đảm chắc rằng con bạn không bực bội hoặc có những cảm xúc tiêu cực khi con trẻ bị buộc phải vâng lời.
Trong lúc dạy dỗ, bạn hãy nhấn mạnh đến những câu kt nói về việc Chúa vui lòng khi chta dâng hiến cách vui vẻ, vâng lời một cách vui lòng, và làm những điều đáng phải làm mà không hề càm ràm hoặc than phiền. Khích lệ con biết suy nghĩ xem những hành động của con sẽ ảnh hưởng thế nào đến người khác. Bạn có thể dùng những tình huống giả sử để giúp con trẻ đáp ứng: Một đứa trẻ khác sẽ suy nghĩ thế nào trong một tình huống tương tự? Ví dụ bạn có thể hỏi, “Con nghĩ xem Khoa nó sẽ nghĩ gì nếu con nói rằng con không bao giờ muốn chơi với nó nữa? Bạn hãy sử dụng câu hỏi “điều gì sẽ xảy ra nếu…” để giúp con trẻ cảm nhận được những cảm giác của người khác và tạo trong con một lòng cảm thông. Ví dụ, “Con sẽ cảm thấy thế nào nếu con đến nhà Khoa chơi mà nó không cho con chơi chung đồ chơi của nó?”
Một Thái Độ Lành Mạnh Về Chính Mình
Một trong những lãnh vực mà chúng ta thường bỏ quên trong việc huấn luyện con trẻ là giúp con trẻ phát triển một cái nhìn đúng đắn về chính nó. Mỗi chta đều có một cái nhìn về chính mình hay cảm nhận về chính mình. Chúng ta đã từng học biết để suy nghĩ về chính mình theo một số cách nào đó. Đôi khi hình ảnh ấy là tốt đẹp; nhưng đôi khi hình ảnh ấy lại rất tệ. Những quan niệm của chúng ta về chính mình được hình thành từ những năm đầu đời và thường có sức đề kháng với những thay đổi lớn lao trong đời sống sau này.
Thậm chí khi đã là người lớn, rất nhiều cung cách của chta được hướng dẫn bởi cái nhìn của chta về chính mình. Đối với con trẻ cũng vậy. Khi một đứa trẻ có một hình ảnh đáng buồn về chính mình hoặc tự cho rằng mình là thằng bé hư đốn, thì nó sẽ thường cư xử như một thằng bé hư đốn. Ngược lại, khi nó nghĩ rằng mình là một đứa bé ngoan ngoãn, thì nó sẽ cố gắng sống sao cho đúng với hình ảnh hoặc tiếng khen ấy.
Đôi khi điều ngược lại có thể xảy ra. Một đứa trẻ tự cho mình là hư đốn thì sẽ cố gắng đắc thắng những cảm xúc ấy bằng những cung cách tốt đẹp. Bằng cách cố gắng hết sức để làm đẹp lòng bố mẹ, thầy cô, đứa bé nghĩ rằng nó có thể đuổi khỏi nó những cảm nghĩ tiêu cực về chính mình. Thông thường điều này không hiệu quả. Nhiều đứa trẻ lớn lên với suy nghĩ mình là người không ra gì và lớn lên phải khổ sở, chịu đựng vì những tư tưởng ấy. Nhiều người có sự thành công bề ngoài là những người bị nản lòng và buồn bã vì họ có một suy nghĩ rất thấp về chính mình đã đeo đuổi họ từ thời thơ ấu, và ngay cả những thành công lớn lao nhất cũng chưa đủ để chứng minh cho họ về giá trị của chính họ.
Một trong những cách để đứa trẻ có một quan niệm nghèo nàn về chính mình là vì từ những ngày rất bé đứa trẻ đã biết rằng mình không bao giờ có thể làm đẹp lòng cha mẹ. Chẳng bao lâu đứa trẻ sẽ khám phá ra rằng những người khác thường đánh giá chúng qua những công việc, theo dõi xem chúng chơi những môn thể thao có giỏi không, học hành ra sao, rồi lãnh vực âm nhạc hoặc nghệ thuật… Khi cha mẹ của đứa trẻ và những người khác chân thật cảm thấy thỏa lòng về đứa trẻ và bày tỏ điều này với trẻ, thì nhìn chung đứa trẻ sẽ phát triển một cái nhìn lành mạnh về chính mình. Còn khi những lời đánh giá về đứa trẻ lúc nào cũng chê bai, đứa trẻ bắt đầu phát triển một cảm nhận rằng mình là người xấu. Mặc cảm mình là một người xấu xa, không bằng ai chính là gốc rễ của biết bao cảm xúc chán nản mà một người đã lớn thường gặp phải. Một người bị đàn áp thường mang mặc cảm rằng mình là người không tốt. Người ấy cầu nguyện nhưng thấy dường như Chúa không trả lời. Vì người ấy tưởng tượng mình là một người quá “tệ hại”, không thể nào được dct chấp nhận, tha thứ và cũng không tin rằng mình được Chúa yêu thương.
Khi cha mẹ cho đứa trẻ biết rằng họ thất vọng về nó hoặc ước ao nó trở thành một đứa khác thì đứa trẻ có thể kết luận rằng nó là người không có giá trị. Một số trẻ có thể suy nghĩ rằng, Để làm gì? Chẳng bao giờ tôi làm đẹp lòng cha mẹ được, vậy cố gắng làm chi cho phiền? Còn những đứa trẻ khác, có thể phải dành ra cả đời để được yêu và được nghe tiếng khen của bậc cha mẹ hay chỉ trích. Chúng không bao giờ thấy rằng chính con người của chúng được yêu và được chấp nhận. Và chúng tin rằng không bao giờ chúng được tôn trọng.
Việc giúp cho con trẻ xây dựng một cảm nhận đúng đắn về chính mình là điều vô cùng quan trọng, vì quan niệm của trẻ về chính mình sẽ ảnh hưởng rất nhiều đến khả năng điều chỉnh với những hoàn cảnh mới sau này. Tùy theo mức độ của cái nhìn đáng thương của trẻ về chính mình mà nó phải chịu khổ vì những nan đề khác nhau. Là cha mẹ, chta đóng một vai trò chủ chốt trong việc tạo nên trong con một suy nghĩ đúng đắn về chính mình. Chúng tôi sẽ có một số lời đề nghị trong Bài 5 về cách khích lệ con trẻ xây dựng một cái nhìn lành mạnh về chính mình, vì đây là điều sẽ ảnh hưởng đến cả cuộc đời của đứa trẻ.
Bài Tập 12
Hãy suy nghĩ đến mối quan hệ của bạn với con cái:
1. Bạn có khuynh hướng khen con hay phê bình con?
2. Mỗi lần khen, bạn có thêm vào chữ “nhưng” không? Ví dụ, “Con tô rất đẹp nhưng những chỗ này con lại tô lem rồi.”
3. Hãy viết xuống những điều đáng khen về mỗi đứa con của bạn.
4. Quyết định nói những lời tích cực và nâng đỡ đối với từng đứa con của bạn vào mỗi ngày trong tuần này.
5. Hãy chuẩn bị để thuật lại những gì bạn đã thực hiện và cách mà con cái bạn đã đáp ứng.
Một Quan Niệm Lành Mạnh Về Tính Dục
Cho con sống trong một gia đình đầm ấm và yêu thương, tức là cha mẹ đang đặt một nền tảng để con trẻ có được một quan niệm lành mạnh về tính dục,và cảm thấy dễ chịu với bản chất về giới tính của mình. Nói chung các bậc cha mẹ thường cho rằng huấn luyện về tính dục là một điều gì đó mà sau này khi con đã thật sự lớn họ mới bàn đến. Tuy nhiên, có những cử chỉ nhất định và những lời giải thích đơn sơ mà chta có thể truyền thông cho con trẻ để đặt một nền tảng tin kính và vững vàng trong hiểu biết của con về tính dục sau này.
Người ta nghiên cứu và thấy rằng đặc tính về tính dục nơi một đứa bé được hình thành trong năm hoặc sáu năm đầu đời. Trong những năm tháng này, đứa trẻ sẽ hiểu biết về một vai trò cụ thể, dầu nó là nam hay nữ. Những nghiên cứu gần đây thừa nhận rằng người cha có một ảnh hưởng rất có ý nghĩa trên sự phát triển của con trẻ, và đặc biệt trong lãnh vực chỉ bảo và định hướng của người cha về phương diện tính dục. Sự hiện diện đầy yêu thương của người cha là điều rất có ý nghĩa đối với con ở tuổi thanh thiếu niên trong việc phát triển hình ảnh phải lẽ trong đầu óc con trai hoặc con gái về tính dục của mình và đặc biệt là định hướng về tính dục của chúng. Nhiều nan đề có thể nổi lên nếu người cha thường xuyên vắng nhà, quá thụ động hoặc không thèm quan tâm đến con cái, hoặc vì một lý do nào đó mà không củng cố nam tính nơi con trai và nữ tính nơi con gái.
Một cuộc nghiên cứu nọ cho thấy rằng những bé trai có cha thường xuyên vắng nhà dường như có khuynh hướng thích bày tỏ suy nghĩ của nữ giới, yếu về nam tính, hay lệ thuộc, và ít có tâm tính tiến công của người nam hay phong cách “anh hùng” như những đứa trẻ có bố ở bên cạnh.
Sự vắng mặt của người cha có thể đem lại một ảnh hưởng thiệt hại cho sự phát triển bình thường về vai trò của nam giới trong những đứa bé trai, và những bà mẹ có khuynh hướng thống trị cũng đem lại ảnh hưởng tiêu cực cho sự phát triển vai trò tính dục lành mạnh. Một đứa trẻ lớn lên trong một bối cảnh như thế sẽ cảm thấy bất an và khó chịu về tính dục của mình. Vì thế, để đặt một nền tảng tốt đẹp cho quan niệm lành mạnh về tính dục, cả cha lẫn mẹ đều phải nhận biết những dấu hiệu mà con cái họ đang bày tỏ. Một đứa bé gái cần phải thỏa lòng vì dct đã tạo dựng bé để trở thành một người phụ nữ, và một đứa bé trai cần có những cảm giác tích cực về việc trở thành một người đàn ông. Cha mẹ chính là những người làm gương cho con trên phương diện này. Một phần trong trách nhiệm làm cha mẹ của chta là giúp con có những cảm xúc tích cực về tính dục của chúng.
Khi đứa bé ở tuổi đi chập chửng, cha mẹ có thể bắt đầu đặt một nền tảng cho con về quan điểm tính dục lành mạnh. Những bậc cha mẹ khôn ngoan sẽ rất sáng suốt để nắm bắt cơ hội mà dạy dỗ và huấn luyện con trẻ trong lãnh vực phát triển tình dục một cách có đạo đức. Những đứa bé bỏng có thể được dạy dỗ rằng kế hoạch của dct hoặc khuôn mẫu của dct cho thế giới này là con người sống chung với nhau thành gia đình, họ là những người yêu mến nhau và hứa nguyện sống với nhau đến trọn đời.
Sự dạy dỗ sớm sủa nhất về tình yêu trong tính dục chính là tấm gương giữa chồng và vợ và cách mà tình yêu thương và sự trìu mến được bày tỏ trong gia đình. Điều quan trọng là cho con thấy rằng cha mẹ chúng yêu thương nhau, sẵn sàng hi sinh cho nhau. Việc cha mẹ ôm nhau, hôn nhau hoặc những khung cảnh thương yêu thích đáng chứng minh sự trìu mến giữa người mẹ và người cha cho đứa trẻ thấy rằng nó được bảo đảm: bởi vì bố mẹ nó yêu thương nhau.
Khi một đứa thiếu niên hỏi về tính dục, cha mẹ nên xem câu hỏi này là bình thường như con mình thắc mắc về bất cứ lãnh vực nào khác. Con bạn đang tò mò về mọi chuyện, và nó suy nghĩ theo nghĩa đen, với những từ rất cụ thể. Vậy bạn hãy trả lời một cách rõ ràng, nói lên sự thật của vấn đề, nhưng đừng nói quá điều mà đứa trẻ thật sự muốn biết. Có bà mẹ kia bắt đầu “lao vào” một cuộc giải thích chi tiết về việc sinh sản khi con bà hỏi, “Từ đâu mà có con, hả Mẹ?” và cuối cùng khám phá ra rằng đứa trẻ chỉ muốn biết nó được sanh ra ở đâu mà thôi!
Để giải thích tính dục trong sinh sản một cách rõ ràng cho con trẻ, chta có thể giới thiệu chúng với thế giới của cây cỏ, của động vật và của côn trùng. Giải thích câu chuyện về sự sáng tạo, dct đã tạo dựng nên mọi sự có đực có cái như thế nào giữa cây cối, động vật và côn trùng, và mọi vật Ngài dựng nên được tốt đẹp ra sao. dct tạo mọi sinh vật sống đều có hạt giống ở bên trong để nó có thể tự sinh sản: những trái bom được sinh ra từ những hột bom, gà sinh ra từ trứng gà, mèo con từ mèo mẹ….
Chắc chắn những đứa bé sẽ hỏi, “Từ đâu mà có em bé vậy mẹ?” Cách hay nhất là trả lời một cách một cách đơn sơ và chân thật, ví dụ như nói rằng, “Em bé được lớn lên trong một nơi rất đặc biệt, đó là trong bụng của người mẹ.” Bạn có thể giải thích rằng em bé lớn lên từ một hạt giống rất bé, những hạt ấy lúc nào cũng có trong người mẹ. Khi con chừng cỡ ba hoặc bốn tuổi, bạn không cần phải cố gắng giải thích chi tiết sự giao hợp của tính dục để đứa trẻ được ra đời. 30* Hãy giải thích rằng em bé lớn lên trong bụng mẹ, ở nơi đó chúng được nuôi dưỡng được bảo vệ cho đến giờ chúng được sinh ra. Nếu có cơ hội, bạn nên cho con chứng kiến một con vật hoặc gia súc trong nông trại đang sinh sản. Hãy giải thích phép lạ trong sự sinh sản là “sự thiết kế của dct.” Và hãy luôn luôn nhớ đem kế hoạch của dct vào sự dạy dỗ của bạn.
Vào cỡ hai tuổi rưỡi đến ba tuổi, trẻ con bắt đầu hỏi nhiều câu hỏi liên hệ đến tính dục hơn, có những chữ “tại sao” phù hợp với các giai đoạn trong sự tăng trưởng. Sự hiện diện của một em bé mới ra đời thường làm cho bé đi chập chửng rất tò mò về sự khác biệt rõ ràng giữa đứa bé mới sanh và những anh chị em khác trong nhà. Những đứa bé trai đặc biệt quan tâm để khám phá ra em gái của nó “thiếu” cái gì đó. Cha mẹ có thể giải thích bằng giọng điệu vui vẻ rằng bé gái và đàn bà được Chúa dựng nên khác với bé trai và đàn ông; dct đã tạo dựng họ khác biệt như vậy.
Con trẻ biểu lộ sự hiểu biết đầy thích thú vì sự khác biệt cơ thể giữa trai và gái là điều rất bình thường. Có thể thỉnh thoảng chúng chơi trò “bác sĩ” hoặc “y tá” để bộc lộ bản chất tò mò tự nhiên của chúng về những người khác phái. Tốt nhất là cha mẹ đừng làm to chuyện hơn điều cần thiết khi con trẻ quan tâm đến những sự khác biệt về cơ thể. Làm như vậy là truyền lại cho đứa trẻ suy nghĩ rằng thân thể con người có những chỗ xấu xa và dơ bẩn, là đặt một nền tảng ngăn chận tính dục và đem lại những nan đề trong hôn nhân về sau. Tuy nhiên, bạn nên giải thích rõ ràng với con cái rằng chỉ có cha mẹ hoặc bác sĩ là được phép nhìn thấy những bộ phận ấy của chúng, còn ngoài ra không ai là người được đụng đến chỗ kín của trẻ, mà những bộ phận ấy cần phải được che phủ bằng quần lót.
Vào độ tuổi từ bốn đến sáu, trẻ con bắt đầu đùa cợt vì những bộ phận trong thân thể. Cha mẹ có thể giải thích với con cái rằng thảo luận về những bộ phận kín trong cơ thể là chuyện phải nói trong nhà giữa cha mẹ và con cái chứ không phải chuyện nói giữa đám đông. Tránh gây ấn tượng nơi đứa trẻ rằng những phần đó trong cơ thể là ô uế và dơ bẩn theo một nghĩa nào đó. Hãy trả lời những thắc mắc của con trẻ một cách tự nhiên và đơn giản.
Tóm tắt: Điều quan trọng nhất trong việc dạy dỗ con trẻ về tính dục, tình yêu và hôn nhân là chính bạn phải có một thái độ lành mạnh về tất cả những chủ đề này. Hãy bắt đầu bằng cách xem bản chất tính dục của chta như là một món quà từ dct, là điều tốt đẹp khi được bày tỏ trong sự ràng rịt của hôn nhân. Đó là phương tiện để ấp ủ sự thân thiết và đem lại sự vui thích cực độ cho cả vợ lẫn chồng.
Một số cdn cảm thấy bất tiện khi nói đến việc huấn luyện về tính dục hoặc cho rằng nói với con trẻ về tính dục là điều không cần thiết. Tuy nhiên, sự thật ở đây là con cái của bạn sẽ nghe người khác nói về vấn đề tính dục. Nếu con được nghe những lời giải thích từ nơi bạn trong một bối cảnh có kiểm soát, với những lời nhấn mạnh quan trọng về những nguyên tắc đạo đức được bao gồm trong đó thì có tốt hơn nhiều so với chúng được nghe từ một người nào khác không? Tính dục của con người là một phần của đời sống, và lãnh vực dạy dỗ con cái về tính dục phải do cha mẹ chịu trách nhiệm.
Bài Tập 13
Hãy nhớ lại bối cảnh của gia đình bạn khi bạn còn nhỏ. Cha mẹ bạn có bày tỏ sự thân thiết với nhau không? Bạn có nghĩ rằng thái độ của bạn về tính dục bị ảnh hưởng bởi những sự giáo dục trong gia đình của bạn không? Bạn đang truyền đạt lại cho con cái mình những thái độ nào? Bạn đã xử lý như thế nào về chủ đề tính dục?
Những Mục Tiêu Của Người Làm Cha Mẹ
Đặt mục tiêu cho con cái chta là điều tốt đẹp và cần thiết. Nhưng đặt ra những mục tiêu cho chính chta cũng vô cùng quan trọng. Chúng ta vừa nhấn mạnh đến một số mục tiêu quan trọng mà bậc cha mẹ cần ghi nhớ.
Những Mong Đợi Thực Tế Của Cha Mẹ Nơi Con Cái
Một bà mẹ than phiền, “Thằng con tôi nó cư xử như một đứa bé hai tuổi.” Người khải đạo của hỏi bà, “Con bà bao nhiêu tuổi?” Bà ta trả lời cách xấu hổ “dạ hai tuổi!”
Khi con cái chta làm điều gì đó mà chta giận điên lên, rất dễ để chta quên hết mọi mục tiêu của việc làm cha mẹ và ngay cả việc nuôi dạy con cái. Chúng ta thường phản ứng một cách mạnh mẽ trước một số việc mà con cái chta làm vì chta xấu hổ khi thấy hành động của con cái bày tỏ chính hình ảnh của chta. Khi sự việc xảy ra mà bạn thấy mình không kiềm chế nỗi, tốt hơn là bạn nên đi đâu đó một mình, có thể chỉ cần nửa giờ đồng hồ, rồi sau đó trở về nhìn xa nhìn gần để cân nhắc vấn đề.
Đôi khi vấn đề đơn giản chỉ vì chúng ta mong đợi nơi con quá nhiều. Là một người làm cha mẹ, tôi cần phải hỏi chính tôi. Có phải cung cách của con tôi là cung cách rất điển hình của những đứa trẻ cùng tuổi với nó? Tôi có mong đợi quá nhiều nơi con không? Có phải tôi đã thúc đẩy nó quá mạnh hoặc đã so sánh nó với những đứa trẻ khác? Hãy tự hỏi chính bạn những loại câu hỏi như vậy, nhờ đó sẽ khẳng định được điều chta đang mong đợi nơi con trẻ có thực tế không, và cũng khích lệ chta phải thực tế hơn trong những gì mình mong đợi nơi con cái và nơi chính mình.
Nương Dựa Nơi dct
Khi chta gặp nan đề trong việc nuôi dạy con cái, chta phải biết cần chạy đến với ai. Lời của dct có thể cho chta câu trả lời rõ ràng trong một số vấn đề. dct phán với chta rõ ràng nhất qua những trang giấy của Lời Ngài, và tại đó chta biết ý chỉ của Ngài được bày tỏ như thế nào. Không phải câu trả lời lúc nào cũng có thể nói lên được một cách rõ ràng như chta muốn. Chúng ta cần dành thì giờ với Chúa và tìm kiếm sự khôn ngoan từ trên khi kt không chỉ đường cách rõ ràng.
Chúng ta có thể xin dct giúp mình có quyết định đúng đắn, xin Ngài cứ nắm chta trong lòng bàn tay Ngài khi chta bối rối trong cương vị làm cha mẹ. Chúng ta cũng có thể xin Ngài tha thứ vì những thất bại và tánh không có lập trường của chta trong cương vị cha mẹ. Sau đó, chta xin Ngài ban cho sức lực, sự cam đảm và khôn ngoan để sáng mai thức dậy, nhờ ân điển Ngài mà đối diện với trách nhiệm này cách mới mẻ.
Một Gương Mẫu Trước Sau Như Một
Khi cha mẹ đọc sách vở về việc nuôi dạy con cái, họ thường mang mặc cảm tội lỗi trên một số lãnh vực nào đó. Bấc cứ bậc cha mẹ nào có lương tâm đều ngay lập tức thấy những khiếm khuyết của mình và biết rằng mình đã thất bại trong việc nêu lên một tiêu chuẩn lý tưởng mà sách đã nói về một chủ đề nào đó. Rất dễ để thấy kinh hoàng khi biết về mọi điều mà dct mong đợi nơi chta là bậc cha mẹ. Chúng ta đã nói về nhiều chủ đề, và có lẽ bạn cũng cảm thấy khá nản lòng khi đọc những dòng chữ trình bày ở đây.
Một lần nữa chta cần phải nhấn mạnh rằng đây là những mục tiêu. Đây là những điều lý tưởng. Chúng ta sẽ thiếu sót trong việc đạt được những điều lý tưởng này, nhưng thà là nhắm vào một lý tưởng cao trọng còn hơn là chẳng có lý tưởng gì cả. Có người đã nói rằng, “Không nhắm vào điều gì hết thì thế nào bạn cũng tông vào nan đề”. Trong khóa trình này, chta đã đưa ra những tiêu chuẩn cao, với sự nhận biết rằng không ai có thể đạt được những tiêu chuẩn cao này, nhưng chúng tôi hi vọng rằng mỗi học viên sẽ đặt ra cho mình một tiêu chuẩn cao hơn tiêu chuẩn lâu nay một chút.
Có lẽ mục tiêu quan trọng nhất phải nhắm vào là đời sống gương mẫu của chta. Điều ảnh hưởng nhất đến con cái không phải là phương pháp giáo dục con của chta hay sự hiểu biết của chta về sự tăng trưởng của thời thơ ấu. Tiếng nói vang dội nhất đối với con cái chta vẫn là chta đã làm gì trong cương vị cha mẹ. Chúng ta có thể biết tất cả những câu trả lời đúng theo tiêu chuẩn kt, mà vẫn là bậc cha mẹ đáng thương nếu đời sống tại nhà của chta trong gia đình không cân xứng với điều chta tin.
Trên một mức độ nào đó thì điều này là thật đối với mọi tín hữu; chta biết rất nhiều so với điều chta đem thực hành. Tuy nhiên, nếu đời sống chta đầy dẫy những sự bất nhất rành rành, thì con cái sẽ sớm nhận ra chta là những người giả hình. Và con trẻ rất giỏi phát hiện những tính giả hình này. Nếu chta phải thường xuyên nói với con rằng, “Làm điều ba biểu, đừng làm theo điều ba làm thì con trẻ sẽ nghe sứ điệp “hai mặt”, thế rồi hoặc nó sẽ mất tất cả lòng kính trọng đối với cha mẹ hoặc sẽ trở nên giống y như chta, một người giả hình khác.
Nói cách khác, cung cách của chta trước mặt con cái phải trước sau như một và phải thật. Các con phải thấy rằng trong đời sống hằng ngày chta tìm cách để nêu gương về một đời sống với bông trái của dtl: yêu thương, vui mừng, bình an, nhịn nhục, nhơn từ, hiền lành, trung tín, mềm mại, tiết độ. Là bậc cha mẹ Cơ đốc, những điều này phải là mục tiêu của chta. Chúng ta cần phải lấy kt là tiêu chuẩn cho đời sống mình mỗi ngày và xin dtl làm cho chta được lớn lên trong mỗi lãnh vực.
Và khi chta thất bại trong việc làm gương cho con về một đời sống tin kính, con cái phải thấy sự ăn năn của chta. Chúng phải thấy chta xin Chúa tha thứ, chứ không phải kiêu ngạo không chịu thừa nhận khi chta sai. Có người nói rằng con cái của chta quan tâm đến sự chân thật hơn sự hoàn hảo nhiều lắm. Chúng cũng biết rằng cha mẹ chúng không hoàn hảo; và chúng cũng cần cha mẹ chúng chấp nhận sự không hoàn hảo nữa. Chúng muốn nhìn thấy cha mẹ phải cố gắng để đạt được những mục tiêu và trách nhiệm của mình cũng y như cha mẹ mong đợi con cái hoàn tất những mục tiêu của mình vậy.
Gương mẫu của chính bạn trước mặt con cái còn quan trọng hơn nhiều so với những phương pháp dạy dỗ cụ thể mà bạn chọn để nuôi dưỡng con cái. Phao lô đã có thể nói với các tín hữu tại Côrinhtô rằng, “Hãy bắt chước tôi, như tôi đã bắt chước Đấng Christ vậy.” (ICôrinhtô 11:1) Đây cũng là khuôn mẫu mà dct dành cho chta là bậc cha mẹ, chta phải là người bắt chước Đấng Christ trong đời sống mỗi ngày để con cái bắt chước chta.
Thật là một đặc ân lớn lao khi dct cho chta được ảnh hưởng trên những đời sống bé bỏng để chúng trở thành những người bắt chước Đấng Christ. Trở thành cha mẹ quả thật là một sự kêu gọi cao trọng! Khi nguồn lực của chta cạn kiệt, như thỉnh thoảng nó vẫn hay cạn, thì chta hãy cảm tạ Ngài vì giếng của Ngài là dòng nước không bao giờ cạn cứ đổ đầy trên chta, cung cấp tất cả những điều chta cần để nuôi dạy con cái chta trở nên người trưởng thành trong Đấng Christ.
Bài tập 14
Bạn hãy tự xếp loại chính mình từ 1-5 theo những sinh hoạt sau đây của cha mẹ (1 là rất tốt và 5 là xấu.)
Cầu nguyện cho con bạn
Nghiên cứu về con bạn
Rất kiên định trong việc xử lý với con
Lắng nghe con nói
Dành thì giờ cho con
Có những mong đợi hợp lý nơi con cái
Có những tâm tánh tin kính gương mẫu
Hãy lấy ra lãnh vực nào mà bạn thấy mình còn khiếm khuyết, và viết xuống một số cách mà bạn có thể cải thiện về lãnh vực này trong tháng tới.
TRẢ LỜI CÂU HỎI
Câu Hỏi 1
Hai khuynh hướng chủ yếu là khuynh hướng về điều tốt và khuynh hướng về điều gian ác. Đứa trẻ được mang lấy một số dấu vết thiên thượng khi nó được dựng nên theo ảnh tượng của dct, vì thế mỗi một người đều có phẩm giá và giá trị. Tuy vậy, tội lỗi của Ađam đã làm cho mờ đi ảnh tượng này trong mỗi con trẻ được sinh ra trong thế giới, vì thế con trẻ sinh được sinh ra trong bản chất tội lỗi và hướng về tội lỗi.
Câu Hỏi 2
Hàm ý trong phân đoạn kt của Xuất Êdiptôký là nếu chta không chịu xử lý với những khuynh hướng gian ác trong mình thì con cái của chta có thể thừa hưởng xu hướng gian ác ấy, và rồi chính con cái chta lại có một số khuynh hướng gian ác có thể truyền lại cho con cháu mình. Hầu hết bậc cha mẹ đều ý thức được những điều điển hình hoặc những lãnh vực có nan đề trong con cái của họ mà đó cũng là điều chính họ phải vật lộn. Nếu chta cố ý từ chối giải quyết tội lỗi xảy ra trên đời sống chta, thì sự hình phạt sẽ giáng trên dòng dõi mình.
Việc dct phạt lại con cháu đến ba bốn đời vì tội lỗi của ông cha không phải là sự báo thù của Ngài. Ngược lại, Ngài có thể thăm viếng cả lịch sử của dòng tộc qua những lầm lỗi đó. Văn mạch trong Xuất Êdiptôký 34:5-8 trình bày rõ ràng rằng dct là Đấng giàu lòng thương xót, đầy ơn, chậm giận, dư dật lòng nhân từ yêu thương. Ngài sẽ nhơn tội tổ phụ phạt lại con cháu nếu HỌ KHÔNG CHỊU XỬ LÝ XU HƯỚNG GIAN ÁC CỦA HỌ. Ngài muốn chta lìa bỏ tội lỗi. Ngài sẽ tha thứ tội lỗi nếu chta bằng lòng xử lý. Châm ngôn 28:13 nói rằng, “Người nào giấu tội lỗi mình sẽ không được may mắn; nhưng ai xưng nó ra và lìa bỏ nó sẽ được thương xót.”
Câu hỏi 3
Thói quen tội lỗi của Ápraham là lừa dối hay còn gọi là nói dối. Con trai ông và cháu của ông cũng đi theo gương mẫu tiêu cực ấy, và tội lỗi cụ thể này cứ lưu truyền như một hành vi mà con cháu được cha ông dạy dỗ.
Câu hỏi 4
Sau Lơ nói rằng ông đã vâng lời dct và bào chữa cho hành động của mình. Mặc dầu ông chỉ vâng theo một phần của những gì Ngài bảo ông làm, nhưng dct gọi sự đáp ứng của ông là “nổi loạn” (23) và tước bỏ ông khỏi chức vị vua của Ysơraen.
Sáng Thế Ký 22:3 nói rằng Ápraham đáp ứng cách sốt sắng và chính xác y như điều Chúa bảo ông làm. dct đã chúc phước cho ông, làm cho dòng dõi ông đông như sao trên trời, như cát dưới biển, và qua ông mà mọi chi tộc trên thế gian đều được phước.
BÀI TỰ KIỂM TRA
CÂU GHÉP CẶP. Hãy viết mẫu tự của câu trả lời đúng vào cột bên phải ngay sau số thứ tự của cột bên trái. (Ví dụ 1. a)
1. Biết chơi chung với nhau
2. Bắt chước những hành động của người khác.
3. Vui thích vì thấy an toàn trong sinh hoạt đều đặn mỗi ngày
4. Những hạt giống của lòng tin cậy, niềm hi vọng, can đảm và tình yêu thương được gieo trồng đầu tiên.
5. Những sự ràng buộc đặc biệt thường xảy ra trong giai đoạn này.
6. Hầu hết con trẻ đều bắt đầu nói trong giai đoạn này
7. Bắt đầu dùng lý luận để đương đầu với thế giới của mình
8. Vì tính tò mò tự nhiên mà trẻ hay gặp nan đề
9. Hưởng ứng với những màu sáng và các gương mặt
10. Thí nghiệm quyền hành của cha mẹ và xem đâu là những giới hạn của chúng.
a. Trẻ sơ sinh (0-12 tháng)
b. Bé đi chập chững (12-24 tháng)
c. Bé từ hai đến ba tuổi
d. Bé từ bốn đến sáu tuổi
CÂU ĐÚNG/ SAI. Bạn dùng chữ Đ hoặc S để cho biết những câu sau đây đúng hoặc sai. Câu nào bạn đánh sai, xin vui lòng cho biết tại sao sai:
1. Một đứa trẻ chỉ đơn giản là tổng hợp của những nhân tố chung quanh ảnh hưởng đến nó mà thôi.
2. Một đứa trẻ “trung bình” làm y theo từng chi tiết điển hình của những trẻ trong nhóm tuổi của nó.
3. Những sự khác biệt về tánh khí mà người ta nhận ra nơi con trẻ khi vừa ra đời có khuynh hướng sẽ là tánh khí của bé trong cả thời thơ ấu.
4. Những nét tiêu cực trong cha mẹ hoặc ông bà có khuynh hướng sẽ di truyền lại cho con cháu nếu những điều ấy chưa được chữa lành hoặc chưa chịu xưng ra.
5. Dập tắt tánh tò mò tự nhiên của con trẻ là không khôn ngoan.
6. Đứa trẻ nào cũng sẽ đáp ứng tương tự với cùng một sự dạy dỗ.
7. Những loại tình cảm dẫn đến cung cách hung dữ hoặc xấu xa phải từ từ được kiểm soát.
8. Con trẻ không nên có trách nhiệm nào trong gia đình cho đến khi chúng lớn hơn nữa.
9. Nói chung, một đứa trẻ sẽ phát triển những cảm nhận giữa đúng và sai trong năm năm đầu đời.
10. Con trẻ cần thấy rằng cha mẹ chúng yêu thương nhau.
CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM
Hãy viết mẫu tự của câu trả lời đúng nhất vào ngay số thứ tự (ví dụ 1.a)
1. Niềm tin cho rằng cung cách của con trẻ là do bị kích thích bởi hoàn cảnh được gọi là:
a. Chủ nghĩa hoàn cảnh
b. Thuyết quyết định
c. Chủ nghĩa hành vi
d. Chủ nghĩa duy lý
2. Ở lứa tuổi nào thì trí tưởng tượng của trẻ lên cao nhất:
a. Từ mới sanh đến mười hai tháng
b. Từ mười hai đến hai mươi bốn tháng
c. Từ hai đến ba tuổi
d. Từ bốn đến sáu tuổi
3. Đứa trẻ vào tuổi này rất bốc đồng, có tánh tò mò tự nhiên, có cảm nhận về những điều kỳ lạ, và rất thích học hỏi
a. Từ mới sanh đến mười hai tháng
b. Từ mười hai tháng đến hai mươi bốn tháng
c. Từ hai đến ba tuổi
d. Từ bốn đến sáu tuổi
4. Vào lứa tuổi này đứa trẻ đặc biệt tin vào những gì nó nghe
5. Vào lứa tuổi này, đứa trẻ chơi rất nhiều và dễ mệt
6. Đứa trẻ hoàn toàn nương dựa vào cha mẹ ở lứa tuổi này
7. Trong giai đoạn này đứa trẻ trãi qua một sự tăng trưởng nhanh chóng và phát triển khả năng biết hợp tác; bé gái có thể phát triển về cơ thể nhanh trước bé trai đồng tuổi nó một năm.
8. Đứa trẻ vào lứa tuổi này có thể bắt đầu hiểu biết sự khác biệt giữa điều đúng và sai.
9. Ở lứa tuổi này đứa trẻ muốn có câu trả lời thật nghiêm túc cho câu hỏi “Tại sao” của bé
10. Ở lứa tuổi này đứa trẻ có khả năng kiềm chế cơn nóng giận của mình, biết chia sẻ, và không đòi phải thỏa mãn những nhu cầu của mình ngay
CÂU TRẢ LỜI NGẮN. Bạn hãy trả lời mỗi phần của câu hỏi này trong vòng không quá ba câu.
Bạn sẽ xử lý thế nào với những nan đề thông thường dưới đây trong thời thơ ấu của trẻ?
a. Hay nói chuyện với một giọng la hét
b. Hay nổi cơn thịnh nộ
ĐIỀN VÀO KHOẢNG TRỐNG. Bạn hãy điền vào những khoảng trống sau đây bằng cách viết vào vở của bạn từ ngữ, cụm từ hoặc câu thuộc về khoảng trống ấy:
1. Quá trình………..là điều thiết yếu để từng đứa bé được huấn luyện về mặt đạo đức.
2. Một đứa trẻ chỉ nên bị đánh đòn khi chúng……………..những lời dạy bảo rõ ràng của cha mẹ.
3. Một sự huấn luyện tốt bao gồm hai yêu tố:……….và…………….
4. Điều quan trọng là phải dạy trẻ biết tôn kính mà không………………….
5. Đứa trẻ nên được tạo cơ hội để bày tỏ những…………. của mình dưới một hình thức có thể chấp nhận được.
6. Quan niệm của một đứa trẻ về………. thường dựa vào quan niệm của bé về cha mẹ nó.
7. Đứa trẻ nào tự cho mình là người xấu xa thường có khuynh hướng làm một trong hai điều này:……………………………………………..và ……………………………………………………………….
8. Một trong những cách mà con trẻ có thể phát triển một quan niệm coi mình là người không ra gì là vì khi còn trẻ đứa bé đã biết rằng mình không bao giờ có thể………………cha mẹ.
9. Sự huấn luyện đầu tiên về tính dục đến từ…………… của vợ và chồng trong gia đình, và cách thức mà…………………được bày tỏ trong gia đình.
10…………………….của cha mẹ trước mặt con cái còn quan trọng hơn nhiều so với những phương pháp dạy con.
TRẢ LỜI CÂU HỎI TỰ TRẮC NGHIỆM
CÂU GHÉP CẶP
1. d. Bốn đến sáu tuổi
2. c. Hai đến ba tuổi
3. b. Bé đi chập chửng (12-24 tháng)
4. a. Sơ sinh (0-12 tháng)
5. a. Sơ sih (0-12 tháng)
6. b. Bé đi chập chững (12-24 tháng)
7. d. Từ bốn đến sáu tuổi
8. b. Bé chập chững (12-24 tháng)
9. a. Sơ sinh (0-12 tháng)
10. c. Hai đến ba tuổi
CÂU ĐÚNG SAI.
1. Sai. Đứa trẻ được kết hợp bởi nhiều điều chứ không phải chỉ do những nhân tố chung quanh ảnh hưởng đến nó. Bé cũng có tánh khí bẩm sinh cùng với những ân tứ và khả năng mà dct ban cho.
2. Sai. Không có đứa trẻ trung bình nào làm y theo từng chi tiết điển hình của những trẻ trong lứa tuổi của nó.
3. Đúng
4. Đúng
5. Đúng
6. Sai. Không phải tất cả con trẻ đều có cùng một cách đáp ứng trước cùng một phương pháp.
7. Đúng
8. Sai. Ngay cả những đứa rất bé cũng có thể thực hiện những công việc đơn sơ trong nhà. Một đứa trẻ học biết về trách nhiệm khi nó được giao trách nhiệm trong vài công việc cụ thể nào đó.
9. Đúng
10. Đúng
CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM
1. b. Thuyết quyết định
2. d. Bốn đến sáu tuổi
3. c. Hai đến ba tuổi
4. d. Từ bốn đến sáu tuổi
5. d. Bốn đến sáu tuổi
6. a. Từ mới sanh đến sáu tháng
7. d. Bốn đến sáu tuổi
8. c. Hai đến ba tuổi
9. d. Bốn đến sáu tuổi
10. d. Bốn đến sáu tuổi
CÂU TRẢ LỜI NGẮN
1. Dành thì giờ để trả lời khi bé nói chuyện với bạn bằng giọng bình thường. Củng cố và thưởng bé, quan tâm đến bé mỗi khi bé nói chuyện bình thường. Khi đứa trẻ la hét, bạn hãy nói nhỏ nhẹ, “Mẹ xin lỗi, Mẹ không nghe khi con nói bằng cái giọng như vậy.”
2. Cách tốt nhất là làm lơ trước cơn nóng nảy của bé, nếu có thể được thì cho bé vào một phòng riêng nào đó để la khóc cho thoải mái cho đến khi hết cơn nóng giận.
ĐIỀN VÀO KHOẢNG TRỐNG
1. Quá trình có điều kiện là điều thiết yếu để một đứa bé được huấn luyện về mặt đạo đức.
2. Một đứa trẻ chỉ nên bị đánh đòn khi nó cố ý xem thường những lời chỉ dạy rõ ràng của cha mẹ.
3. Một sự huấn luyện tốt bao gồm hai yếu tố: yêu thương và kỷ luật.
4. Điều quan trọng là phải dạy con trẻ biết tôn kính mà không làm cho chúng sợ hãi.
5. Con trẻ nên được tạo điều kiện để bày tỏ những cảm xúc của mình theo một hình thức có thể chấp nhận được.
6. Quan niệm của một đứa trẻ về dct thường dựa vào quan niệm của nó về cha mẹ mình.
7. Đứa trẻ nào tự cho rằng mình là người hư xấu thường có khuynh hướng làm một trong hai điều này: Sống theo những lời người ta nói về mình hoặc đắc thắng những cảm xúc tiêu cực của mình bằng những cung cách tốt đẹp.
8. Một trong những cách khiến con trẻ phát triển một cái nhìn nghèo nàn về mình vì từ những ngày đầu đời nó đã biết rằng mình không bao giờ có thể làm đẹp lòng cha mẹ.
9. Sự dạy dỗ sớm nhất về tính dục đến từ gương mẫu của người chồng và người vợ trong gia đình, và cách mà tình yêu thương hoặc sự trìu mến được bày tỏ trong gia đình.
10. Đời sống gương mẫu của cha mẹ trước mặt con cái là quan trọng hơn nhiều so với những phương pháp nuôi dạy con cái của họ. __
BÀI HỌC 5
DẠY CON TRẺ TỪ BẢY TUỔI ĐẾN MƯỜI HAI TUỔI
Hôm nay thật là một ngày quan trọng trong cuộc đời của An. Hôm nay An đi học. Nó vừa cảm thấy phấn khởi lại vừa hồi hộp, và khó lắm mới ngồi yên được để ăn xong bữa sáng. Mẹ nó trông lại có vẻ hồi hộp hơn. Bà kiểm lại nhiều lần xem thử áo con đã cài hết nút chưa, tóc thì vừa mới chải, và nhắc An phải nhớ làm vệ sinh đằng sau lỗ tai. Nó thắc mắc lại sao Mẹ lại quá lo lắng về chuyện người ta nhìn đằng sau lỗ tai của nó kia chứ. Còn nó không bao giờ nhìn vào đằng sau tai của người khác!
Trên đường đến trường Mẹ dặn An phải vui vẻ thân thiện với các bạn, lễ phép với thầy cô giáo và hết sức cố gắng học tập. An cảm thấy hơi khó chịu. Chẳng lẽ chuyện học là khó quá cho mình sao? Nó tự nghĩ như vậy. Thầy giáo sẽ làm gì nếu mình không học hết được những thứ ấy? Mẹ nó khích lệ, thế nào con cũng sẽ học giỏi thôi. “Ba con và Mẹ rất hãnh diện về con.” Bà nói với An như vậy.
Đối với An lẫn bố mẹ nó, việc đi học của nó đã đem lại một số thay đổi trong gia đình. An sẽ dành nhiều thì giờ với các trẻ khác và học cách tôn trọng ý kiến của đồng bạn. An sẽ học một số điều mà nó không học tại nhà, bạn của nó một số thì tốt, một số không được tốt lắm. Nó sẽ cảm thấy tự tin nếu nó thành công trong học đường. Nếu thất bại, nó cũng sẽ cảm thấy khổ sở cho chính mình. Nhiều kinh nghiệm và cảm xúc mới mẻ đang chờ đợi An. Cha mẹ không còn là người có ảnh hưởng duy nhất trong hệ thống giá trị của An nữa; thầy cô và bạn học sẽ ảnh hưởng nhiều trên suy nghĩ của An.
Trong chương này, chta sẽ nghiên cứu về trẻ con từ bảy đến mười hai tuổi. Chúng ta sẽ xem con trẻ trong lứa tuổi này thay đổi và phát triển như thế nào, và cũng thảo luận về vai trò quan trọng của cha mẹ trong quá trình tiếp tục dạy dỗ con trẻ hướng đến mục tiêu trở thành người Cơ đốc trưởng thành.
DÀN BÀI
Những Nét Đặc Trưng của Con Trẻ Từ Bảy Đến Mười Hai Tuổi
Phát Triển Về Cơ Thể
Phát Triển Về Tình Cảm
Phát Triển Về Trí Năng
Phát Triển Về Xã Hội
Phát Triển Về Đạo Đức và Tâm Linh
Phương Pháp Cơ Đốc Đối Với Việc Giáo Dục Về Tính Dục
Dạy Dỗ Con Về Tính Dục
Chuẩn Bị Cho Tuổi Thiếu Niên
Lòng Tự Trọng Và Con Bạn
Kinh Thánh Nói Gì Về Lòng Tự Trọng
Thế Giới Này Nói Gì Về Lòng Tự Trọng
Xây Dựng Lòng Tự Trọng Nơi Con
Xử Lý Với Những Nan Đề Trong Cung Cách
Chọn Những Phương Pháp Kỷ Luật Thích Đáng
Thay Đổi Cung Cách Của Con
MỤC TIÊU BÀI HỌC
Khi học xong bài này, bạn sẽ có khả năng để:
1. Liệt kê những đặc tánh chung của con trẻ từ bảy đến mười hai tuổi.
2. Mô tả một số phương pháp cụ thể để xử lý với con trẻ, xem xét sự phát triển về tình cảm, trí năng, và đạo đức của con trẻ trong lứa tuổi này.
3. Thực hiện những bước thích đáng để huấn luyện con có một quan điểm đạo đức về tính dục, khi bạn thấy con ngày càng tò mò hơn về vấn đề tính dục.
4. Mô tả những giá trị giả tạo đang thịnh hành trong xã hội của bạn và cân nhắc xem những gì gia đình bạn cho là có giá trị có phù hợp với kt hay không.
5. Lập dàn bài về những chiến lược để gây dựng một lòng tự trọng đúng đắn nơi con trẻ.
6. Giải thích cách xử lý về những nan đề trong cách cư xử của trẻ trong lứa tuổi này.
7. Mô tả cách dùng Luật Củng Cố để sửa đổi cung cách của con.
Những Đặc Điểm Của Trẻ Từ Bảy Đến Mười Hai Tuổi
Vào lúc đứa bé đã sẵn sàng đến trường, đứa bé đang bắt đầu công việc tự giải phóng chính mình ra khỏi gia đình, là một công tác mà bé phải mất nhiều năm để hoàn tất, trước khi bé sẵn sàng để đứng trên chân mình như một người lớn.
Trong thời gian từ bảy đến mười hai tuổi, đứa trẻ càng trở nên một cá nhân của xã hội càng hơn, biết hợp tác và quan hệ với những người khác. Tương ứng với điều này, trẻ lại ngày càng độc lập với cha mẹ càng hơn. Đứa trẻ bày tỏ tính độc lập này bằng nhiều cách khác nhau: đứa trẻ cứ khăng khăng đòi tự chọn quần áo cho mình hoặc không chịu ăn những thứ mẹ đã chuẩn bị hoặc có thể hỏi ý kiến của cha mẹ về những đề tài khác nhau.
Bây giờ cha mẹ không còn là yếu tố quan trọng duy nhất trong việc khẳng định những điều đứa trẻ thích. Đứa trẻ quan tâm nhiều hơn đến những gì bạn đồng trang lứa của nó nói và làm và sốt sắng làm đẹp lòng người khác hơn. Sự gia tăng dần tính độc lập khỏi cha mẹ là một nét đặc trưng về phẩm chất của con trẻ từ bảy đến mười hai tuổi.
Chúng ta hãy xem qua năm lãnh vực trong sự phát triển của con trẻ, chúng tôi đưa ra những đề nghị để cha mẹ có con trong lứa tuổi này có thể áp dụng kiến thức này.
Phát Triển Về Cơ Thể
Sự tăng trưởng và phát triển không phải lúc nào cũng có thể đo lường được qua những ngày sinh nhật. Không phải tất cả trẻ con đều phát triển cơ thể với một mức độ giống nhau. Đối với một số trẻ, sự phát triển cơ thể của trẻ có thể được xem là đáng kể vì nó lớn trước tuổi, nhưng về phương diện tình cảm hoặc tâm trí, trẻ lại còn rất trẻ con. Hay ngược lại, một đứa trẻ có thể bị xem là chậm phát triển về mặt cơ thể so với đồng bạn, thì trong khi đó tâm trí và tình cảm của trẻ lại như một người đã trưởng thành hoặc thậm chí còn hơn. Không có một biểu đồ nào có thể đoán trước được về sự tăng trưởng của trẻ trong giai đoạn này.
Tất cả những gì chta có thể nói với một sự bảo đảm hợp lý là cuối cùng thì đứa trẻ nào chậm lớn cũng sẽ theo kịp bạn đồng trang lứa, và đứa trẻ nào cao hơn các bạn đồng trang lứa thì đến khi được chín tuổi, đứa trẻ ấy cũng sẽ trãi qua một giai đoạn tăng trưởng chậm lại. Những thông tin này có vẻ không có gì bảo đảm với đứa trẻ hiện giờ đang cảm thấy mình vụng về hoặc khác người.
Nói chung, con trẻ trong lứa tuổi này đang trong quá trình mà chúng ta gọi là “quá trình điều chỉnh tốt đẹp”. Cơ cấu của các bắp thịt được phát triển vào lúc trẻ bảy tuổi, và trẻ con gia tăng khả năng hòa hợp của cơ thể vào những năm này, đặc biệt là nếu trẻ tập thể dục hay chơi thể thao. Những bắp thịt mạnh mẽ có thể ngày càng được hòa hợp, nhờ vậy mà trẻ con ở lứa tuổi này có khả năng tập những môn thể dục căng thẳng và có thể tranh tài hơn là những năm tháng còn bé. Chúng cảm thấy rất hãnh diện với những kỷ năng này, chúng xem việc chạy nhanh, mạnh sức, và lanh lợi là những điều rất có giá trị. Chúng cũng thích tranh tài qua các trò chơi có luật lệ và đòi hỏi kỷ năng. Bé gái thường tăng trưởng trước bé trai về mặt cơ thể và thường giỏi hơn trong việc tranh tài với những người khác phái.
Trong khi sự tranh tài làm cho trẻ được phấn khởi và vui nhộn, cha mẹ cũng phải rất cảnh giác về những ảnh hưởng bất lợi có thể xảy ra vì tranh tài quá đáng, đặc biệt là với những trẻ không có tài nhanh nhẹn và lanh lợi. Thật rất khó để làm người lúc nào cũng bị chọn sau cùng cho đội thể thao hoặc cho một trò chơi nào đó. Bạn hãy giúp những đứa trẻ như thế tìm ra những lãnh vực mà trẻ có năng khiếu. Cha mẹ cần điều chỉnh những mong đợi của mình khi ý thức rằng không phải tất cả con trẻ đều được ban cho những sức lực thuộc thể và kỷ năng giống nhau.
Sự Phát Triển Về Tình Cảm
Về phương diện tình cảm, đứa trẻ dần dần được trưởng thành ở độ tuổi này, và mỗi đứa phát triển ở một mức độ khác nhau. Từ bảy tuổi đến mười hai tuổi là thời gian đứa trẻ đang phát triển khả năng kiềm chế tình cảm của mình. Đứa trẻ có thể chận bớt những thỏa mãn trong điều mình ao ước (ví dụ như chờ đợi cho đến khi có được điều mình muốn) và kiềm hãm cơn nóng giận bốc lửa của mình khi không được điều mình muốm. Đứa trẻ đang có cảm nhận về chân giá trị của một con người, đó là ít chú ý đến chính mình, và muốn được người khác tôn trọng mình.
Trẻ đến tuổi đi học phải ở dưới áp lực nhiều hơn những năm tháng trước đó: áp lực phải làm việc tốt cũng như áp lực phải biết quan hệ tốt với bạn bè. Có lẽ vì những lý do này mà một số con trẻ phát triển thói quen hay lo lắng, ví dụ như cắn móng tay, nói lắp bắp, hay nháy mắt, hay khụt khịt, hay nhăn mặt. Không bao giờ nên la rầy con trẻ khi chúng có những thói quen này vì sợ hãi điều gì đó. Hãy tập trung nỗ lực để làm cho đời sống trong gia đình bạn càng thoải mái càng tốt để đứa trẻ được thỏa lòng trong đời sống học đường và xã hội.
Khi con trẻ trưởng thành, chúng sẽ ngày càng ít nói và ít bộc lộ tình cảm. Những đứa trẻ thường bày tỏ lòng trìu mến lúc ba đến năm tuổi có lẽ bây giờ tỏ vẻ lúng túng khi cha mẹ hôn chúng. Chúng sẽ phản đối hoặc tròn mắt khi thấy người lớn biểu lộ tình cảm. Mặc dầu chúng có vẻ tránh bày tỏ những cảm xúc ra bên ngoài, nhưng chúng vẫn trông mong được người lớn chấp thuận, và chúng vẫn thường xuyên muốn biết rõ tình yêu thương của cha mẹ dành cho chúng ở mức độ nào.
Thêm vào đó, con trẻ cần có lòng tự trọng và tự tin bằng chính khả năng của mình. Cha mẹ cần khen con những lúc nó thành công, và tránh tối đa trong việc phê bình. Điều này giúp trẻ được khích lệ và cứ tiếp tục trong công việc của mình. Con trẻ rất nhạy bén trước những thất bại của nó, nhưng những lời gây dựng tích cực sẽ làm cho chúng có khả năng vượt thắng những thất bại mà ai cũng phải trãi qua.
Con trẻ có thể học để có tình cảm vững vàng ở một mức độ nào đó, khi cha mẹ làm gương cho con cái bằng đời sống tình cảm vững vàng và tiết độ của họ. Cha mẹ cũng cần phải nhận biết những yếu kém của mình về mặt tình cảm. Ví dụ như bạn có phải là người hay thay đổi tánh khí và không kiểm soát được những cơn giận bốc lửa của mình không? Bạn có khuynh hướng bộc lộ tất cả tình cảm của mình hay bạn thường xuyên che dấu tình cảm? Có thể đây là những lãnh vực mà bạn cần xem xét lại để có một tấm gương tốt hơn về một đời sống tình cảm vững vàng trước mặt con cái.
Bài Tập 1
Hãy lưu ý đến những yếu đuối của bạn trong đời sống tình cảm. Thiết lập một số mục tiêu để thực hiện cho tháng tới, và ghi lại những tiến bộ của bạn.
Những xung đột với anh chị em hoặc với bạn bè đồng trang lứa là việc thường xuyên của lứa tuổi này. Những đứa lớn có thể giỏi trong việc trêu chọc và giày vò những đứa nhỏ, và những đứa nhỏ cũng đánh trả bằng “vũ khí” của mình. Trong giai đoạn này gia đình lúc nào cũng như trận chiến nếu bạn có hơn một đứa con.
Một bậc cha mẹ khôn ngoan có thể dùng những lời dạy dỗ của kt để giúp con trẻ giải quyết những xung đột hằng ngày. Nói như vậy không có nghĩa là bạn dùng kt để giảng thuyết những bài thật dài như một câu lạc bộ để hình phạt hoặc xoi mòn đứa trẻ. Dùng kt như vậy sẽ làm cho đứa trẻ phát cáu và thậm chí còn ghét Lời Chúa.
Thay vào đó, cha mẹ có thể khích lệ con trẻ bắt đầu một chương trình học thuộc lòng đều đặn các câu kt, là những câu được chọn lọc để dạy dỗ con trẻ về những điều có giá trị, ví dụ như tử tế, tha thứ (Êphêsô 4:32) xưng tội với dct (IGiăng 1:9) dâng trình nan đề của chta cho Chúa (IPhierơ 5:7), nương dựa vào kt để được hướng dẫn (Thi thiên 119:105) và nhiều điều khác nữa.
Khi có nan đề xảy ra, khích lệ con trẻ suy nghĩ đến những câu kt mà chúng đã học thuộc lòng. Hỏi chúng xem trong trường hợp này thì hành động nào sẽ làm vui lòng dct. Bạn hãy tận dụng câu hỏi, “Con sẽ làm gì nếu…” để khích lệ con trẻ biết suy nghĩ thấu đáo đến những hậu quả có thể xảy ra của một hành động hoặc ôn lại những gì đã xảy ra và cân nhắc xem làm thế nào để trường hợp này có thể được giải quyết tốt hơn.
Nếu con trẻ không gây gỗ thì chúng hay cười đùa vui vẻ mà đôi khi cười ngặt nghẽo trong khi chẳng có gì đặc biệt. Cười giỡn là một cách thức nữa để con trẻ xử lý với những tình cảm của chúng. Ở tuổi này trẻ con thường cười khúc khích vui vẻ về những chuyện mà cha mẹ thấy không tức cười cho lắm. Một trong những điều ngớ ngẩn chính là cha mẹ hay tuôn tràn nỗi bực dọc chỉ vì tánh hiếu động của con trẻ. Bạn hãy cố gắng hiểu rõ giá trị của những điều mà con trẻ cho là khôi hài. Cũng hãy phát triển tánh khôi hài là đặc tánh rất phù hợp với phẩm chất giống như Đấng Christ. Còn khi trẻ con đùa cợt trên những điều nghiêm túc hoặc những điều thánh hoặc nói tếu không đúng chuyện, chta phải sửa con cách nhẹ nhàng.
Đứa trẻ cũng bắt đầu bày tỏ tình cảm của mình theo những gì chúng có thể hiểu được trước những khác biệt về kinh tế. Khi còn bé hơn đứa trẻ dễ dàng thỏa lòng với đồ chơi và quần áo của mình. Nhưng khi đứa trẻ càng nhận thức được những thứ người khác có, sự không thỏa lòng của bé dường như nẩy mầm.
Hẳn nhiên, đứa trẻ KHÔNG thấy rằng mình cần phải giàu có để được an toàn. Tuy nhiên, đời sống con trẻ trong giai đoạn này bắt đầu nhạy bén hơn trước những cạnh tranh với bạn bè về những yếu tố vật chất trong đời sống. Rất khó cho một đứa trẻ bị buộc phải ăn mặc khác hoàn toàn với đồng bạn hoặc biết rằng bạn mình có đồ chơi và quần áo nhưng mình lại không có. Dĩ nhiên, những điều này chỉ thỉnh thoảng gặp phải mà thôi, nhưng nếu cha mẹ ý thức được những điều này quan trọng như thế nào đối với một đứa trẻ thì sẽ rất ích lợi cho việc dạy con.
Chúng ta cũng có thể cho con ăn mặc, chơi đùa và có những đặc quyền giống như những đứa trẻ chung quanh con, với một mức độ hợp lý, không thỏa hiệp trước những vấn đề luân lý. Trong khi bạn dạy dỗ con những điều có giá trị để làm giảm đi nỗi đau khổ vì trong con vì không có được tất cả những điều nó muốn, 2* bạn cũng nên cố gắng nhìn đời sống theo cái nhìn của con.
Bài Tập 2
Thảo luận với người phối ngẫu về tình trạng tình cảm của con. Dường như con bạn đang trãi qua những căng thẳng hoặc gay go trong những lãnh vực nào? Bạn nghĩ rằng mình có thể thực hiện những bước nào để giải quyết tình trạng này?
Sự Phát Triển Về Trí Năng
Tâm trí cũng có nhiều phát triển khác biệt đáng kể trong lứa tuổi từ bảy đến mười hai này. Điển hình như trong một lớp học, sẽ chỉ có vài trẻ gặp khó khăn trong việc học đọc, còn hầu hết đã biết đọc, và có chừng một hoặc hai trẻ có thể học rất nhanh và cảm thấy chán nản vì những bài học của lớp. Thỉnh thoảng cha mẹ quá sốt sắng trong việc muốn con mình vượt trội nên có thể đã đặt quá nhiều áp lực trên con. Một qui luật chung là phải cố gắng khám phá cho ra khả năng của con là gì và có những mong đợi hợp lý trước các tiến bộ của con.
Một chuyên gia đã nói, “Rầy la hoặc đánh phạt một đứa trẻ học dở là điều chẳng ích lợi gì.” 3* Nhưng thay vào đó, cố gắng xem thử nan đề nằm chỗ nào. Có phải đứa trẻ gặp nan đề đặc biệt trong việc nhận diện mặt chữ? Có phải nhà trường đang sử dụng một phương pháp giáo dục quá khắt khe và cứng rắn không? Có phải lớp học quá đông nên đứa trẻ không được quan tâm không? Khi bạn đã khẳng định được đâu là nan đề, hãy làm hết sức mình để an ủi hoặc hỗ trợ cho con trong việc giải quyết nan đề này.
Nếu đứa trẻ phải tranh chiến và cảm thấy vô cùng sợ hãi trường lớp, đôi khi cũng rất ích lợi nếu bạn giữ con ở nhà thêm một năm cho đến khi con trưởng thành hơn, còn hơn là liều mình làm tiêu tan tánh tự tin nơi con và cho con bị dán nhãn “thằng ngốc”. Những nan đề trong việc học hành của đứa trẻ có thể đem lại sự nản lòng, không phải chỉ cho đứa trẻ mà thôi nhưng còn cho bậc cha mẹ trông đợi quá nhiều ở con. Đôi khi đứa trẻ rất ngại đến trường lớp vì sợ thất bại. Có thể là do gia đình rất hay phê bình về những gì con trẻ đạt được hoặc đã đưa ra một tiêu chuẩn quá cao. Một số con trẻ lẫn tránh bài vở ở trường vì chúng bị thúc đẩy quá nhiều. Chúng sẽ đeo đuổi những sở thích riêng với đầy hứng thú và siêng năng nhưng lười biếng trong việc học hành.
Bạn hãy nhớ rằng không phải tất cả con trẻ đều sẵn sàng cho việc trường lớp trong cùng một lứa tuổi đâu. Một số con trẻ cần sự giúp đỡ đặc biệt trong trường học, hoặc sẽ ích lợi nếu cho trẻ đợi thêm một năm cho đến khi trẻ phát triển hơn về tình cảm và trí năng trước khi bắt đầu đến trường, nếu bạn được tự do chọn lựa để quyết định việc học cho con mình. Hãy cố gắng đánh giá khả năng của con một cách khách quan và mong đợi cách vừa phải về cung cách và việc học của con.
Người ta ước lượng là có chừng khoảng mười phần trăm trẻ con gặp nan đề quá mức bình thường trong việc học tập. Có lẽ chúng gặp khó trong việc nhận diện hoặc nhớ được mặt chữ và cứ phải ôn đi ôn lại những chữ cái và những từ trong nhiều năm. Nếu chúng bị dán nhãn là ngu đần, chúng sẽ ghét học đường vì không theo kịp chúng bạn. Chúng cần cha mẹ và thầy cô khẳng định rằng đây chỉ là nan đề về trí nhớ chứ không phải ngu đần hay lười biếng, rồi cũng đến lúc chúng sẽ biết đọc biết viết như mọi người. Nếu có thầy giáo kèm riêng sẽ rất ích lợi cho những trẻ này.
Tính tò mò tự nhiên của con trẻ về thế giới chung quanh nó có thể bị người lớn dập tắt hoặc làm cho nản lòng. Đặc biệt trong lứa tuổi này cha mẹ có thể tận dụng tánh tò mò tự nhiên của con trẻ bằng cách khích lệ con trẻ tự tìm ra câu trả lời về những gì chúng thắc mắc. Những thắc mắc nào mà con trẻ tự tìm được câu giải đáp sẽ là những hiểu biết mà chúng nhớ được lâu nhất. Cho đứa trẻ một quyển tự điển bách khoa, một quyển sách về thiên nhiên, hoặc là những sách vở nói đến những điều hiểu biết phù hợp với khả năng của trẻ mà trẻ đang muốn biết. Hãy đem trẻ đến thư viện, đến viện bảo tàng, hoặc dẫn trẻ đi dạo dưới trời thiên nhiên, nếu có thể được, bạn hãy kích thích tánh tò mò tự nhiên của trẻ và làm cho việc học hỏi trở thành vui nhộn.
Khi con cái chúng ta còn bé, chúng ta kiểm soát vô số những điều chúng ta muốn con trẻ học biết về tri thức và tình cảm. Nhưng khi con trẻ lớn lên và ngày càng vụt khỏi tầm tay của chúng ta, chúng ta lại càng không thể kiểm soát những điều mới mẻ được phơi bày ra cho con trẻ. Chắc chắn con trẻ sẽ nhận được những kiến thức nghịch lại với những lời dạy dỗ đạo đức hay nguyên tắc theo Kinh Thánh mà chúng ta đã dạy dỗ tại nhà.
Một trong những cách tốt nhất để xử lý vấn đề này là trang bị cho con trẻ trước khi chúng được nghe nói về những điều mới mẻ đó. Hãy cho con trẻ biết rằng thế nào rồi chúng cũng sẽ nghe nhiều điều nghịch lại với những giá trị đạo đức mà chúng đã được dạy dỗ tại nhà. Con trẻ phải được chuẩn bị để đương đầu với những lời dạy dỗ giả tạo để chúng không bị sốc hoặc nao núng đức tin nhưng chúng sẽ có khả năng nhận diện đây là những lời dạy dỗ giả tạo vì những lời dạy này nghịch lại với những gì Kinh Thánh nói.
Huấn luyện con trẻ để chúng biết nhận diện đâu là những giá trị đạo đức của đời này và biết dựa vào nền tảng Kinh Thánh để chống lại những giá trị ấy là điều rất quan trọng. Hầu hết những trận chiến thuộc linh đều thắng hay bại là ngay tại trận chiến trong tâm trí. Việc huấn luyện con trẻ trong những ngày còn thơ ấu cần được nhấn mạnh rằng Kinh Thánh chính là tiêu chuẩn của chúng ta và khi tiếp xúc với bất cứ tư tưởng nào chúng ta cũng phải cân nhắc xem những tư tưởng đó có phù hợp với những gì Kinh Thánh dạy hay không.
Chúng ta phải hết sức canh giữ tâm trí của con trẻ. Và khi nói đến công việc này chúng ta cần bàn đến vấn đề tivi, vì ảnh hưởng của tivi là điều mà chúng ta phải suy xét. Việc xem tivi phải được giới hạn, các chương trình tivi phải được chọn lọc cẩn thận để bảo đảm rằng những chương trình ấy có một nền tảng đạo đức mà chúng ta đồng ý. Có những bậc cha mẹ không đồng ý cho con xem bất cứ chương trình tivi nào. Một phương pháp khác là dạy con trẻ biết chọn lọc trong những chương trình mà chúng thích. Phải cẩn thận tránh những chương trình có những cảnh đánh đấm dữ dội hoặc những chương trình không thích hợp với lứa tuổi của trẻ. Chúng ta không nên dùng tivi như là một vật thay thế cho việc kích thích những hoạt động trí năng của trẻ, cũng không nên dùng tivi như một “cô giữ trẻ”. Hãy khích lệ con bạn đọc những quyển sách hay, nghiên cứu về thiên nhiên, hoặc tìm ra những sở thích riêng đầy sáng tạo để đeo đuổi.
Bài Tập 3
Nếu bạn có một cái tivi, hãy thảo luận với người phối ngẫu về thói quen xem tivi của gia đình bạn. Các con của bạn thường xem những chương trình nào? Chúng dành bao nhiêu thì giờ cho việc xem tivi? Hãy thảo luận xem bạn muốn thiết lập một tiêu chuẩn như thế nào về việc xem tivi trong gia đình.
Phát Triển Về Xã Hội
Trong nhóm tuổi từ bảy đến mười hai, vấn đề bạn bè ngày càng quan trọng đối với con trẻ. Cha mẹ có thể khích lệ các mối quan hệ bạn bè của con bằng cách thân thiện và hiếu khách mỗi khi con đem bạn về nhà chơi. Hãy làm cho nhà của con bạn trở thành nơi mời mọc con trẻ. Hãy xem việc con bạn có vô số cơ hội để chơi đùa với những đứa trẻ khác và tự nó có thể tự xây dựng tình bạn chân thật cho chính mình là điều tốt. Khích lệ (nhưng đừng ép) con bạn phát triển tình bạn với những đứa trẻ nào có cùng những giá trị về tâm linh và đạo đức.
Khi nhóm bạn bè đồng trang lứa này trở thành càng quan trọng hơn đối với trẻ thì đứa trẻ sẽ có khuynh hướng bắt chước những ngôn ngữ và thói quen của bạn bè. Trẻ sẽ muốn ăn mặc hoặc cắt tóc y như model của bạn mình vậy. Trẻ có thể bắt chước theo những thói xấu và những cung cách không ra gì làm cha mẹ buồn lòng, và cha mẹ nghĩ rằng có lẽ con mình đã quên mất tất cả những điều mình hết lòng dạy dỗ nó. 6* Đứa trẻ không hề nhận biết rằng mình đang thay đổi từ từ theo cung cách của các bạn bè đồng trang lứa. Một số thói quen làm cha mẹ bực bội, chẳng hạn như khuynh hướng sống dơ bẩn, cẩu thả, hoặc có thể đó là lời tuyên bố muốn được độc lập.
Nếu cha mẹ nhận diện được điều này, cha mẹ có thể bỏ lơ những thói quen nhỏ nhỏ làm cho họ phải bực bội. Nhưng cùng lúc ấy củng cố lại những luật lệ của gia đình theo một cách rất thực tế. Khi bạn bảo con phải treo áo lên, bạn nói với một giọng chắc nịch nhưng đừng nạt nộ. Nói dai và nạt nộ là điều làm cho con trẻ ở lứa tuổi này rất bực bội và thường có ảnh hưởng thúc đẩy chúng chống cự càng hơn.
Khi trẻ ngày càng có nhu cầu được sống tự lập, thì chúng lại càng có khuynh hướng muốn tìm kiếm những người lớn đáng tin cậy bên ngoài gia đình để được khích lệ hay hỏi ý kiến. Việc suy tôn những “người hùng” là điều rất bình thường trong lứa tuổi này. Có lẽ không phải lúc nào cha mẹ cũng đồng ý về những nhân vật mà con cho là “người hùng” nhưng chúng ta có thể khích lệ con cái tích cực noi gương những người bày tỏ những tâm tánh tốt.
Vào cỡ tuổi tám hoặc chín, con trẻ thường có khuynh hướng thích thú với những sinh hoạt theo nhóm. Những câu lạc bộ hoặc những băng nhóm có lẽ là điều rất được yêu chuộng ở lứa tuổi này. Các thành viên trong “băng nhóm” có lẽ chỉ được giới hạn trong những trẻ đồng phái mà thôi, vì các bé trai và bé gái ở tuổi này có khuynh hướng ngày càng không ưa nhau và không còn chơi với nhau một cách thú vị như hồi còn bé nữa.
Nếu có thể được, chúng ta hãy lợi dụng việc con trẻ ưa thích những câu lạc bộ và sự tranh tài bằng cách cho con tiếp xúc với một câu lạc bộ Cơ đốc. Con trẻ có thể khích lệ lẫn nhau học thuộc những câu gốc, tặng cho trẻ những món quà nhỏ, hoặc những hình dán nếu trẻ thường xuyên tham dự, thuộc câu gốc hoặc những đề án khác, hay vì chúng đã tích cực tham dự các trò chơi trong buổi nhóm thiếu nhi. Tốt nhất là nên tách riêng bé trai và bé gái nếu có đủ giáo viên.
Trẻ con từ bảy đến mười hai tuổi thường thích tham dự những trò chơi nào có luật lệ và đòi hỏi kỹ năng. Chúng rất thích được tranh tài và bày tỏ sự nhanh nhẹn và đang học biết ý nghĩa của sự công bằng.
Đây cũng là lứa tuổi bắt đầu thích sưu tầm. Đứa trẻ cảm thấy vui thích trong những gì thứ tự và cảm thấy mình đạt được một điều gì đó khi sưu tầm những gì mà nó thích, như tem hoặc bướm chẳng hạn. Trẻ ở lứa tuổi này không giữ gìn mọi sự thứ tự, ngăn nắp được lâu, nhưng có những lúc trẻ ao ước mọi sự được thứ tự. Khi con trẻ đang sắp xếp những quyển truyện hình hoặc đồ chơi theo một thứ tự nào đó, có lẽ chúng đang tự nhủ rằng “Đây là gia sản của mình”, và chúng sẽ rất bực bội khi bị mấy đứa nhỏ sờ mó vào những vật quí này. Khi đứa trẻ ngày càng lớn, trẻ lại càng có nhu cầu cần một nơi riêng tư, một nơi có thể gọi là của riêng mình. Có thể đứa trẻ không có được một căn phòng riêng, nhưng ngay cả một cái kệ riêng hoặc một bàn học riêng cũng đủ thỏa mãn nhu cầu này của con trẻ rồi.
Con trẻ ở lứa tuổi này đang dần dần học gánh vác trách nhiệm trong gia đình và trường học. Không phải lúc nào chúng cũng làm một cách vui vẻ đâu, nhưng con trẻ sẽ hưởng ứng nhiều hơn khi nghe những lời khen đầy khích lệ hoặc có phần thưởng. Ở lứa tuổi này, bạn nên thiết lập những trách nhiệm riêng cho mỗi đứa con, tùy theo khả năng của mỗi trẻ.
Hãy nói những lời đầy khích lệ để con trẻ thực hiện những công việc vặt vãnh của mình. Đứa trẻ có thể được cha mẹ cho một khoản tiền nào đó và trẻ được tự do sử dụng tùy thích trong khoản tiền ấy. Một lời đề nghị nữa là chúng ta có thể tận dụng lòng ham thích được thưởng để giúp con trẻ phát huy một tinh thần trách nhiệm trong khi thực hiện những việc vặt trong gia đình và bài vở ở trường. Bạn hãy vẽ ra một biểu đồ, và dùng những ngôi sao dán vào để thưởng cho con mỗi khi nó làm giỏi công tác đã được giao. Thỉnh thoảng bạn cũng nên có một món quà đặc biệt vì con trẻ đã hoàn tất công tác trong vài tuần, trong một tháng hoặc vì đã làm thêm một số công việc nào đó. Bạn hãy đưa ra những mục tiêu nào mà con trẻ có thể đạt được; con trẻ thường không thể cứ làm tốt hoài một công việc trong khi trông đợi một món quà còn quá xa.
Bài tập 4
Nếu bạn chưa hề thực hiện, thì bây giờ hãy vẽ ra một biểu đồ trách nhiệm cho con trẻ của bạn. Hãy thảo luận điều này với người phối ngẫu để xem thử những trách nhiệm bạn đưa ra có phù hợp và vừa phải với lứa tuổi của con hay không. Hãy định ra một món quà nhỏ khi con đã hoàn tất công việc của một tuần hoặc một tháng.
Sự Phát Triển Về Đạo Đức Và Tâm Linh
Sự phát triển của con trẻ về phương diện đạo đức và tâm linh rất dễ bị ảnh hưởng trong lứa tuổi từ bảy đến mười hai. Con trẻ đã phát triển một cảm nhận khá nhạy bén về những điều đúng hoặc sai và thường chống đối ngay khi thấy điều gì đó không công bằng. Con trẻ rất chịu học hỏi và rất cởi mở trước những chân lý thuộc linh và thường đáp ứng bằng đức tin rất đơn sơ. Cha mẹ nên tận dụng sự cởi mở nhất của con trẻ trong lứa tuổi này.
Khích lệ sự phát triển lương tâm trong con bạn. Hai cậu bé cùng đang làm chung một đề thi và cả hai đều đang nhìn vào câu trả lời nằm trước mặt mình. Một đứa chép câu trả lời vào giấy của mình, đem bài lên nộp và chẳng quan tâm gì mấy đến việc mình đã gian lận. Đứa trẻ kia thì rất tranh chiến vì không muốn nhìn vào câu trả lời. Nhưng rồi vô tình nó cũng có liếc sơ một câu mà nó không chắc mình có làm đúng câu ấy hay không. Chỉ vì nhìn vào một câu trả lời ấy mà thằng bé cảm thấy khó chịu suốt cả ngày, trong khi đứa bé kia chẳng hề bận tâm đến sự gian lận của mình.
Tại sao hai đứa trẻ này lại có thái độ quá khác nhau như vậy khi chúng được tạo cơ hội để gian lận? Đứa trẻ thứ hai đã thấm nhuần với tiêu chuẩn về điều đúng và sai cao hơn đứa trẻ thứ nhất. Lương tâm của nó đã được thử luyện, hay huấn luyện từ những ngày còn rất bé để nó có thể nhạy bén càng hơn trước những điều tốt và xấu.
Mỗi cá nhân đều có một lương tâm sẽ làm chứng nghịch lại chính mình hoặc bênh vực chính mình mỗi khi người ấy hành động. Nhưng chúng ta có thể nói rằng, đối với một số người thì lương tâm của họ phát triển hơn hay được điều chỉnh phải lẽ hơn.
Một đứa bé có cách cư xử tốt đẹp chủ yếu là vì ao ước không muốn bị roi đòn nhưng muốn được thưởng. Nhưng lần hồi, đứa trẻ sẽ học biết phải làm những gì đẹp lòng người khác, rồi kế đến chúng lại học biết phải làm sao để những công việc của mình phù hợp với luật lệ và làm trọn trách nhiệm. Từ từ, đứa trẻ sẽ tự đặt ra những giá trị cho chính mình, đứa trẻ sẽ trở nên một người được thúc đẩy bởi những động cơ bên trong hơn là bởi những luật lệ hoặc những điều người khác mong đợi nơi trẻ, là những ảnh hưởng bên ngoài.
Lương tâm của trẻ vẫn đang phát triển trong khoảng từ bảy đến mười hai tuổi, và lương tâm ấy được ảnh hưởng vô cùng bởi cách giáo dục cũng như đời sống gương mẫu của cha mẹ trong gia đình. Mức độ vững chãi của đứa trẻ trước những gì chúng xem là có giá trị hoặc cảm nhận của đứa trẻ về đạo đức sẽ tùy thuộc vào đời sống thực tiễn của cha mẹ, qua lời nói và việc làm đã gây một ảnh hưởng như thế nào trên đứa trẻ. Chúng ta không thể nào giao phó lãnh vực dạy dỗ này cho những thầy cô không tin kính hoặc cho những người không có cùng một nền tảng đạo đức như chúng ta.
Giúp đỡ con biết khai trình. Một đứa bé xíu sẽ đỏ mặt vì sung sướng khi cha mẹ trầm trồ vì nó đã làm được một điều gì đó. Động cơ chủ yếu của đứa bé này là ao ước muốn được làm đẹp lòng cha mẹ và tránh làm những gì cha mẹ không bằng lòng. Khi đứa trẻ trưởng thành, cha mẹ phải từ từ chuyển con từ việc chịu trách nhiệm với cha mẹ sang việc chịu trách nhiệm trước mặt Chúa: ý thức rằng Đức Chúa Trời là Cha Thiên Thượng của mình và Ngài là Đấng mà đến cuối cùng con trẻ phải khai trình trước mặt Ngài về mọi hành động và thái độ của mình. 9* Như Thi Thiên 119:9-11 đã công bố, người trẻ tuổi có thể giữ cho đường lối của mình được trong sạch bằng cách giữ lời Chúa và khai trình với Ngài về công việc của mình.
Vào lúc mười hai tuổi, Chúa Jêsus đã ý thức rằng trách nhiệm chính yếu của Ngài là đối với Đức Chúa Cha (Luca 2:41-52). Tuy nhiên, Ngài vẫn thuận phục cha mẹ mình (2:51), bởi vì cha mẹ là uy quyền đã được Đức Chúa Trời ấn định trên đời sống Ngài. Vì thế, khi một đứa trẻ ý thức rằng trách nhiệm chủ yếu của nó là phải khai trình trước mặt Đức Chúa Trời, đứa trẻ ấy sẽ không cố gắng vụt khỏi tầm kiểm soát của cha mẹ; nhưng ngược lại đứa trẻ sẽ giữ một sự tôn trọng sâu xa, yêu thương và quan tâm đến cha mẹ. Mặc dầu không phải lúc nào đứa trẻ cũng có những quyết định làm đẹp lòng cha mẹ, nhưng cả cuộc đời của đứa trẻ sẽ giữ một lòng ao ước muốn làm đẹp lòng cha mẹ mình.
Cho con tiếp xúc với những đời sống gương mẫu. Cha mẹ cần nhớ rằng việc cho con tiếp xúc với những đời sống gương mẫu là điều rất quan trọng. Con trẻ trong lứa tuổi này có một ao ước rất mạnh mẽ được trở nên giống như những vị anh hùng. Vì thế khi dạy dỗ con trẻ trong lứa tuổi này, bạn hãy nêu cho con thấy những nhân vật nào trong Kinh Thánh có tâm tánh của Đấng Christ. Cũng hãy giới thiệu với con về những vị anh hùng đức tin của thời đại này, chẳng hạn như những người lãnh đạo Cơ đốc ở khắp nơi trên thế giới.
Trên hết mọi sự, như chúng ta đã nói trong chương 4, hãy cẩn thận về đời sống gương mẫu của bạn trước mặt con cái. Là cha mẹ, bạn đã là một trong những vị anh hùng của con, mà có lẽ còn là vị anh hùng có ảnh hưởng nhiều nhất trên đời sống của con.
Hãy làm cho Kinh Thánh trở nên sống động đối với con bạn. Con trẻ từ bảy đến mười hai tuổi thường rất dễ chấp nhận những chân lý thuộc linh. Đứa trẻ bảy tuổi sẽ tin tất cả những gì bạn nói về dct, Chúa Jêsus, kt và sự cứu rỗi. Xây dựng một nền tảng đức tin vững chắc trong những năm tháng thơ ấu là điều rất quan trọng, hãy bắt đầu từ những ngày con còn rất bé bỏng, chưa biết gì đến trường lớp, vì trường lớp là nơi mà sau này trẻ sẽ gặp rất nhiều mâu thuẫn, sự tấn công hoặc thậm chí không ai thèm để ý đến những giá trị ấy. Nhưng con trẻ không phù hợp với những bài giảng dài hoặc những bài diễn văn ngoằn ngoèo hoặc phải đọc những khúc Kinh Thánh thật dài từ những bản dịch khó hiểu đâu. kt phải trở nên thật sống động đối với một đứa trẻ.
Khi bạn dùng kt để dạy dỗ con trẻ, hãy dùng những câu chuyện nào có vô số những hành động. Hãy kể câu chuyện ấy với lòng nhiệt thành. Cố gắng cho đứa trẻ được dự phần vào câu chuyện ấy càng nhiều càng tốt. Một trong những cách mà bạn có thể làm là sử dụng những câu hỏi kích thích; ví dụ như, con sẽ làm gì nếu như con ở trong chỗ của Đaniên? Bởi vì con trẻ có khuynh hướng bỏ sót phần ứng dụng của câu chuyện kt, nên người lớn cần giúp đỡ con trẻ ở lứa tuổi này bằng cách áp dụng những câu chuyện kt vào ngay trong đời sống của con trẻ ấy. Khi những khả năng lý luận của con trẻ gia tăng, cha mẹ có thể khích lệ con tự áp dụng những câu chuyện kt vào đời sống mình, hỏi những câu hỏi để khích lệ con trẻ suy nghĩ. Có thể dùng những câu hỏi như: Chúng ta học được gì từ câu chuyện này? dct muốn chúng ta làm điều gì? Đời sống của người này có điểm nào làm đẹp lòng Chúa?
Bài Tập 5
Hãy chuẩn bị một số câu hỏi kích thích cho con trẻ từ bảy đến mười hai dựa vào câu chuyện trong Công vụ 12: 1-18. Hãy cố gắng sử dụng câu chuyện ấy trong tuần này, và xem thử các con của bạn đáp ứng thế nào với những câu hỏi này. Bạn nhớ ghi lại những kết quả vào vở.
Khi dạy dỗ con trẻ ở lứa tuổi này, bạn hãy nhớ rằng khả năng suy nghĩ của con trẻ về những điều trừu tượng chỉ mới phát triển từ từ. Về cơ bản thì một đứa trẻ bảy tuổi vẫn còn cách suy nghĩ theo nghĩa đen. Với những đứa bé hơn, chúng ta phải sử dụng những bài hát hoặc câu chuyện có ý nghĩa đơn sơ, dễ hiểu và không trừu tượng. Lần lần đứa trẻ sẽ bắt đầu nắm bắt được ý nghĩa của những ý niệm, ví dụ như “thánh khiết”, “tôn quí” hoặc “bình an”. Nếu bạn không biết chắc là bài hát hoặc một câu chuyện nào đó có thích hợp cho trẻ hay không, bạn cứ hỏi ngay những đứa trẻ ấy và sẽ có câu trả lời. Bạn hãy hỏi con trẻ, “Theo con câu chuyện này có ý nghĩa gì?” Theo con chữ “tin kính” có nghĩa là gì?” Với một quá trình đơn sơ như thế để kiểm tra xem con trẻ có thể hiểu được những gì, bạn có thể biết cách để làm cho việc dạy dỗ của bạn phù hợp với lứa tuổi của trẻ.
Khích lệ con trẻ bày tỏ đức tin bằng hành động. Con trẻ có một lòng thương cảm tự nhiên đối với những người bị tổn thương, bệnh hoạn hoặc nghèo nàn. Lòng thương cảm này có thể được phát triển và được khích lệ khi bạn nhắc nhở con hãy bày tỏ tấm lòng bằng hành động.
Bài Tập 6
Những hành động tử tế nào mà con trẻ có thể thực hiện để bày tỏ cụ thể niềm tin của mình? Bạn hãy liệt kê những gì bạn nghĩ ra, và chọn một điều để khích lệ con thực hiện trong tuần này. Phải chuẩn bị để nói cho con trẻ biết nó nên đáp ứng thế nào trong cơ hội này và những người khác sẽ phản ứng ra sao trước sự giúp đỡ của trẻ.
Cuối cùng, chúng ta cần nhớ rằng đời sống của một đứa trẻ không phải được phân chia cách hẳn hoi với những phạm trù như “xã hội, “tình cảm” hoặc “thuộc linh”. Trong khi mục tiêu của chúng ta với tư cách bậc cha mẹ Cơ đốc, là dẫn dắt con cái mình đến chỗ trưởng thành tâm linh, thì phải nhớ rằng sự phát triển tâm linh không thể bị tách rời và chỉ được giải quyết với chính phương diện tâm linh mà thôi. Sự tăng trưởng một lãnh vực trong đời sống của một đứa trẻ dường như gắn liền với sự tăng trưởng của tất cả những lãnh vực khác. Có lẽ chúng ta thường có khuynh hướng cho rằng những lãnh vực khác trong đời sống không quan trọng cho bằng lãnh vực tâm linh. Tuy nhiên, mục tiêu của chúng ta là dẫn dắt con cái đến chỗ có một đời sống tốt đẹp trọn vẹn, bảy ngày trong tuần đều là những ngày thực hành những giá trị Cơ đốc: để phát triển một con người toàn diện, đồng thời người ấy cũng chính là một người nam, người nữ thánh khiết.
Để tóm tắt những đặc điểm của con trẻ trong lứa tuổi từ bảy đến mười hai, chúng tôi đã bao gồm những đặc điểm này vào trong một biểu đồ. Bạn hãy ôn lại biểu đồ này và cố gắng nắm bắt được những đặc điểm chung của con trẻ trong nhóm tuổi này.
Phát Triển Về Cơ Thể
Rất đa dạng trong sự phát triển và tăng trưởng
Những bắp thịt ngày càng rắn chắc và đang dần dần hợp tác với nhau
Rất kiêu hãnh trong những kỷ năng của cơ thể, chẳng hạn như về tốc độ hoặc sức mạnh
Vui thích trong những cuộc đua tranh và trò chơi nào có luật lệ và đòi hỏi kỷ năng.
Các bé gái thường phát triển trước các bé trai về mặt cơ thể
Không thể luôn luôn căn cứ vào những ngày sinh để đo lường những khác biệt trong sự tăng trưởng và phát triển của trẻ.
Phát Triển Về Tình Cảm
Phát triển khả năng kiềm chế những cảm xúc
Nhạy bén trước những lời phê phán
Rất cần được khen và được chấp thuận
Gia tăng khả năng biết chia sẻ và quan tâm đến những cảm xúc của người khác.
Rất sốt sắng làm đẹp lòng người khác
Có thể phát triển những thói quen xấu do lo lắng
Cảm thấy bị áp lực vì trường lớp và bạn đồng trang lứa
Có lẽ ít bày tỏ tình cảm nhưng vẫn cần được cha mẹ biểu lộ tình yêu thương
Cảm thấy khó xử trước những thất bại của chính mình
Càng có khả năng kiềm chế lòng thỏa mãn trước các ao ước của chính mình
Có khả năng gánh vác thêm trách nhiệm trong gia đình và trường học
Phát triển tánh khôi hài
Phát Triển Về Tri Thức
Có tánh tò mò tự nhiên về thế giới chung quanh mình
Rất thích học hỏi nếu bài vở được trình bày một cách đầy phấn khởi
Học lý luận
Rất thích những trò chơi hoặc sinh hoạt nào đòi hỏi phải suy nghĩ
Có tính sáng tạo và tò mò
Chủ yếu hay suy nghĩ đến những từ ngữ cụ thể
Gia tăng khả năng suy nghĩ đến những điều trừu tượng
Thì giờ tập trung chú ý dần dần gia tăng từ mười lăm phút đến ba mươi hoặc bốn mươi phút.
Chừng cỡ mười phần trăm con trẻ cảm thấy khó khăn trong việc học hành
Quan tâm đến những điều chi tiết
Thích sưu tầm
Phát Triển Về Xã Hội
Biết đồng hóa chính mình trong vai trò của người nam hoặc người nữ khi trẻ được bảy tuổi.
Học cách hợp tác và giao thiệp với những người khác.
Ngày càng trở thành một cá nhân giữa xã hội càng hơn.
Thích thú trong việc quan tâm đến từng cá nhân cũng như đến những sinh hoạt theo nhóm.
Gia tăng nhu cầu về một người bạn thân.
Thích mình là thành viên của một câu lạc bộ hoặc của một nhóm nào đó.
Phát triển một cảm nhận về sự công bình.
Gia tăng ao ước bắt chước bạn bè của mình
Chọn lựa những anh hùng, cả thật lẫn giả
Phát triển một thái độ khẳng định về chính mình và người khác.
Ngày càng bày tỏ tính độc lập càng hơn.
Có khuynh hướng thích chơi đùa với những trẻ đồng phái tính.
Phát Triển Về Tâm Linh và Đạo Đức
Lương tâm vẫn đang phát triển trong lứa tuổi này.
Có khả năng phân biệt điều đúng và sai.
Yêu thích sự công bằng.
Hay nhìn vào những đời sống gương mẫu
Dễ bị ảnh hưởng
Dễ chấp nhận những chân lý thuộc linh
Có thể hiểu được những chân lý thuộc linh nếu được trình bày cách phù hợp với sự hiểu biết của trẻ.
Thích nghe những câu chuyện Kinh Thánh nhấn mạnh đến những hành động hoặc có những sự chọn lựa quan trọng.
Đáp ứng rất nhiệt tình đối với những câu hỏi kích thích.
Có một lòng thương cảm tự nhiên đối với những người bị tổn thương, bệnh hoạn hoặc nghèo nàn.
Có đức tin để dẫn đến sự cứu rỗi
Phương Pháp Giáo Dục Cơ Đốc Về Vấn Đề Tính Dục
Trong Bài 4 chúng ta đã đề cập đến tầm quan trọng của việc dạy con trẻ một quan điểm đúng đắn theo kt về vấn đề tính dục của nhân loại và bối cảnh của tính dục ấy trong hôn nhân. Ở tuổi từ bảy đến mười hai, nói chung, con trẻ gia tăng sự quan tâm trong những vấn đề có gắn liền đến tính dục và những người khác phái.
Dạy Dỗ Con Về Vấn Đề Tính Dục
Con trẻ từ bảy đến mười tuổi mà nói những lời giễu cợt thô tục và ngờ ngẩn về tính dục, về sự tiến hóa và bằng những ngôn ngữ bậy bạ là điều không bất thường. Đây là những yếu tố chứng tỏ sự hiểu biết gia tăng của con trẻ về tính dục. Trong lứa tuổi này, con trẻ có thể bắt đầu nói chuyện tính dục với bạn bè của nó, lượm lặt những kiến thức sai trật lẫn một số sự thật.
Vào cỡ mười tuổi, nếu cha mẹ không dạy dỗ cho con về những điều này trước, thì hầu hết các bé gái và một số bé trai đều mót nhặt được từ bạn bè những kiến thức về sự giao hợp và kinh nguyệt. Khôn ngoan nhất là nên ngồi xuống và chia sẻ với con về những hiểu biết này khi con được chín hoặc mười tuổi để bảo đảm rằng con bạn có những hiểu biết đúng đắn. Chắc chắn là cha mẹ chia sẻ cho con cái về tính dục, sự sanh sản trong một bối cảnh phải lẽ thì thích đáng hơn là để con tìm hiểu những tin tức bậy bạ từ bạn bè.
Con trẻ từ bảy đến mười tuổi thường hay tò mò về việc mang thai và quá trình mà một đứa trẻ được lớn lên trong bụng mẹ, cũng như vai trò của người cha trong việc mang thai. Chúng ta có thể dùng một lời giải thích chung chung về việc mang thai để dạy dỗ cho con trẻ từ chín đến mười tuổi. Hãy giải thích với con trẻ rằng tính dục là một món quà từ Đức Chúa Trời để con người được vui hưởng trong hôn nhân. Phụ Lục C với tựa đề, “Đề Nghị Cách Giáo Dục Về Tính Dục.” nằm ở cuối bài học này và dành cho bạn những lời tóm tắt về những thông tin nào bạn cần chia sẻ cho con trẻ ở lứa tuổi này.
Là bậc cha mẹ, bạn hãy nhớ rằng điều quan trọng nhất để truyền đạt một quan điểm tin kính về tính dục chính là cái nhìn lành mạnh của bạn về tính dục như là một món quà được dct ban cho và sự trìu mến ràng buộc giữa bạn với người bạn đời mà con cái có thể thấy được. Việc dạy dỗ về tính dục phải được xem như là một trách nhiệm mà Chúa đã đặt để nơi bạn trong cương vị làm cha làm mẹ đối với sự phát triển của con cái về mặt đạo đức.
Nếu chúng ta xử lý với những vấn đề này với một thái độ thoải mái, con cái bạn sẽ nhận những những lời dạy dỗ như thế từ chúng ta và thậm chí không hề có một tư tưởng cho rằng tính dục là một điều gì đó dơ bẩn, chỉ nên rỉ tai. Bằng cách nhấn mạnh đến vai trò của dct trong việc thiết kế quá trình tạo dựng này, chúng ta sẽ truyền đạt với con cái rằng tính dục là một lãnh vực tích cực, và rất tốt đẹp cho đời sống của con người, dct ban cho để chúng ta vui hưởng trong bối cảnh của một hôn nhân Cơ Đốc.
Bài Tập 7
Bạn hãy tưởng nhớ lại thời niên thiếu của mình. Bạn đã học biết như thế nào về tính dục? Những gì mà bạn thâu lượm được có đúng không? Bạn đã nghe những điều sai trật nào và những điều đó đã ảnh hưởng đến bạn như thế nào?
Chuẩn Bị Cho Tuổi Thiếu Niên
Đứa trẻ gần đến tuổi dậy thì (tuổi mười một hoặc mười hai) cần phải được chuẩn bị cho những thay đổi sẽ xảy ra trong cơ thể và trong đời sống tình cảm của trẻ. Giai đoạn dậy thì được đặc trưng bởi sự lớn đủ của bộ phận sinh dục để chuẩn bị cho việc sinh sản. Giai đoạn dậy thì có thể là một sự phiền hà, bực bội cho những bé trai và bé gái nào không được cha mẹ chuẩn bị cho một cách đúng đắn. Trãi qua giai đoạn dậy thì là một việc khó, ngay cả đối với một người đã biết rằng mình phải chờ đợi những gì. Hiểu biết một chút trong giai đoạn này có thể bảo vệ đứa trẻ khỏi những thương tổn không cần thiết. Bài Học 6 có đề nghị một số tài liệu mà bạn có thể sử dụng để chuẩn bị cho con trong tuổi thiếu niên.
Bạn nhớ phải luôn bày tỏ tình yêu thương một cách cụ thể, rõ ràng đối với con cái trong giai đoạn trước tuổi dậy thì. Một số ông cha cảm thấy hơi xấu hổ khi ôm và hôn con gái của mình, vì bây giờ con đã trở thành một thiếu nữ rồi, nhưng cả con trai lẫn con gái đều cần được bảo bọc trong sự biểu lộ tình cảm của cha lẫn mẹ. Những cơn bão tình cảm của tuổi dậy thì làm cho con cái cảm thấy cần được cha mẹ bày tỏ tình cảm trìu mến càng hơn, và thậm chí xem điều đó là thiết yếu.
Hầu hết con trẻ trãi qua tuổi thiếu niên đều có nét đặc trưng về tình cảm, lúc thì rất vui vẻ, cuồng nhiệt, lúc lại chán nản một cách rất bất thường. Nếu bạn nhớ rằng một bé trai hoặc bé gái trước tuổi dậy thì thường có những giây phút rất bốc đồng, mới cư xử như con nít đó, vài giây sau đã muốn làm người lớn, thì những ghi nhớ đó sẽ rất ích lợi! Những trẻ trước tuổi dậy thì thường bị dao động giữa suy nghĩ của con nít và những lý luận của người lớn. Những cuộc xung đột ngày càng thường xảy ra hơn giữa cha mẹ và đứa trẻ đang trãi qua giai đoạn này, và chúng ta phải sẵn sàng trước những xung đột ấy.
Những áp lực của bạn bè đồng trang lứa cũng có một ảnh hưởng gia tăng trên trẻ trước tuổi thiếu niên, vì trẻ ngày càng ao ước được người khác chấp nhận. Đứa trẻ nào cảm thấy mình bị loại bỏ hoặc không ai ưa, chính là đứa trẻ cần sự gắn bó đặc biệt với gia đình.
Con trẻ trước tuổi thiếu niên rất hiểu biết về những anh chị em của mình trong gia đình. Và thường tự so sánh một cách tiêu cực với những người cao hơn mình hoặc bắt mắt hơn mình. Là cha mẹ, chúng ta cần hiểu rằng con cái chúng ta đang phải vật lộn với những sự rối rắm, nào là cảm thấy bất an, cảm thấy bị áp lực với bạn bè đồng trang lứa, tình cảm thì lên xuống bất thường, và những nan đề trong việc tự đánh giá chính mình. Nhiều đứa trẻ học xuống hẳn trong giai đoạn này vì chúng bắt đầu bị chi phối bởi tất cả những điều ấy. Chúng cần phải được cha mẹ yêu thương bằng tình yêu kiên nhẫn và hỗ trợ nhiều hơn nữa trong những năm tháng này. Nếu chúng ta có thể hiểu được những áp lực chúng phải đối diện là nặng nề cỡ nào, thì chúng ta sẽ hiệu quả hơn trong vai trò của một người đem lại tình yêu thương và sự hỗ trợ.
Chuyện trò với con cái một cách cởi mở, cảm thông là một trong những vấn đề mấu chốt để giúp con trãi qua giai đoạn này. Giúp con có một kinh nghiệm nhẹ nhàng về tuổi thiếu niên bằng cách cho con biết rằng con có thể đến gặp bạn bất cứ lúc nào và thảo luận về bất cứ vấn đề nào mà con đang bận lòng. Con cần biết rằng bạn sẵn sàng yêu thương nó, cầu nguyện cho nó, giúp đỡ và an ủi nó trong cuộc hành trình từ thơ ấu đến trưởng thành.
Bài Tập 8
Hãy ôn lại xem lâu nay bạn và người phối ngẫu đã dạy dỗ con như thế nào về vấn đề tính dục. Bạn có dạy dỗ đầy đủ không hay lâu nay bạn thường tránh nói đến những vấn đề tính dục? Nếu bạn đã tránh né, thì tại sao bạn lại tránh né?
Bạn có từng nhấn mạnh đến sự thiết kế của dct về tính dục của con người và đặt để những sự dạy dỗ của bạn trong bối cảnh đạo đức không? Mối quan hệ hôn nhân của bạn đã ảnh hưởng thế nào đến thiết kế của dct dành cho hôn nhân? Bạn hãy ghi lại những sự cải thiện cụ thể mà bạn muốn thực hiện trong việc dạy dỗ con cái về vấn đề tính dục.
Con Bạn Suy Nghĩ Gì Về Chính Nó
Trong Bài 4 chta đã nói đến tầm quan trọng của việc giúp con phát triển một lòng tự tin và nhận thức đúng đắn về chính mình. Vì những trẻ đã lớn đang gặp phải những nan đề ngày càng gia tăng về việc tự đánh giá chính mình, cho nên chúng tôi thấy cần phải khảo sát về vấn đề này kỹ hơn. Để có thể hiểu biết một cách thấu đáo, chúng ta hãy xem kt nói gì về chủ đề tự đánh giá chính mình. Có người hỏi, “liệu những điều bạn nói về vấn đề cái tôi có được bảo đảm không? Nếu kt có nói đến bất cứ điều gì đó về chính mình thì đó là những điều nào?”
kt Nói Gì về Vấn Đề Cái Tôi
Chắc chắn là kt nhấn mạnh đến một số điểm quan trọng về “cái tôi” mà chúng ta sẽ xem kỹ đến:
1. KT nhấn mạnh đến sự quên mình.
Philíp đoạn 2 là một phân đoạn chủ yếu nói về sự khiêm nhường của Đấng Christ, là Đấng đã làm gương cho chúng ta khi mặc lấy hình dạng của một tôi tớ. kt Tân Ước thúc giục chta hãy phục vụ lẫn nhau bằng tình yêu thương (Galati 5:13), mỗi người chớ chăm về lợi riêng mình, nhưng phải chăm về lợi kẻ khác nữa, hãy coi người khác như tôn trọng hơn mình (Philíp 2:3-4). Nhiều khúc kt Tân ước đã nói rõ ràng rằng sự hi sinh cái tôi của mình phải là tiêu chuẩn của người Cơ đốc. Một trong những mối nguy hiểm của việc quá suy nghĩ đến cái tôi khiến chta quên mất điều mà kt nhấn mạnh và cứ muốn người khác quan tâm đến mình.
2. KT nhấn mạnh hai điều về con người.
a. Về bản chất con người là một tội nhân. Con người bị hư mất vì không có Đấng Christ. Con người không thể nào đạt được tiêu chuẩn của dct, và sự công bình riêng của con người chẳng qua chỉ là áo nhớp trước mặt dct (Rôma 3:10-11, 23; Êsai 64:6).
b. Cùng lúc đó kt khẳng định về giá trị của mỗi cá nhân vì đã được tạo dựng theo ảnh tượng của dct, mặc dầu ảnh hưởng ấy đã bị hỏng đi khi tội lỗi bước vào thế giới này. Ảnh tượng của dct trong chta công bố sự thánh hóa của đời sống con người và giá trị bên trong của mỗi con người. kt còn công bố rằng dct yêu chta bằng tình yêu vô điều kiện, Ngài chấp nhận và tha thứ cho chta. Khi chta nhận lấy món quà cứu rỗi từ Con Ngài, ảnh tượng của dct được phục hồi trong chta (mặc dầu chta sẽ không kinh nghiệm sự phục hồi đầy trọn cho đến khi được sống lại, là khi thân thể hay hư nát này mặc lấy thân thể không hay hư nát.) Tuy vậy, ngay bây giờ, chta là những cdn đứng trước mặt dct, và trong Đấng Christ, chta đã được làm cho trọn vẹn.
Nền tảng để có một cái nhìn đúng đắn về mình là do chúng ta biết được mình là ai ở trong Đấng Christ. Êphêsô đoạn 2 liệt kê ra những phước hạnh của chta, không phải do công đức riêng mà chta đạt được những phước hạnh ấy, nhưng đó là kết quả của tình yêu đầy hi sinh mà Đấng Christ đã dành cho chta. Ngài trở nên nghèo để chta được giàu có. Chúng ta được giàu có trong phước hạnh của Ngài; chta là con cái của một vị Vua. Đây là một nền tảng đúng đắn mà chúng ta có thể dựa vào đó để xây dựng cái nhìn về chính mình.
“Khi chta yên nghỉ nơi tình yêu bền vững, sự chấp nhận và sự tha thứ của Đấng Christ, chta được cứu khỏi những tiêu chuẩn của xã hội này và chta được thật sự trở nên như con người Chúa muốn.” 12* Chúng ta học chấp nhận những sự khác biệt của chính mình và biết mình đặc biệt biết bao trước mặt dct. Cuối cùng, chta phát triển những lãnh vực mà mình còn yếu kém bằng cách nương dựa vào sức lực của Ngài. Thay vì xem thường chính mình vì những thiếu kém riêng, thì chta bắt đầu hiểu rằng thậm chí dct có thể sử dụng những yếu đuối của chta, những bất toàn của chta để bày tỏ sự vinh hiển Ngài (II Côrinhtô 12:9).
Có một quan điểm đúng đắn về chính mình sẽ không dẫn chta đến chỗ kiêu ngạo đâu. Nhưng hơn thế nữa, sự hiểu biết ấy dẫn chta đến chỗ khiêm nhường; chta ý thức rằng chta được như ngày hôm nay là bởi ân điển của dct. Nói như vậy không có nghĩa là chta che đậy những tội lỗi trong đời sống mình nhưng có nghĩa là chta đã xử lý những tội lỗi ấy, xưng ra và nhận lấy sự tha thứ của dct. Sự đáp ứng của Ngài trước sự xưng nhận tội lỗi của chta ấy là Ngài tha thứ, và cất tội lỗi chta đi như phương đông xa cách phương tây vậy.
Ngài chẳng bao giờ bảo chta hãy tự cho mình là loài sâu bọ, cho rằng mình chỉ là cặn bã vô nghĩa và tự hạ thấp chính mình. Những người nào có thái độ này đã lầm tưởng rằng khiêm nhường nghĩa là tự cho mình là cặn bã. Có một sự nguy hiểm trầm trọng trong sự khiêm nhường giả tạo này, và khi chta tưởng như vậy chta sẽ tự xem thường chính mình trước mặt mọi người.
Trong Châm Ngôn 12:3 Phao Lô khuyên nhủ những tín hữu đừng “có tư tưởng cao quá lẽ nhưng phải có tâm tình tầm thường, y như lượng đức tin mà Chúa đã phú cho từng người” (Philíp). “Tâm tình tầm thường” này là điều rất thiết yếu để xây dựng một quan điểm lành mạnh về chính mình trong một người đã lớn hoặc trong một con trẻ.”
Có một số câu kt hàm ý rằng nếu chta ưa thích chính mình thì đó là điều tự nhiên và được kt chấp nhận. Galati 5:14 nói rằng, “Vì cả luật pháp chỉ tóm lại trong một lời này, ngươi hãy yêu kẻ lân cận như mình.” Trong mạng lệnh phải yêu người lân cận như mình, thì điểm nhấn mạnh là một người phải yêu người lân cận của mình, tuy nhiên, câu kt này cũng hàm ý rằng thật ra chúng ta phải yêu chính mình. Và chta chứng minh tình yêu này mỗi ngày, bằng cách chúng ta cho mình ăn, mặc và chăm sóc chính mình.
Tình yêu của chta dành cho người khác được ràng rịt với tình yêu chta dành cho chính mình. Người nào không biết yêu mình gì cả thì rất khó để thật sự yêu thương người khác. Người đó sẽ có khuynh hướng đặt những gánh nặng trên người khác như người ấy đã chất những gánh nặng trên chính mình vậy, và đo lường người khác theo những tiêu chuẩn mà chính mình không thể đạt nổi. Vì thế, người làm cha làm mẹ nào tự đánh giá thấp chính mình thì sẽ thấy rất khó để bày tỏ sự chấp thuận hoặc tình yêu vô điều kiện với con và có thể làm cho con cũng mang mặc cảm y như mình vậy, và họ đã lập lại một vòng tròn lẩn quẩn!
Chúng ta đã thiết lập nền tảng để có được một cái nhìn đúng đắn về chính mình, đó chính là tình yêu thật và sự tha thứ dồi dào mà dct dành cho chta, bây giờ chta sẽ xem đến những nền tảng giả tạo mà con người dựa vào đó để đánh giá chính mình, và cuối cùng chta sẽ bàn đến việc làm thế nào để xây dựng một quan điểm đúng đắn trong con cái. Vì bạn là bậc cha mẹ, chúng tôi thật rất khích lệ bạn hãy truyền đạt chân lý này lại cho các con, thiết lập những quan điểm này trong mỗi đứa con và gây dựng theo những cách mà chúng tôi đã đề nghị. Trước khi chta tiếp tục, bạn hãy dừng lại để làm bài tập bên dưới.
Bài Tập 9
Bạn hãy ghi lại trong vở những gì bạn suy nghĩ về chính mình. Chúng tôi có lời đề nghị là bạn có thể bắt đầu với chữ, “Tôi là…” và bạn nói lên mười câu như vậy. Bạn hãy xem bảng tự đánh giá chính mình. Từ đâu mà bạn có quan điểm này? Bạn hãy ôn lại bài học trên và xem thử những gì bạn suy nghĩ về chính mình có phù hợp với bài học này không. Bạn có cần phải có một quan điểm mới mẻ về chính mình không?
Thế Gian Này Nói Gì Về Cái Tôi
Những giá trị giả tạo về con người tồn tại trong mọi xã hội, cả quá khứ lẫn tương lai. Trong mọi thế hệ, con người đều có khuynh hướng căn cứ vào ngoại hình để khẳng định vẻ đẹp của một người. Lý tưởng về cái đẹp rất khác nhau giữa các nền văn hóa và bằng cách nào đó cũng thay đổi trước mỗi thế hệ mới. Tuy nhiên, lâu nay con người vẫn thờ phượng cái đẹp. Những vua chúa người Ai Cập đã được lưu danh đến “muôn đời” trên những tảng đá, họ không được vẽ ra như hình hài thật sự của họ nhưng được vẽ ra dưới một diện mạo đã được lý tưởng hóa. Những nhà vẽ chân dung các vị vua chúa này đã che đậy những khiếm khuyết về cơ thể và chỉ phơi bày những điểm hoàn hảo mà thôi.
Hãy xem I Samuen 16:1-7. Bạn đọc những câu này và xem thử dct đã nói gì về tầm quan trọng của diện mạo bên ngoài.
Cách đây hơn ba ngàn năm dct đã nói một cách rất rõ ràng rằng không thể dựa vào bề ngoài để đoán xét một con người. Và Chúa đã dùng những lời này để ngăn chận Samuên:
Chớ xem về bộ dạng và hình vóc cao lớn của nó…Vì Đức Giêhôva chẳng xem điều gì loài người xem, loài người xem bề ngoài nhưng Đức Giêhôva nhìn thấy trong lòng (Isamuên 16:7).
Bất chấp tính chất rõ ràng của sứ điệp này, chúng ta vẫn không dạy sứ điệp này lại cho con cái.” Chúng ta vẫn cứ nhấn mạnh quá đáng đến vẻ đẹp bề ngoài. Khi một đứa trẻ ra đời, cha mẹ của đứa bé xem xét từng chấm nhỏ li ti, những vết nhăn trên thân thể để tìm dấu hiệu chứng tỏ con mình về sau sẽ rất bắt mắt. “Những người lớn phản ứng một cách rất khác trước một đứa trẻ có nét đẹp đặc biệt và một đứa có gương mặt xấu đặc biệt.” Những phản ứng khác biệt như vậy có một ảnh hưởng rất sâu đậm trong việc phát triển nhân cách của một người. “Chắc chắn đứa trẻ xinh xắn sẽ nhìn thế giới này là ấm áp và đầy chấp nhận; trong khi đứa trẻ xấu xí phải tập làm quen với những cặp mắt lạnh lùng, dửng dưng đầy chống đối.”
Ví dụ dưới đây sẽ chứng tỏ rằng những hệ thống đánh giá sai trật về giá trị của con người có thể đem lại sức tàn phá như thế nào. Có một bé trai nọ bẩm sinh đã bị sứt môi và em viết bức thư này cho Tiến sĩ Dobson với lời lẽ như sau:”Điều làm cho con phiền muộn là cách đây đã lâu lắm có một đứa cỡ mười ba tuổi rất to cao, cậu ta gọi con là đồ rùa…Con nghĩ Chúa ghét con vì con bị sứt môi. Và khi con chết có lẽ Ngài sẽ bỏ con vào địa ngục.”
Lúc bảy tuổi, đứa bé này đã phải làm quen với sự cô đơn và tuyệt vọng cực độ đến nỗi nó cảm thấy mình bị cả vũ trụ này ghét bỏ. Thật ra, cậu bé chỉ là nạn nhân của một hệ thống đánh giá sai trật về giá trị của con người, là một hệ thống nhấn mạnh đến những nét đẹp mà hầu hết con cái của chúng ta không thể đạt được.
Không có một người nào được xem là có giá trị, không có một người nào được chấp nhận. Thay vào đó, chúng ta dành lời khen tặng và thán phục cho một vài người được may mắn từ thuở lọt lòng, với những đặc điểm mà chúng ta xem là cao quí nhất.”
Những đặc điểm này cũng là những tiêu chuẩn khác nhau trong các xã hội khác nhau. Một số điều thường được con người xem trọng là đẹp, thông minh, trẻ, có nhiều tiền, có thể lực.
Còn những đức tính đáng phải được khen ngợi như trung thực, chân thật, can đảm, kiên nhẫn, trung thành, siêng năng, khéo léo và ngay cả tình mẫu tử dường như đã bị đánh mất vị trí đáng giá của nó trong rất nhiều xã hội. 20* Những đức tính ấy đã bị thế vào bằng những giá trị giả tạo, chẳng hạn như tinh ranh, khả năng nói dối một cách đầy nghệ thuật, hay dẫm lên người khác để có thể đứng chỗ cao trọng.
Tiến sĩ Dobson nhớ lại cách mà nhiều người bày tỏ sự quan tâm trước một bé gái mười lăm tháng tuổi thật duyên dáng có má lúm đồng tiền. Rồi ngày kia đứa bé bị ngã vào cái bàn và một cái răng của bé bị dồn vào đằng sau nứu. Và vì cái răng nằm bên trong nứu, nên trông giống như đứa bé bị tật bẩm sinh. Tất cả những nét xinh xắn của con trẻ giờ đây không còn nữa. Đứa bé trông rất kinh khủng trong một thời gian. Và nhiều người ngoảnh mặt không muốn nhìn thấy bé. Tình yêu thương, sự trìu mến, dịu dàng giờ đây được thế nào bằng sự khước từ và lạnh lẽo. Người ta không xấu đối với đứa bé này đâu; chỉ vì họ thấy bé không còn bắt mắt nữa thôi. Nhưng phản ứng của họ đã bày tỏ sự không công bằng trong hệ thống giá trị của chúng ta, đó là một hệ thống sẽ ban thưởng cho đứa trẻ vì một điều gì đó mà tự nó không tạo ra được và cũng sẵn sàng hủy diệt đứa bé ấy vì những hoàn cảnh vượt khỏi tầm kiểm soát của trẻ.
Một trong những bước đầu tiên để xây dựng một sự hiểu biết đúng đắn về chính mình là phải thừa nhận những giá trị giả tạo mà chính xã hội của chúng ta đang đặt nền tảng. Để ngay khi con còn rất bé, bạn có thể bắt đầu chống lại những suy nghĩ sai trật này và khắc ghi trong con tầm quan trọng của những điều kt cho là có giá trị. Ví dụ, những câu như”Loài người xem bề ngoài nhưng Đức Giêhôva nhìn thấy trong lòng” (Isamuên 16:7) có thể được dùng để chỉ cho con trẻ thấy rằng đối với dct vẻ đẹp bề trong của một người quan trọng vô cùng so với diện mạo bề ngoài của họ.
Bài Tập 10
Những điều nào được xem là có giá trị nhất trong nền văn hóa của bạn? Bạn hãy liệt kê từ năm đến mười điều. Những giá trị này có mức độ bền vững và ý nghĩa thế nào khi so sánh với những điều kt cho là có giá trị? KT có bày tỏ rằng Chúa cũng xem trọng những giá trị ấy không? Bạn hãy tìm và viết xuống bất cứ câu kt nào nói đến giá trị này. Hãy tự hỏi chính mình, tôi có chấp nhận những giá trị giả dối này không? Tôi có dựa vào những giá trị giả tạo này để tôn trọng và yêu mến một người không? Hãy suy nghĩ xem bạn có thể dùng những cách nào để đả phá những giá trị giả tạo này trong con cái.
Giúp Con Có Cái Nhìn Đúng Đắn Về Chính Mình
Bất chấp những khuynh hướng đang rất thịnh hành trong xã hội của chta, vẫn có những bước chta có thể thực hiện để con cái chúng ta tự biết mình là một người có giá trị trước mặt Chúa. Chúng tôi đã liệt kê ra một phương pháp nuôi dạy con mà chúng tôi tin rằng sẽ góp phần gây dựng con trẻ có cái nhìn đúng đắn từ thời thơ ấu cho đến khi khôn lớn.
Xây Dựng Những Giá Trị Đúng Đắn Ngay Trong Gia Đình Của Bạn. Nói theo một ý nghĩa rất thật nào đó thì cha mẹ chính là sản phẩm của xã hội. Có lẽ chúng ta đang lên án nhiều điều mà xã hội cho là có giá trị, thì thỉnh thoảng chta vẫn chấp nhận những điều ấy một cách vô ý thức. Vô tình chúng ta đã học cách thờ phượng những vẻ đẹp, tính thông minh, thể lực hoặc tiền bạc giống như bất cứ một người nào. Ông Dobson nói rằng, “Chúng ta đã gặp được kẻ thù và ấy là chính mình.” Bước đầu tiên là phải xem xét những điều gia đình chta cho là có giá trị để xem thử chta có thật sự áp dụng những quan điểm của dct về vấn đề giá trị của con người hay chính hệ thống giá trị của chta cần phải được thiết lập lại.
Một trong những cách để đánh giá những điều gia đình bạn cho là có giá trị là bạn hãy xem xét lại những cảm xúc của mình về mỗi đứa con. Ví dụ, bạn có thầm thất vọng vì một trong những đứa con của bạn quá tầm thường? Có phải có những lúc bạn đã khước từ một trong những đứa con của mình vì bạn thấy nó thiếu sự tinh anh? Có phải bạn nghĩ rằng nó như người câm và quá vụng về không? Khi sanh đứa bé này ra bạn có ưa thích nó không? Có phải bạn trông gái mà lại ra trai hay ngược lại chăng? Con cái có làm bạn xấu hổ vì những cung cách của nó không? Bạn có thấy thật khó mà chấp nhận những khiếm khuyết lộ liễu trong con cái của mình không? Khi bạn suy xét về những cảm nghĩ của mình đối với con, chính bạn có thể khẳng định được rằng bạn hoàn toàn chấp nhận con và yêu thương con trong tình trạng của nó hay bạn đang đánh giá con mình theo những giá trị giả tạo của đời này.
Những cảm xúc của một đứa trẻ về chính mình chủ yếu đến từ những con người có ý nghĩa trên cuộc đời của trẻ, chẳng hạn như cha mẹ, thầy cô, bạn bè, và bà con. Tất cả đóng góp thành một cái nhìn của đứa trẻ về chính mình hoặc tích cực hoặc tiêu cực, nhưng ảnh hưởng của cha mẹ có khuynh hướng mạnh mẽ nhất. 23* Con cái bạn tự cho nó là một người như thế nào phần lớn là do con nhận xét cách bạn đánh giá nó.
Cha mẹ hay phê bình những lời tiêu cực trước mặt con mà làm như thử là con không nghe. Ngược lại, con cái hết sức quan tâm khi bạn phê bình nó. Những lời phê bình chẳng hạn như, “Con tôi không được thông minh cho lắm” hay “Nó là một thằng bé lười biếng” sẽ được đứa bé thâu nhận ngay. Lỗ tai nó lúc nào cũng sẵn sàng mở ra để nghe bất cứ câu nói nào bạn bàn về giá trị của nó. Ông Dobson nói rằng, “Nếu có một bài học mà cha mẹ cần phải học khẩn cấp nhất, đó là canh giữ những điều mình phải nói trước mặt con cái.”
Một lỗi lầm thông thường nữa mà cha mẹ mắc phải là phê bình con mình quá nhiều. Nếu tất cả những lời con cái nghe từ nơi bạn đều là những lời đánh giá phê bình và tiêu cực, chẳng bao lâu nó sẽ tin vào những gì nó nghe. Cuối cùng nó sẽ tự cho rằng mình là một đứa trẻ rất hư. 26* Có thể cha mẹ hoàn toàn không biết về những điều tai hại mà họ đang làm cho con cái mình, nhưng những gì con cái suy nghĩ về chính mình luôn luôn phản ảnh những gì cha hoặc mẹ của đứa trẻ đã nói về nó.
Người ta đã đưa đến kết luận sau khi có một cuộc nghiên cứu toàn diện về giá trị của một người, đó là cha mẹ có một ảnh hưởng vô cùng lớn lao trên cái nhìn của đứa trẻ về chính nó. Đứa trẻ chấp nhận những lời phê phán của những con người có ý nghĩa trên đời sống của nó, và hầu hết những lời phê phán này sẽ cứ đeo đuổi suốt cuộc đời của trẻ. “kt có một câu nói rất hay đó là, “một người nghĩ trong lòng rằng mình là một người như thế nào thì quả người ấy là con người như vậy.” (Châm ngôn 23:7)
Để chứng tỏ mức độ rộng lớn mà bối cảnh gia đình có thể làm hại cả cuộc đời đứa trẻ chỉ vì nó tự cho mình là người không ra gì, một nhà khải đạo Cơ đốc có danh tiếng là Tiến Sĩ Bruce Narramore đã thuật lại buổi nói chuyện giữa ông và vợ của một Mục sư. Khi ông đang dịu dàng đưa ra những câu hỏi để bà chia sẻ những nan đề của bà, đột nhiên bà buột miệng nói to lên rằng, “Tôi là một người không tốt! Tôi không tốt! Tôi không tốt” Người phụ nữ này đã bị tổn thương rất sâu đậm, tin rằng mình là một người xấu xa đến nỗi không ai có thể thương yêu mình. Đã từ lâu lắm, bà tự cho rằng mình là một người không ra gì và tư tưởng đó không gột rửa được.
Những lời phê phán tiêu cực không phải là nguyên nhân duy nhất gây nên một nhận định đáng thương về chính mình. Nhưng còn nhiều yếu tố khác trong bối cảnh gia đình có thể ảnh hưởng đến cái nhìn của một đứa trẻ về chính mình. Ví dụ một đứa em cảm thấy khó mà đua tranh với anh và chị của mình vì anh chị có thể chạy nhanh hơn hoặc leo cao hơn. Nó có thể cảm thấy mình rất ngu đần hoặc lạc lỏng, đặc biệt là nếu anh chị nó được cha mẹ cho phép trêu tức em. Những điều làm cho cả gia đình phải xấu hổ ví dụ như có một ông bố nghiện ngập… có thể sinh ra mặc cảm và buồn tủi nơi đứa trẻ. Ngay cả bệnh tật hoặc sự khó khăn về kinh tế cũng có thể ảnh hưởng trên đứa trẻ khi nó ngẫm lại chính mình, đặc biệt là khi nó so sánh chính mình với những người khác.
Khi nói đến vấn đề xây dựng một cái nhìn đúng đắn về chính mình thì nhạy bén là từ ngữ rất quan trọng mà chúng ta cần phải nhớ. Chúng ta cần phải đồng cảm với những tư tưởng và cảm xúc của con cái để tỉnh táo trước những nhu cầu tình cảm của con mình. Chúng ta cần phải nỗ lực hết sức để xây dựng nơi con một lòng tự trọng phải lẽ chứ không phải phá đổ lòng tự trọng ấy.
Bài Tập 11
Hãy ôn lại một số yếu tố xảy ra trong đời sống có lẽ đã làm tổn hại đến lòng tự trọng và tự tin của bạn. Viết xuống một số điều bạn đáp ứng với hoàn cảnh ấy. Có yếu tố nào trong những yếu tố ấy giờ đây lại được áp dụng cho con bạn không? Theo bạn thì yếu tố cụ thể nào ảnh hưởng nhiều nhất đến những suy nghĩ tiêu cực của con về chính mình? Yếu tố nào ảnh hưởng nhất đến cách suy nghĩ tích cực? Hãy chuẩn bị để chia sẻ những suy nghĩ này trong khóa hội thảo lần tới.
Bày Tỏ Tình Yêu Vô Điều Kiện Và Lòng Tôn Trọng Đối Với Con. Nếu chúng ta thật sự có thể làm cho một đứa bé cảm thấy mình vô dụng, thì ngược lại chúng ta cũng thật sự có thể làm cho một đứa bé cảm thấy mình có một giá trị lớn lao bằng cách bày tỏ với đứa trẻ ấy tình yêu thương vô điều kiện. Nói như vậy có nghĩa là chta hoàn toàn chấp nhận con mình, dầu cho con có cư xử thế nào đi chăng nữa. “Chúng ta không được dựa vào những cung cách cư xử tốt đẹp hoàn toàn hoặc ngoại hình hoàn hảo của con rồi mới yêu và chấp nhận nó. Con trẻ phải được yêu thương trong chính tình trạng của trẻ, chứ không phải vì những gì chúng thực hiện được.”
Tình yêu vô điều kiện không có nghĩa là chấp thuận những điều hư xấu mà con đã làm. “Khi con cái không vâng lời, chta kỷ luật, nhưng chúng ta không nên công kích tâm tánh của trẻ. Chúng ta có thể nói rằng, “Con làm vậy là sai;” “lẽ ra con không được làm như vậy” hoặc, “đó là điều xấu con không nên làm.” Nhưng chta nên tránh nói những câu như, “Con hư quá,” hay “con người của con chẳng ngoan ngoãn chút nào.” Chúng ta nên chú ý đến những hành động xấu, việc làm sai trái, chứ không phải đánh vào ý thức của con trẻ về giá trị riêng của nó. “Khi làm như vậy, chúng ta có thể dạy con cái gì sai cái gì đúng, mà vẫn duy trì nơi con trẻ một cái nhìn ó giá trị về chính nó.”
Khi một đứa trẻ tin chắc rằng cha mẹ yêu thương và quí trọng nó vô cùng, nó sẽ có khuynh hướng chấp nhận giá trị của chính mình với tư cách là một con người. Một đứa trẻ cũng như một người lớn vậy, cần được người khác tôn trọng mình. Nhiều đứa trẻ hiểu biết qua trực giác rằng cha mẹ yêu chúng, nhưng chúng không tin rằng mình được cha mẹ quí trọng. Một đứa trẻ có thể tự nhủ, “Chắc chắn rồi, ba má yêu thương vì mình là con, mình cũng quan trọng đối với ba má, nhưng ba má không hề hãnh diện về mình. Mình thường làm cho ba má thất vọng. Từng làm cho ba má bị “quê”. Mình đã không phải mẫu người mà ba má trông mong.
Tiến sĩ Dobson bình luận rằng: “Rất dễ để vừa bày tỏ tình yêu thương vừa bày tỏ sự không tôn trọng.” Đứa trẻ có thể biết rằng bạn thật sự yêu thương nó, “tuy nhiên những lo âu của bạn về cung cách cư xử của nó cũng đồng thời được bày tỏ rõ ràng” Ví dụ như, bạn có thể bày tỏ sự thất vọng đang khi cố gắng chải đầu cho con hay “diện” lên cho con thật đẹp vì một buổi quan trọng gì đó. “Đứa bé biết rằng bạn đang suy nghĩ không lẽ không đem nó theo”. Những cung cách “không thành lời” như thế là dấu hiệu để đứa trẻ phải biết rằng nó đang được giám sát cẩn thận để không làm điều gì xấu hổ cho cả nhà. “Đứa trẻ đọc thấy sự không tôn trọng trong cung cách của bạn, mặc dầu cung cách ấy được bao phủ trong tình yêu chân thật. Tình yêu thương là điều riêng tư giữa bạn và con, trong khi đó lòng tự tin và sự thán phục có khuynh hướng thiên về người khác, bao gồm trong mối quan hệ xã hội với những người ngoài gia đình.”
Vì vậy, yêu thương con chỉ mới là một nửa của việc xây dựng một lòng tự tin nơi con. Yếu tố tôn trọng phải được thêm vào nếu bạn muốn làm cho đời sống con được quân bằng vì sau này sẽ có những lời sỉ nhục mà xã hội ném vào con bạn. Phải có ai đó tin vào giá trị của một đứa trẻ, còn không thì thế giới này chỉ là nơi lạnh lẽo và cô đơn mà thôi.
Bài Tập 12
Hãy dành thì giờ để suy nghĩ về đời sống tình cảm của gia đình bạn và những điều mà bạn cho là có giá trị. Những lời nói và hành động của bạn làm cho con tự tin hay mặc cảm? Gia đình của bạn có phải là nơi đáp ứng nhu cầu cơ bản về tình cảm của con trẻ không, hay gia đình đã làm cho con không thỏa lòng? Đời sống trong gia đình bạn đang củng cố những giá trị cao đẹp nhất hay những điều tệ hại nhất? Tất cả những câu hỏi này đều rất quan trọng đến sự phát triển lòng tự tin nơi một đứa trẻ.
Xây dựng lòng tự tin nơi con bằng cách khen con. Những gia đình nào thiếu tiếng khen, nhiều nan đề sẽ nổi lên vì con cái đầy mặc cảm tự ti. Người vợ của vị Mục sư mà đã la lên rằng, “Tôi không tốt!” là do bà có một người cha rất khó khăn, không ai làm cho ông hài lòng. Bà ta đã tâm sự với Tiến sĩ Narramore: Dường như tôi không bao giờ làm điều đúng. Một ngày kia cha tôi đi làm và mẹ tôi cũng không có nhà. Tôi biết ba tôi thất thích ăn bánh sôcôla. Tôi dành cả buổi sáng để làm cho ông một ổ bánh mà tôi nghĩ là ngon nhất. Tôi rất phấn khởi! Tôi biết thế nào ba tôi cũng vui! Cuối cùng ba tôi về đến nhà. Khi thấy ổ bánh, ông hỏi, “Ai làm bánh vậy?” Tôi trả lời một cách hãnh diện, “Dạ con!” Nghe như vậy, ông cầm ổ bánh và ném xuống sình. Ông nói trong cơn giận dữ, “Tao không muốn ăn bất cứ thứ gì mày làm!”
Cả đời cô sẽ không bao giờ quên được câu chuyện ấy. Nhiều năm sau đó, cô vẫn còn khóc khi kể lại. Rõ ràng là nhiều cảm xúc hiện tại của cô về chính mình bị ảnh hưởng bởi những kinh nghiệm trong thời thơ ấu. Dầu đã cố ý hay vô tình thì cha cô cũng đã thành công trong việc nghiền nát lòng tự tin trong cô vì cứ liên tục chế nhạo và phê phán.
Ít có bậc cha mẹ nào khắc nghiệt như ông cha này. “Nhưng chúng ta có thể giật sập nền tảng của lòng tự tin trong con cái mình một cách rất tinh tế, nhưng cũng vô tình đến nỗi không biết mình đang làm gì.
Mỗi lời nói phê phán là một cú đòn giáng xuống lòng tự tin của đứa trẻ. Còn mỗi lời khen sẽ góp phần xây dựng một lòng tự tin sâu xa nơi đứa trẻ. Chúng ta thường hay giật sập lòng tự tin của con một cách không sáng suốt bằng những lời nói mà chúng ta cho rằng “phê bình để gây dựng”. Chúng ta thật sự quan tâm đến những gì mà con cái chta thực hiện được. Chúng ta muốn con làm cho tốt. Vì thế chta chỉ ra những lỗi lầm của con. Chúng ta nói, “Con làm vậy là giỏi đó Hải, nhưng con có thể làm giỏi hơn một chút nữa.” Chúng ta có ý nói vậy để giúp đỡ con. Nhưng tư tưởng chạy vào tâm trí bé nhỏ của Hải là gì? Nó nghĩ rằng, “Mình không thể nào làm cho thật giỏi được. Ba nói rằng mình làm giỏi, nhưng thật ra ba không thích những gì mình đã làm.”
Hầu hết chta đều đã gặp những bậc cha mẹ phê phán con một cách quá đáng; một số người trong chúng ta thậm chí đã sống với những bậc cha mẹ như thế. Tại sao có những bậc cha mẹ phê phán bất cứ điều gì con cái mình làm?
Ông Narramore viết:
Không có cha mẹ nào cố ý hủy diệt lòng tự tin nơi con mình. Nhưng nhiều người đã làm điều này. Tại sao những bậc cha mẹ chân thật, yêu thương con mà lại có thể phê phán con một cách quá đáng? Lý do cơ bản nằm ở chỗ suy nghĩ của họ về chính mình. Chúng ta rất cần được cảm thấy hãnh diện về chính mình và con cái của mình. Chúng ta muốn mình là bậc cha mẹ “tốt”. Và theo lẽ tự nhiên, con cái chta là những nhân vật nòng cốt bày tỏ hình ảnh của cha mẹ nó.
Một đứa trẻ thông minh, vén khéo, thành đạt sẽ chứng tỏ cha mẹ nó là người giỏi giang. Còn một đứa trẻ trung bình, học hành cũng được được chỉ “quảng cáo” được chút đỉnh cái tôi của cha mẹ nó mà thôi. Vì thế chúng ta ra sức thay đổi cung cách và sự thành đạt của con; và phê phán là một trong những vũ khí chủ yếu được chúng ta sử dụng.
Việc phê phán một đứa trẻ có thể khiến nó phải nỗ lực hơn để đẹp lòng chúng ta. Nhưng cùng một lúc đó, lòng tự trọng của đứa trẻ bị tổn thương. Nó nghĩ rằng cha mẹ chẳng yêu thương gì mình, trừ khi mình làm những điều cha mẹ đẹp lòng. “Chúng ta đã hi sinh mục tiêu dài hạn của việc xây dựng lòng tự trọng nơi con mà đổi lấy sự thỏa lòng ngay tức khắc vì muốn có một sự thành đạt nào đó với chất lượng cao.” Đây là một sự hoán đổi đáng thương, và chúng ta cần ý thức sự thật này. Việc con trẻ phát triển một con người toàn diện quan trọng hơn là thực hành vài công việc lý tưởng, làm chúng ta vừa ý. Dường như những cung cách tốt đẹp của một người chỉ tuôn ra từ những cảm nhận tự tin về chính mình. Nhưng “một khi tính tự ti mặc cảm đã phát triển, thì ngay cả những công việc hoàn hảo mà người ấy có thể thực hiện được cũng không thể xóa đi trong họ tiếng nói dai dẳng của lòng nghi ngờ” về giá trị của chính mình.
Là cha mẹ có Chúa, chúng ta cần giới hạn việc phê phán càng nhiều càng tốt và xây dựng lòng tự tin nơi con bằng lời khen và sự khích lệ. Là cha mẹ, lời khen phải là đặc điểm trong lời nói của chúng ta. Lời khen phải củng cố những cung cách tích cực, có tính cụ thể hơn là khen chung chung. “Mẹ thích cách mà con sắp xếp căn phòng của con hôm nay hết sức.” hay hơn là nói, “con là con trai ngoan,” là câu nói rất trừu tượng và không ban thưởng gì cho một việc làm cụ thể. Cha mẹ phải luôn luôn tìm cơ hội để nói những lời khen chân thật, đáng giá với con mình. Nhưng tránh những lời nịnh hót rỗng tuếch. Con bạn sẽ rất tinh ý trước những lời khen vô nghĩa nếu bạn khen không thật và không phải chuyện.
Bài Tập 13
Bạn hãy ôn lại những năm tháng còn được nuôi dưỡng trong gia đình. Gia đình bạn là nơi hay có những lời khen tặng hay phê phán? Hãy suy nghĩ đến hai trường hợp bạn bị chê hoặc được khen mà đã làm ảnh hưởng đến bạn nhất. Hãy ghi lại tóm tắt hai trường hợp này vào vở. Dành vài phút xin Chúa giúp bạn biết tìm cách khen những người đang sống trong gia đình bạn càng nhiều hơn nữa.
Dạy con không phê phán. Giọng nói tích cực của cha mẹ trong gia đình có thể trở thành một điều lây lan. Hãy thiết lập một luật lệ trong gia đình bạn, chẳng hạn như không được phê phán người khác. Khích lệ con bạn đừng chỉ trích chính mình mà cũng không phê phán người khác. Một gia đình lành mạnh sẽ không cho phép cả nhà ngồi lại để cười cợt trên những đau khổ của người khác. Ông Dobson nói rằng, “Ngay cả tính hài hước vô hại cũng có thể trở thành điều đau đớn khi một đứa trẻ nào đó cứ luôn luôn là đề tài của những câu nói đùa.” Ông còn nói thêm rằng đừng chọc ghẹo bất cứ nét đặc biệt nào của đứa trẻ, nhất là khi tiếp xúc với bạn bè nó cũng phải vì những nét đặc biệt ấy mà bênh vực cho chính mình.
Trẻ từ bảy đến mười hai tuổi ngày càng giỏi chọc ghẹo, đặt tên, và chế giễu nhau dưới mọi hình thức và thậm chí còn công khai “tẩy chay” những đứa trẻ mà vì lý do này hay lý do khác đã không được chúng chấp nhận. Là người lớn, chúng ta biết rằng những ngày này rồi sẽ qua đi, nhưng đừng bao giờ quên rằng bị người khác chọc ghẹo nào là “Mập” hoặc “Da Cóc” hoặc “Tai Voi” là đau khổ như thế nào. Chúng ta phải giúp con tránh dán nhãn hoặc chế giễu người khác. Khen thì tốt hơn là phê phán, phàm làm cha mẹ chúng ta nên để cho những lời nói của mình mang đặc điểm của những lời khen và điều đó cũng phải được phản ảnh lại trong cách con cái chta cư xử với nhau nữa.
Dạy con tự tin bằng cách giao phó trách nhiệm. Ai cũng có nhu cầu muốn người khác xem mình là quan trọng. Chúng ta muốn mang cảm giác rằng mình là người có đóng góp và thuộc về ai đó. Chúng ta sẽ xây dựng lòng tự tin nơi con bằng cách giao cho chúng những trách nhiệm. Khi Hải làm công việc đổ rác mỗi ngày, nó sẽ thấy mình quan trọng. Làm một điều gì đó ích lợi cho gia đình sẽ làm gia tăng lòng tự tin của một người.
Nói như vậy không có nghĩa là nó sẽ vui thích trong việc đem rác đi đổ. Thậm chí nó còn tránh né để khỏi làm công việc ấy, nhưng khi cha mẹ bình tĩnh giải thích, “Mỗi người đều có một trách nhiệm quan trọng để làm con à.” và đưa ra một chuỗi hậu quả hợp lý nếu một người không chịu thi hành trách nhiệm của mình, thì thông thường đứa trẻ sẽ hưởng ứng. Chúng ta sẽ không làm ơn cho con bằng cách “giải phóng” con khỏi tất cả những trách nhiệm trong gia đình và cho nó chơi suốt ngày. Công việc là một trong những cách mà qua đó chúng ta có một cảm nhận thành đạt ở bên trong, khi thấy mình là người có thể gánh nặng với người khác.
Mỗi đứa trẻ đều cần có cơ hội để tự chúng hoàn thành một công việc nào đó. Đứa trẻ nào lớn lên với cảm nghĩ rằng mình không đủ khả năng để thực hiện một công việc nào đó, thì có lẽ sẽ mang mặc cảm này cả đời.
Khi đứa trẻ hoàn tất một công việc, đứa trẻ sẽ cảm thấy thỏa lòng và tự tin. Sự thành đạt như vậy tạo nên trong con trẻ một cảm giác thành công, một bằng chứng cụ thể rằng mình là người có khả năng.
Bài Tập 14
Hãy nhớ lại thời thơ ấu của bạn. Bạn được cha mẹ giao cho công tác gì, hoặc trách nhiệm gì mà bạn phải thực hiện trong gia đình? Bạn thấy những điều đó có đem lại ảnh hưởng gì đến lòng tự tin của bạn không?
Đền bù cho con. Cha mẹ thường ao ước làm thuẫn đỡ cho đứa con nào hay bị chế giễu, bị loại bỏ hay bị bỏ mặc ở trường. Tuy nhiên ông Dobson nhắc nhở chta rằng, “nhân cách của con người được lớn lên giữa sự bất hạnh, miễn là người ấy không bị nghiền nát trong quá trình ấy. Rất mâu thuẫn với những gì bạn suy nghĩ, bối cảnh lý tưởng cho con không phải là bối cảnh không có nan đề và hoạn nạn đâu.”
Đứa trẻ sẽ học biết đương đầu với những nan đề, sự thất vọng và chán nản khi nó phải gặp những điều ấy.
Cây nào đâm rễ thật sâu sẽ trở nên rất mạnh và vững trước mọi sự tấn công. Minh họa này cũng có thể áp dụng cho con cái chta: những đứa trẻ nào học biết chế ngự được nan đề sẽ vững vàng hơn những đứa trẻ chưa bao giờ đụng độ với nan đề. Vì vậy, là cha mẹ, công tác của chta không phải là loại bỏ mọi thách thức ra khỏi đời sống con cái chta; nhưng chta sẽ phục vụ như một đồng minh đáng tin cậy đứng về phía con cái mình, khích lệ mỗi khi con đau buồn, can thiệp mỗi khi sự đe dọa quá mạnh mẽ, và trên hết, cho con những dụng cụ để con có thể đắc thắng chướng ngại vật.
Một trong những công cụ mà chta có thể giúp đỡ con là sự đền bồi. Đền bồi có nghĩa là làm cho quân bằng. Một đứa trẻ có thể làm cho quân bằng những khuyết điểm trong đời sống mình bằng cách tận dụng những ưu điểm của mình. Có lần người ta hỏi nhà vô địch thế giới về môn cờ tướng trước đây là ông Bobby Fischer rằng, ông đã có hoài bão và động cơ để chơi xuất xắc về môn cờ tướng từ lúc nào. Ông trả lời, “Từ khi tôi còn bé, vì một số người cho rằng tôi chơi không giỏi bằng họ.” Nhiều nhân vật vĩ đại đã được thúc đẩy trên đường đời vì thấy mình cần phải bày tỏ rằng mình là người có khả năng. Trong khi vấn đề đền bù có một phương diện tiêu cực, vì có thể người ấy phải vật lộn để chứng tỏ với cha mẹ mình hoặc với chính mình về một điều gì đó, nhưng sự đền bù cũng có phương diện tích cực.
Điều quan trọng ở đây là vấn đề đền bù là một công cụ đem lại cho đứa trẻ một bằng chứng cụ thể về giá trị của chính nó. Một đứa trẻ sẽ cảm thấy rất khó để suy nghĩ đến giá trị của mình bằng những từ ngữ trừu tượng. Việc phát triển kỷ năng hoặc những khả năng thiên phú trong những lãnh vực cụ thể nào đó có thể giúp trẻ cảm thấy tự tin và cho mình là người có giá trị.
Đền bù là một trong những dụng cụ tốt nhất để chống lại mặc cảm tự ti. Để có thể giúp một đứa trẻ bù đắp lại những lãnh vực hiểu biết rất yếu kém của trẻ, cha mẹ có thể xem xét cách cẩn thận về những mặt mạnh của con mình và chọn ra một kỷ năng mà con có khả năng thành công nhất. Đó có thể là âm nhạc, hay nghệ thuật, thể dục, thể thao hoặc bất cứ lãnh vực nào. Ban đầu, hãy cho con trãi qua những giai đoạn đầu trong việc học tập những kỷ năng này. Sau đó, khi khám phá rằng con mình không có năng khiếu về lãnh vực ấy, bạn lại bắt đầu vào một lãnh vực khác. Làm sao để giúp con thành thạo trong một lãnh vực mà con có năng khiếu.
Bài Tập 15
Bạn hãy liệt kê xem con mình có ưu điểm và khuyết điểm trong những lãnh vực nào nhất. Viết xuống một hay hai ý về cách bạn có thể giúp con bù đắp những khuyết điểm. Nếu bạn không có con, hãy bảo bạn của bạn hoặc bà con của bạn chia sẽ những mặt mạnh và yếu của con cái họ và họ đã dùng những cách nào để bù đắp cho con mình.
Dạy con có một tinh thần biết ơn. Chắc chắn tinh thần của thời đại chúng ta không phải là tinh thần biết ơn. Thế giới chung quanh chúng ta hay than phiền và so sánh, nhưng họ không biết tạ ơn Chúa vì sự nuôi dưỡng hằng ngày của Ngài. Là bậc cha mẹ Cơ đốc, chta cần dạy dỗ con cái mình có một tinh thần biết ơn. Quá trình này phải bắt đầu khi con còn rất nhỏ. Chúng ta có thể cầu nguyện một cách nhẹ nhàng với một đứa trẻ, “Chúa ôi, con cảm ơn Ngài vì Ngài đã tạo nên những bông hoa này.” Lời cầu nguyện này là một sự tuôn trào tự nhiên về lòng ngưỡng mộ của một đứa trẻ trước những điều dct đã sáng tạo. Khi đứa trẻ lớn lên, bạn hãy nhắc nhở con rằng chính con cũng là một tạo vật của dct và trong kế hoạch của dct, Ngài đã ban cho con một số nét đặc biệt về cơ thể, khả năng, hay những ân tứ mà con đang có.
Khi chúng ta phàn nàn về diện mạo của mình hoặc than phiền vì mình thiếu một khả năng tự nhiên nào đó, thì thật ra chúng ta đang phàn nàn chính dct. dct muốn chúng ta tạ ơn Ngài về chính con người của mình, về những khả năng mà Ngài đã chọn để ban cho chta, và phải ý thức được mục đích yêu thương mà Ngài đặt để trên đời sống của chta. Chúng ta có thể giúp đỡ con cái mình có một ý niệm lành mạnh về chính mình bằng cách nuôi dưỡng một tinh thần biết ơn Chúa trong gia đình.
Bài tập 16
Con cái của bạn có bày tỏ một tinh thần biết ơn không? Tại sao có tại sao không? Bạn hãy nghĩ cách khích lệ con có một tinh thần biết ơn trong tuần này. Hãy biến tư tưởng này thành hành động và ghi lại những kết quả.
Đối Xử Trước Những Cung Cách Xấu
Bài Học 7 sẽ xử lý chi tiết hơn về chủ đề kỷ luật, nhưng các bậc cha mẹ nên thấy được giá trị của những lời đề nghị cụ thể về cách xử lý trước những cung cách xấu thường xuất hiện trong nhóm tuổi này. Khi đứa trẻ đã lớn, nói chung việc kỷ luật bằng cách đánh đòn không còn hiệu quả như trước nữa. Đứa trẻ không còn sợ bị đau đớn về cơ thể này như hồi còn bé nữa. Trong một số trường hợp, việc roi đòn có thể tạo ra tinh thần nổi loạn thay vì đau buồn về tội lỗi của mình và dẫn đến sự ăn năn thật. Việc roi đòn cũng có thể làm cho một đứa trẻ đã lớn cảm thấy xấu hổ, mà đó không phải là mục tiêu của sự kỷ luật.
Việc dùng roi đòn nên giảm thiểu sau khi con đã được sáu tuổi. Có một số cha mẹ hỏi, “Vậy chúng tôi phải kỷ luật bằng cái gì? Câu giải đáp là những phương pháp khác, miễn sao đó là phương pháp hiệu quả nhất cho đứa trẻ ấy trong tình huống của nó. Không có hai đứa trẻ nào giống y như nhau, mà chúng ta cũng không thể mong đợi chúng có những phản ứng giống nhau trước những phương pháp kỷ luật. Chúng tôi sẽ đưa ra một số cách bạn có thể chọn lựa để sử dụng roi đòn cách thích đáng cho lứa tuổi này. Có lẽ bạn phải thử xem con bạn phản ứng như thế nào. Điều quan trọng là phải chọn lựa phương cách kỷ luật nào phù hợp với lứa tuổi và nhân cách của đứa trẻ.
Chọn Những Phương Pháp Kỷ Luật Thích Đáng
Không có một phương pháp kỷ luật nào lại thích hợp cho mọi tình huống như không vâng lời, cung cách xấu xa, coi thường cha mẹ. Điều quan trọng là cha mẹ phải làm quen với những phương pháp kỷ luật khác nhau để thử xem phương pháp nào là hiệu quả trong tình huống ấy hoặc đối với đứa con ấy.
Khuyên bảo. Chúng ta đã bàn đến Sự Khuyên Bảo trong Bài Học 2. Một đứa trẻ từ bảy đến mười hai tuổi thường dễ đáp ứng trước những lời quở trách. Cha mẹ có thể truyền thông với con bằng lời nói hơn là dùng roi để đánh đập, cho con biết rằng nó đã không vâng lời hoặc đã thiếu tinh thần trách nhiệm trong những lãnh vực cụ thể nào. Có lẽ cha mẹ cần chờ đợi cho đến khi cơn giận bộc phát của mình có thời gian để nguội lại. Sau đó thảo luận với con xem điều gì đã xảy ra, bằng sự bình tĩnh và hợp lý cha mẹ phải dẫn giải cho con hiểu nó đã sai ở chỗ nào và khích lệ con suy nghĩ xem có cách nào để xử lý tình huống này nếu lần sau lại tái phạm.
Những hậu quả tự nhiên hay những hậu quả hợp lý. Như chúng tôi đã nói trong Bài 2, những phương pháp này thường rất hiệu quả để xử lý với con trẻ trong lứa tuổi này. Ví dụ một đứa trẻ thường xuyên không chịu làm bài tập, Bạn cứ để nó đi học và để nó phải đối diện với thầy cô. Nhiều bậc cha mẹ quá vội vàng làm bài tập cho con hoặc ngày nào cũng cằn nhằn sao con không chịu làm bài. Một chu kỳ không chịu làm bài như vậy có thể bị bẻ gãy nhờ bạn sử dụng những hậu quả tự nhiên.
Rút lại những đặc ân nào đó. Cha mẹ có thể quyết định xem nếu con có một thái độ nào đó thì cách tốt nhất để xử lý vấn đề là hủy bỏ hoặc rút lại một số đặc ân của đứa trẻ. Tính hiệu quả của việc kỷ luật này dựa vào việc đặc ân ấy có giá trị bao nhiêu đối với đứa trẻ. Có thể đứa trẻ không được xem một chương trình tivi mà nó ưa thích hoặc bắt đi ngủ sớm hơn bình thường, bị cắt bớt giờ chơi đùa. Cha mẹ phải cẩn thận trong việc nối kết một đặc ân bị hủy bỏ với cung cách cư xử xấu xa của trẻ. Bạn hãy trình bày sự cố một cách bình tĩnh; tránh thái độ báo thù hoặc muốn trả thù ngay cả đối với một đứa bé. Ví dụ, chẳng khôn ngoan chút nào nếu bạn nói với một đứa trẻ rằng, “Mẹ phải hủy bỏ buổi tiệc sinh nhật của con ngày mai thôi, vì con đã rất hư.” Sự tổn thương và sự tức giận trong lòng đứa trẻ trước một tình huống như vậy có thể vượt trỗi hơn bất cứ bài học nào mà nó có thể học được.
Bắt làm việc thêm. Nếu một đứa trẻ làm hư tài sản gia đình hay một vật dụng nào đó trong gia đình, chúng ta có thể bảo nó sửa lại hoặc đền bồi vật đã hư. Làm như vậy là dạy con biết quý tài sản và tiền bạc. Nhưng chúng ta phải bảo đảm rằng khi bắt con làm thêm thì công việc đó không quá nặng nhọc và không quá nhiều đến nỗi con không còn thì giờ chơi đùa. Nếu đứa trẻ không hưởng ứng một cách phải lẽ với công việc này, thì có giao một công việc khác cũng không làm thay đổi thái độ của nó đâu.
Bắt ngồi yên. Đôi khi cha mẹ có thể bảo con đi vào phòng và ngồi yên trong vòng vài phút. Đây có thể là một thì giờ để con lẫn cha hoặc mẹ đều bình tĩnh và có thể thảo luận một cách hợp lý xem điều gì đã xảy ra sau khi tình cảm đã được ổn định một chút. Đôi khi cha mẹ cần thì giờ “ngồi yên” này nhiều hơn là con cái cần nữa. Cho đứa trẻ ngồi yên ở một góc nào đó là một cách để kỷ luật.
Thay đổi cung cách của con
Một số trẻ từ bảy đến mười hai tuổi thường bướng bỉnh và hay cãi lại, trong khi đó nhiều đứa lại có bệnh lười. Một đứa trẻ ở tuổi này có thể làm cho cha hoặc mẹ nó nổi “sung thiên” vì tánh lười biếng và vô trách nhiệm của mình. Làm thế nào để mẹ có thể bảo con lượm quần áo lên đàng hoàng đều đặn mỗi khi nó thay xong, dạy nó bày tỏ những cung cách phải lẽ khi ngồi vào bàn ăn hoặc loại bỏ những cung cách đáng ghét như tùy tiện và dơ bẩn. Chúng ta không thể dùng uy quyền để bảo con phải bỏ những cung cách này, vì vậy phải tìm một phương pháp khác để xử lý. Thật không khôn ngoan chút nào nếu đánh đập một đứa trẻ vì sự non nớt và tâm tánh con trẻ của chúng.
Một kỷ thuật rất hiệu quả là dùng “Luật Củng Cố”. Bạn hãy đọc luật này trong Bài Đọc 7 với tựa đề “Các Dụng Cụ Mầu Nhiệm” do ông Dobson viết trong phần Đọc Kết Quả Tất Yếu, và trả lời những câu hỏi sau đây:
Câu Hỏi 1
Tóm tắt Luật Củng Cố
Câu Hỏi 2
Ông Dobson đã phát họa những cách thức nào khi sử dụng Luật Củng Cố?
Bài Tập 17
Bạn hãy suy nghĩ về một hoặc hai tình huống trong gia đình bạn mà bạn thấy không hiệu quả khi sử dụng Luật Củng Cố trong việc dạy con. Bạn đã sử dụng luật này cách đúng đắn theo những lời hướng dẫn bên trên chưa? Kết quả tiêu cực hay tích cực? Nếu kết quả tiêu cực thì làm thế nào để sự củng cố có thể được sử dụng nhằm đạt được kết quả như chúng ta mong muốn cho trường hợp này?
Ý Nghĩa Của Mái Ấm
Trong bài học này, chta đã nhấn mạnh đến tầm quan trọng của mái ấm trong việc phát triển một đứa trẻ đến mức độ trưởng thành. Hạt giống về một quan điểm tính dục lành mạnh được gieo trồng trong mái ấm. Và cũng trong mái ấm gia đình, lòng tự tin của một đứa bé được nuôi dưỡng. Cung cách của con trẻ được sửa đổi từ trong gia đình, những thái độ của nó được phát triển, và ý chí của con trẻ được mài dũa. Gia đình cũng chính là nơi mà con cái sẽ quan sát cung cách của chúng ta, chọn lọc những điều chta cho là có giá trị và sau đó tự hình thành cho mình một hệ thống giá trị. Giá trị của một gia đình tin kính là điều không ai có thể ước lượng nổi. Nếu lâu nay chta có khuynh hướng xem đời sống gia đình và trách nhiệm trong gia đình như là điều gì đó nhạt nhẽo và chán ngán, thì chúng ta cần tự nhắc mình về ý nghĩa của mái ấm mà chúng ta tạo ra cho con cái và người phối ngẫu của mình.
Vì mái ấm không phải chỉ là một chỗ ở hay là một tòa nhà mà thôi. Mái ấm chính là những con người yêu thương và khích lệ lẫn nhau.
Bạn hãy suy nghĩ đến những tiềm năng của chính mình trong cương vị làm cha mẹ, vì chính chta là người tạo nên bầu không khí cho gia đình. Phải nói rằng chta là những người trang hoàng bề trong của căn nhà. Chúng ta có thể chọn để xây dựng mái nhà của mình bằng gỗ rắn chắc của tình yêu và lòng tôn trọng vô điều kiện. Chúng ta có thể chọn để sơn phết những bức tường bằng tinh thần biết ơn Chúa. Chúng ta có thể chọn để trang hoàng những ly tách đầy sự ngợi khen. Chúng ta có thể gối đầu con mình bằng những chiếc gối nhận thức rằng cha mẹ chúng nó luôn yêu nhau và hi sinh cho nhau để mối quan hệ ấy cứ ngày càng được cải thiện hơn. Chúng ta có thể làm cho mái ấm trở thành nơi ngự trị của tình yêu và lòng của con cái chúng ta được yên nghỉ. Nếu đời sống gia đình chta thật được như vậy, con cái chta sẽ đối diện với thế giới này bằng sự bình an và vững vàng bên trong. Mặc dầu một ngày nào đó con cái có thể sống rất xa chúng ta, nhưng chúng vẫn luôn mang lấy hình ảnh của mái ấm này trong lòng mình.
TRẢ LỜI CÂU HỎI
Câu hỏi 1
Trình bày đơn giản, Luật Củng Cố nói rằng, “Người ta có khuynh hướng lập lại những thái độ và cung cách nào đem lại những kết quả tốt đẹp”. Nói cách khác, nếu một người ưa thích một số sự kiện nào đó xảy ra và biết rằng những sự kiện ấy xảy ra là do những cung cách nào đó của mình, thì họ sẽ có khuynh hướng lập lại hành động ấy.
Câu Hỏi 2
Những nguyên tắc để sử dụng Luật Củng Cố là:
1. Thưởng ngay cho con vì một cung cách đáng khen nào đó.
2. Rút quà lại hoặc loại bỏ những cung cách không tốt.
3. Thay đổi một cung cách bằng cách không làm cho cung cách ấy phát triển và thưởng khi trẻ thay đổi bằng một cung cách khác.
4. Tránh việc củng cố những cung cách xấu.
CÂU HỎI TỰ KIỂM TRA
CÂU TRẮC NGHIỆM. Bạn hãy viết xuống mẫu tự của câu trả lời nào đúng nhất hoặc phù hợp nhất với câu hỏi. Lưu ý rằng có những câu có trên một câu trả lời đúng.
1. Trong lãnh vực phát triển về thân thể, câu nào dưới đây thật sự điển hình cho trẻ từ bảy đến mười hai tuổi:
a. Chúng thích tranh đua, đặc biệt là về những kỷ năng của thân thể.
b. Chúng rất xem trọng tốc độ và sức mạnh.
c. Các bé trai thường phát triển sớm hơn các bé gái về mặt cơ thể.
d. Tất cả các câu trên.
2. Câu nói nào dưới đây là điển hình chung cho lứa tuổi từ bảy đến mười hai?
a. Gia tăng khả năng suy nghĩ về những điều trừu tượng.
b. Thiếu khả năng hài hước
c. Từ từ gia tăng lượng thời gian tập trung chú ý.
d. Không thích học
3. Câu nào dưới đây là điển hình chung cho lứa tuổi từ bảy đến mười hai:
a. Thích mình là một phần của một nhóm hoặc câu lạc bộ
b. Gia tăng ước muốn được bắt chước bạn bè của mình
c. Nói chung thích chơi với bạn bè cùng phái.
d. Tất cả những câu trên.
4. Về phương diện tình cảm, một đứa trẻ từ bảy đến mười hai tuổi có khuynh hướng:
a. Gia tăng khả năng quan tâm đến những cảm xúc của người khác.
b. Không có khả năng kiềm chế những cơn giận bộc phát của mình.
c. Không có khả năng kiềm chế những ao ước của mình.
d. Nhạy bén trước những lời phê phán.
5. Nói chung, một đứa trẻ từ năm đến bảy tuổi:
a. Có một lòng thương xót tự nhiên đối với những người nghèo.
b. Rất sẵn sàng đón nhận những chân lý thuộc linh
c. Ưa thích những câu chuyện nào trong Kinh Thánh có nhấn mạnh đến hành động.
d. Tất cả những điều trên.
ĐIỀN VÀO KHOẢNG TRỐNG. Hãy hoàn tất từng câu bằng cách viết vào trong vở của bạn chữ, hoặc cụm từ, hoặc câu nào phù hợp nhất với khoảng trống ấy:
1. Đứa trẻ nào gần bước vào …………………..cần phải được chuẩn bị cho những thay đổi về cơ thể và tình cảm mà trẻ sẽ phải trãi qua trong cơ thể mình.
2. ………………….là thời kỳ dao động giữa suy nghĩ của con trẻ với những lý luận của người lớn và những xung đột giữa cha mẹ với con cái thường xuyên xảy ra trong giai đoạn này.
3. Dường như đứa trẻ rất tự tin là nhờ nó được thuyết phục rằng cha mẹ nó đã rất yêu thương và……………nó.
4. Nền tảng để có được một cảm nhận đúng đắn về giá trị của chính mình là do chúng ta hiểu biết………………………..
5. Giúp cho đứa trẻ có một đời sống quân bằng trước những khuyết điểm hoặc những nhận thức không đầy đủ của trẻ bằng cách đặc biệt chú tâm vào những mặt mạnh của trẻ tức là chúng ta thực hiện…………
6. Người nào không thật sự………………….thì có lẽ rất khó để thật sự yêu thương người khác.
CÂU TRẢ LỜI NGẮN. Bạn hãy dùng không quá ba câu để trả lời những câu hỏi dưới đây:
Luật Củng Cố là gì?
CÂU ĐÚNG SAI. Bạn hãy dùng chữ “Đ” hoặc “S” để chỉ về những câu dưới đây. Nếu bạn nghĩ rằng câu ấy sai, xin cho biết lý do tại sao sai:
1. Con trẻ từ bảy đến mười hai tuổi nói chung có mức độ phát triển tình cảm đồng đều như nhau.
2. Cha mẹ phải chuẩn bị con cái cho những điều mà chúng sẽ được nghe tại trường học, là những điều mâu thuẫn với giá trị đạo đức mà con đã được dạy dỗ tại nhà.
3. Con trẻ không hề quan tâm khi nó thấy mình rất khác với bạn bè đồng trang lứa.
4. Việc dạy dỗ một đứa trẻ trong những ngày rất thơ ấu phải luôn nhấn mạnh rằng Kinh Thánh là tiêu chuẩn của chúng ta và khi tiếp xúc với bất cứ một tư tưởng nào chúng ta cũng phải thử xem tư tưởng ấy có phù hợp với những gì Kinh Thánh nói hay không.
5. Một phần đáng kể trong tánh tự tin của con trẻ bày tỏ suy nghĩ của nó về những gì cha mẹ đánh giá nó.
6. Khen thưởng và sự trìu mến không còn quan trọng đối với trẻ quá bảy tuổi nữa.
TRẢ LỜI CÂU HỎI TỰ KIỂM TRA
CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM
1. a. Thích ganh đua, đặc biệt trong những kỷ năng của thân thể.
b. Rất xem trọng tốc độ và sực mạnh
2. a. Gia tăng khả năng suy nghĩ về những điều trừu tượng
c. Từ từ gia tăng khả năng lượng thời gian có thể tập trung chú ý.
3. d. Tất cả những câu trên
4. a. Gia tăng khả năng quan tâm đến cảm xúc của người khác.
d. Nhạy bén trước những lời phê phán.
5. Tất cả những câu trên.
ĐIỀN VÀO KHOẢNG TRỐNG
1. Đứa trẻ nào gần bước vào tuổi dậy thì cần được cha mẹ chuẩn bị cho những thay đổi về tình cảm và thân thể mà đứa trẻ sẽ phải trãi qua.
2. Tuổi thiếu niên thường hay bị dao động giữa suy nghĩ của con trẻ với những lý luận của người lớn; xung đột giữa cha mẹ và con cái cũng thường xảy ra trong giai đoạn này.
3. Dường như đứa trẻ rất tự tin là nhờ nó được thuyết phục rằng cha mẹ đã rất yêu thương và tôn trọng nó.
4. Nền tảng để có được một cảm nhận đúng đắn về giá trị của chính mình là do chúng ta hiểu biết mình là ai trong Đấng Christ.
5. Giúp cho đứa trẻ có một đời sống quân bằng trước những khuyết điểm hoặc những hiểu biết không đầy đủ của trẻ bằng cách chú trọng đặc biệt đến những mặt mạnh của trẻ tức là chúng ta thực hiện sự bù đắp.
6. Người nào không thể yêu thương chính mình sẽ cảm thấy rất khó để yêu thương người khác.
CÂU TRẢ LỜI NGẮN
Luật củng cố cho rằng hành vi nào đạt được những kết quả theo như ước muốn thì hành vi ấy sẽ xảy ra nữa. Một số nguyên tắc của luật này là:
a. Thưởng ngay lập tức cho những cung cách đáng khen.
b. Rút lại phần thưởng để loại bỏ những cung cách xấu.
c. Thay đổi một cung cách bằng cách không làm cho cung cách ấy phát triển và có phần thưởng khi trẻ thay đổi cung cách ấy.
d. Tránh việc củng cố những cung cách xấu.
CÂU HỎI ĐÚNG SAI
1. Sai. Con trẻ không phát triển y như nhau về phương diện tình cảm.
2. Đúng
3. Sai. Con trẻ rất thích bắt chước phong cách của đồng bạn; chúng không muốn bị bạn bè gọi là “quê mùa”.
4. Đúng
5. Đúng
6. Sai. Khen thưởng và sự trìu mến là điều quan trọng cho trẻ ở mọi lứa tuổi, mặc dầu một số trẻ đã lớn, cảm thấy mắc cỡ vì những sự yêu thương trìu mến của cha mẹ dành cho nó, nhưng chúng vẫn rất cần những điều ấy.
PHỤ LỤC C
HƯỚNG DẪN BẠN DẠY CON VỀ TÍNH DỤC
Cha mẹ có trách nhiệm phải giáo dục con cái mình về tính dục. Nhưng nhiều bậc cha mẹ cảm thấy ngượng ngập với chủ đề này, không biết chia sẻ điều gì cho thích hợp và không biết phải chia sẻ như thế nào. Tài liệu được trích ra dưới đây cho chúng ta một lời giải thích rất rõ ràng về những kiến thức liên quan đến tính dục mà chúng ta có thể chia sẻ cho con trong nhóm tuổi này.
BẮT ĐẦU SỰ SỐNG
Khi Đức Chúa Trời tạo dựng nên thế giới này, Ngài tạo dựng mọi vật dưới hình thức sự sống. Ngài đã tạo dựng nên con rệp, con dơi, con cá, con rùa, chuột đồng, voi, chim và hàng ngàn loại cây cỏ khác nhau. Và trên hết là tạo vật bày tỏ sự vinh hiển đầy trọn của Ngài, đó là những người nam và người nữ. Sách Sáng Thế Ký cho chúng ta biết rằng Đức Chúa Trời đã dựng nên mọi loài tạo vật và ban cho chúng khả năng tự sinh sản, hoặc hình thành sự sống mới trong chính thân thể của chúng. Trong mỗi cây cối đều có những hạt giống để có thể sinh sản ra những cây mới. Trong thân thể của súc vật và con người, Đức Chúa Trời đã thiết lập một cái mà chúng ta gọi là hệ thống sanh sản để mỗi súc vật và con người có thể tạo nên những sự sống mới.
Mỗi giới tính có những hệ thống sinh sản khác nhau để hỗ trợ cho nhau trong sự nhân giống sự sống mới. Hai giống đực hiệp lại thì không bao giờ có thể thụ thai, hay là hai giống cái cũng vậy. Trong các loài động vật có vú, sự sống chỉ có thể được tạo ra khi tinh dịch của giống đực giao cấu với trứng của giống cái. Một giống đực có đến hàng triệu tế bào tinh dịch; còn một giống cái có hàng ngàn cái trứng.
Khi một tế bào tinh trùng gặp một tế bào trứng, nó sẽ tự hỗ trợ cho nhau ở bên trong. Khi có hiện tượng này xảy ra, chúng ta nói rằng trứng đã được thụ tinh (fertilized). Sự kiện này cũng được gọi là thụ thai vì một đứa bé vừa mới được tạo dựng nên. Trứng đã thụ tinh bắt đầu phân hoặc chia thành hai tế bào. Kế đó hai tế bào rất bé nhỏ này lại chia thành bốn tế bào và cứ tiếp tục như thế cho đến khi có rất nhiều tế bào và chúng ta không sao đếm nỗi. Trong trường hợp của con người, quá trình này cứ tiếp tục trong chín tháng cho đến khi đứa trẻ được sẵn sàng để ra đời.
Bên trong tế bào tinh trùng và tế bào trứng là những tế bào rất nhỏ được gọi là những nhiễm sắc thể (chromosomes). Khi được soi dưới một kính hiển vi rất mạnh thì những nhiễm sắc thể này trông hơi giống như các sợi dây. Trên những nhiễm sắc thể này có những gen, là những yếu tố khẳng định đứa bé sẽ thế nào: nào là màu mắt và màu tóc của bé, sự thông minh, những khả năng của cơ thể, chiều cao và sức nặng của thân thể đứa bé, tánh khí và còn nhiều điều nữa, nó bày tỏ từng đặc điểm về cơ thể và tâm trí của một con người.
Mỗi tế bào tinh trùng và mỗi tế bào trứng chứa đựng hai mươi ba nhiễm sắc thể. Vì vậy, khi chúng hiệp lại với nhau trong sự hoài thai, có tất cả là bốn mươi sáu nhiễm sắc thể. Và trong từng bộ nhiễm sắc thể như vậy có mười lăm ngàn gen. Những khoa học gia nghiên cứu về sự sống của con người được bắt đầu thế nào đã khám phá ra rằng có ít nhất 16 triệu các yếu tố khác nhau được kết hợp lại để tạo dựng nên một đứa bé. Nói như vậy có nghĩa là mỗi đứa trẻ đã được sanh ra có tiềm năng khác biệt nhau theo 16 triệu cách! Vì có quá nhiều yếu tố như thế, nên thật dễ để hiểu tại sao không hề có hai người giống nhau y đúc. Ngay cả một cặp sinh đôi giống nhau đặc biệt nhất cũng rất khác nhau về chỉ tay, về tánh khí, và thậm chí có những suy nghĩ rất mâu thuẫn nhau. Vì thế, Đức Chúa Trời thật đã dựng nên mỗi một con người một cách vô cùng độc đáo.
Trong việc giải thích các nhiễm sắc thể và gen cho con cái chúng ta, chúng ta có thể so sánh các gen với quyển sách hướng dẫn khi nhận một chiếc xe đạp mới tinh chưa khui thùng. Khi mở thùng carton, chúng ta lôi ra tất cả những bộ phận khác nhau và bắt đầu đọc sách hướng dẫn để biết phải ráp chiếc xe mới như thế nào. Sách hướng dẫn dạy chúng ta từng bước để có thể lắp ráp chiếc xe đạp lại thật đẹp và thật chắc. Nếu không có sách hướng dẫn, có lẽ chúng ta phải mất thì giờ lắm để nhận diện từng bộ phận chi tiết khác nhau của xe. Đối với một tế bào tinh trùng và tế bào trứng cũng vậy. Các gen cũng đóng vai trò như những quyển sách hướng dẫn, sắp xếp gương mặt, diện mạo, cách suy nghĩ, khuynh hướng sáng tạo của đứa bé và dĩ nhiên cả tâm tánh nữa, là một ảnh hưởng rất sâu trên nhân cách và những hoạt động tự phát của đứa bé.
MỘT ĐỨA TRẺ BẮT ĐẦU TĂNG TRƯỞNG
Những lời giải thích dưới đây về sự mang thai và tăng trưởng có thể đọc cho con trẻ nghe hoặc diễn đạt lại bằng từ ngữ của bạn. Những minh họa trong phần phụ lục này rất ích lợi.
Một Đứa Trẻ Bắt Đầu Tăng Trưởng
Trứng của một người mẹ thường được thụ tinh bởi tinh trùng ở bên trong một cái ống trong thân thể của người mẹ, ống ấy thường được gọi là ống dẫn trứng (fallopian tube). Ống này giống như một ống nhỏ, dẫn từ buồng trứng (ovaries) của người mẹ, là nơi nhiều trứng được giữ lại, xuống tử cung (uterus), là nơi đứa bé sẽ tăng trưởng. Mỗi người nữ có chừng cỡ 400.000 trứng trong buồng trứng của mình, nhưng trong cả cuộc đời của một người nữ, chỉ có chừng 300 đến 400 trứng là ra khỏi buồng trứng và đi vào tử cung.
Sau khi tăng trưởng được vài ngày, trứng đã được thụ tinh tự gắn liền với một bên tử cung và bắt đầu nảy nở thành đứa bé. Để giúp đứa bé lớn lên, có một bộ phận đặc biệt được gọi là nhau (placenta) tăng trưởng ở bức tường bên trong của tử cung. Nhau này được hình thành từ vô số mạch máu (blood vessels) để góp phần nuôi dưỡng bé. Nối kết nhau với bụng của đứa bé là một ống dài được gọi là dây rốn (umbilical cord). Qua dây này, đứa bé nhận thức ăn và khí oxygen từ huyết lưu (bloodstream) của người mẹ. Phân của đứa bé cũng đi qua sợi dây này mà đi vào trong thân thể người mẹ; thận và gan của người mẹ sẽ giải quyết số phân này. Nhau cũng sẽ hoạt động như một hàng rào để bảo vệ đứa bé khỏi những chất có hại có thể di chuyển trong huyết lưu của người mẹ.
Trong tuần lễ thứ hai, sẽ có một túi phủ đặc biệt bảo vệ đứa trẻ khi nó lớn lên trong tử cung. Túi bao phủ này chứa đầy nước gọi là túi nước ối. Chất lỏng này bảo vệ đứa trẻ không bị tổn thương trong tử cung và đồng thời cũng giữ bé được ấm luôn, ngay cả khi trời bên ngoài rất lạnh. Trong chiếc tổ rất ấm, rất tối và bảo đảm này đứa bé được lớn lên trong chín tháng cho đến khi sẵn sàng để ra đời.
Các Giai Đoạn Tăng Trưởng Của Một Đứa Bé
Ngay giây phút thụ thai, một đứa bé chỉ nhỏ hơn dấu chấm trên chữ i. Trong vòng sáu đến mười hai giờ đồng hồ, trứng đã thụ tinh ấy sẽ phân chia thành hai tế bào, và những tế bào này cứ tiếp tục chia ra. Trong vòng hai tháng đứa bé lớn gấp 240 lần so với giây phút thụ thai và nặng hơn gấp triệu lần so với trọng lượng lúc đầu của một tế bào. Một đứa trẻ vừa lọt lòng có hàng triệu tế bào; một người lớn có 60 tỷ tỷ tế bào.
Trở lại với giai đoạn đầu, khi đứa bé được chừng năm ngày, chùm tế bào trông giống như một trái mọng. Giai đoạn tăng trưởng này được gọi là morula, lấy từ một chữ Latinh có nghĩa là quả dâu tằm (màu dâu chín). Khi quả dâu tằm này tiếp tục tăng trưởng, các tế bào bắt đầu thực hiện những công việc khác nhau để hình thành đứa bé. Một số tế bào trở thành một phần của não; một số khác trở thành các bắp thịt và các dây thần kinh. Các tế bào khác vẫn kết hợp với nhau để hình thành nhãn cầu, lỗ tai, lỗ mũi, miệng, tay và bộ phận sinh dục. Qua một quá trình mầu nhiệm, được gọi là phép vi phân mà các nhà khoa học vẫn chưa đoán ra nổi, làm thế nào mỗi tế bào biết một cách rất chính xác rằng nó phải đi đâu và sẽ trở thành phần nào của cơ thể.
Trong tháng đầu tiên, thì embryo (tiếng Hi lạp,) có nghĩa là “căng ra”, đã nhỏ bằng hạt táo. Đứa trẻ lúc này đã có tim, và não đang bắt đầu được hình thành. Xương lưng, cột sống và hệ thống thần kinh cũng đang phát triển vào thời điểm này. Những nghiên cứu mới đây của các nhà khoa học đang chứng minh rằng ngay cả trong những giai đoạn phát triển đầu tiên của đứa bé, thì embryo này đã thật sự là một con người có sự sống.
Trong tháng thứ hai, não được hình thành. Lỗ tai, mắt, mũi, môi và lưỡi đang được định dạng. Vào lúc này đứa bé được gọi là một bào thai. Vào cuối tháng thứ hai, tất cả những nét đặc trưng của đứa bé đều được hình thành. Vào tuần lễ thứ chín, bào thai có một hệ thống tái sinh sản, nhờ vậy mà người ta có thể nhận diện được cách rõ ràng đứa bé này là trai hay gái.
Vào tháng thứ ba, đứa bé dài chừng hơn năm centimet, bắt đầu phát triển móng tay và móng chân. Trong tháng thứ tư, lông mày và lông mi được hình thành, và đứa bé sẽ bú tay lần đầu tiên.
Vào tháng thứ năm và thứ sáu, đứa bé sẽ phát triển lỗ mũi, và lỗ tai bắt đầu thi hành chức năng. Một đứa trẻ đang tăng trưởng có thể nghe được giọng nói của mẹ và thậm chí có thể mở mắt ra để nhìn nữa. Trong khoảng từ bảy đến chín tháng, đứa bé hoàn tất những giai đoạn phát triển sau cùng trước khi ra đời. Trong quyển sách “Khi Con Được Tạo Thành Trong Nơi Bí Mật” ông Gary Bergel đã mô tả những tháng cuối cùng này như sau:
Da của đứa bé dày hơn và bắt đầu trơn láng. Một lớp mỡ được tạo ra và đặt dưới làn da, vừa để cô lập vừa để cung cấp thức ăn. Thể kháng sinh đem lại sự miễn nhiễm bệnh tật cho cơ thể được xây lên. Đứa bé hấp thụ một lượng cỡ chừng 3,78 lít nước ối mỗi ngày và cứ mỗi ba tiếng đồng hồ thì chất lỏng này hoàn toàn được thay thế. Bây giờ quả tim của em bé có thể bơm ba trăm gallon máu mỗi ngày (chừng 11,340 lít) và nhau bắt đầu hóa già.
Khoảng chừng một tuần lễ trước khi ra đời, đứa bé ngừng tăng trưởng và thường bắt đầu quay đầu xuống chỗ lỗ hỗng của khung chậu. Tất cả những sự chuẩn bị nay đã hoàn tất, mẹ và con chỉ còn chờ ngày gặp mặt nhau (Gary Bergel, Khi Con Được Thai Dựng Trong Nơi Bí Mật) Elyria, OH: Intercessors for Life, 1980) trang 1-13.
Đứa Bé Ra Đời
Không ai thật sự biết chắc là đứa bé có biết khi nào thì đến giờ bé được bước ra ngoài thế giới này, nhưng thông thường, một đứa bé sẽ được ra đời sau khi đã được hoài thai chín tháng. Tử cung là bắp thịt rộng nhất và cũng là bắp thịt mạnh mẽ nhất trong cơ thể người mẹ, bắt đầu nặn ép để đẩy đứa bé xuống bên dưới đáy tử cung, qua một cánh cửa gọi là cổ tử cung, sau đó qua cửa mình và đến với thế giới bên ngoài.
Thông thường, trước khi đứa bé được sinh ra, người mẹ biết đến lúc mình phải vào bệnh viện, vì bọc nước ối vỡ và chất lỏng này từ cơ thể của người mẹ mà tuôn ra. Khi người mẹ bị “vỡ ối” điều quan trọng là người mẹ phải đến bệnh viện càng sớm càng tốt để bảo vệ đứa bé. Túi và nước ối này là để bảo vệ đứa bé, nhưng khi không còn nước nữa, đứa trẻ phải được đem ra ngoài thật nhanh. Hầu hết bác sĩ khuyên người mẹ nên có mặt tại bệnh viện trước khi nước ối bị vỡ ra.
Khi người mẹ được đưa vào phòng sanh, các bác sĩ và các y tá giúp bà giải phóng đứa bé. Người mẹ thường phải đẩy để đứa bé được ra qua cửa mình. Thông thường cái đầu của đứa bé ra trước, đôi khi đi ngang qua tử cung, đầu đứa bé bị ép lại. Nhưng Đức Chúa Trời đã tạo ra sọ của em bé với một dãy xương phối hợp chặc chẽ với nhau nên có thể chống đỡ sức ép đó. Vài ngày sau khi bé được ra đời, đầu của đứa bé trở lại hình dạng bình thường, và quá trình này không hề làm hại đến não của bé.
Ngay giây phút ra đời, khi đứa bé đã ra khỏi thân thể của người mẹ, bé vẫn bị nhau ràng buộc qua sợi dây rốn. Bác sĩ sẽ cắt dây rốn, để lại một khúc nhỏ. Sau vài ngày, khúc rốn này sẽ khô và rụng đi. Vùng bụng có sợi dây rốn ràng buộc này của bé được gọi là rốn, hay thông thường hơn, gọi là lỗ rốn.
DẠY DỖ VỀ KINH NGUYỆT VÀ GIAO HỢP
Đối với hầu hết các bậc cha mẹ, kiến thức về sự giao hợp trong tính dục hoặc chu kỳ kinh nguyệt là lãnh vực khó truyền đạt nhất cho con cái. Có nhiều lý do khiến cho cha mẹ cảm thấy ngại ngần. Nhiều bậc cha mẹ chưa bao giờ nghe những lời dạy dỗ đúng đắn về tính dục ngay trong gia đình và chính họ không bao giờ cảm thấy thoải mái khi thảo luận về những vấn đề ấy. Nếu tính dục là một điều “cấm kỵ” khi họ còn nhỏ, thì dường như khi lớn lên họ thường rất ít nói đến vấn đề ấy. Thêm vào đó, những sinh hoạt hôn nhân và kinh nguyệt là điều gì đó rất riêng tư, chỉ thỉnh thoảng hoặc không bao giờ bàn bạc với người khác, ngoại trừ với người phối ngẫu. Lý do thứ ba có lẽ cha mẹ lo lắng tâm lý đứa trẻ sẽ bị chấn thương với những tưởng tượng về việc “làm tình” hoặc với những tư tưởng hoảng sợ về việc “đổ máu” khi chu kỳ kinh nguyệt bắt đầu.
Cha mẹ nên tiếp cận với những vấn đề này như thế nào? Trong phần thảo luận về quan hệ tính dục, trước hết chúng ta có thể mô tả sự tái sinh sản giữa vòng súc vật, sau đó dẫn đến việc thảo luận làm thế nào mà các bậc cha mẹ tạo nên sự sống mới. Phần giải thích sau đây xây dựng trên việc thảo luận về sự tái sinh sản được bao gồm trong (chương 3 của sách Lahaye).
Trong những con vật có máu nóng chẳng hạn như con voi, ngựa, chó, mèo và chuột đồng, thì dct đã trang bị cho giống đực một dương vật. Trong một thời điểm nhất định trong năm, những súc vật giống cái và giống đực sẽ giao cấu hoặc có quan hệ tính dục với nhau. Chẳng hạn trong trường hợp của chó và mèo, đây là thời gian trong năm mà chúng “có động năng”. Khi một con chó đực và một con chó cái đang trong mùa động, chó đực sẽ đặt dương vật của nó vào cửa mình của chó cái và giao hợp. Tinh trùng từ chó đực sẽ qua thân thể chó cái và gặp trứng, tạo nên chó con. Thông thường một chó cái có nhiều chó con, và chỉ tốn vài tháng để những chó con này được phát triển đầy đủ trong bụng của chó mẹ.
Tất cả súc vật đều giao hợp theo bản năng, có nghĩa là chúng làm những công việc mà thậm chí không thèm suy nghĩ đến những công việc ấy. Không có một con vật nào biết suy nghĩ như con người…Nhưng dct đã đặt một chỉ thị vào trong não của chúng, để báo cho chúng biết khi nào phải giao hợp, phải tìm thức ăn bằng cách nào, làm thế nào để tự bảo vệ khỏi kẻ thù, làm thế nào để xây dựng nơi trú thân…đó là tất cả những gì chúng cần để sống và tồn tại.
Trong thế giới của súc vật, con cái chỉ có thể có con vào trong một thời điểm nhất định nào đó mà thôi. Khi trứng của chúng đã sẵn sàng để thụ tinh, con cái sẽ tỏa ra một mùi thơm hoặc một hành động nào đó theo cách của chúng để thu hút con đực. Ví dụ như, con cọp cái đang mùa động sẽ kêu lên một tiếng gọi giao hợp để thu hút con đực. Nếu có đến hai con đực chạy đến trong một lúc, chúng sẽ vì con cái mà đánh nhau, và con nào thua thì chạy trốn. Những con thú rừng hung dữ như cọp hoặc những con đã thuần tánh như mèo thì cũng có những cách giao hợp y như nhau. Chẳng hạn như, sau khi con cọp đực đã đuổi được những địch thủ của mình, con đực và con cái bắt đầu hôn nhau dịu dàng, vuốt râu…Con cái sẽ lăn tròn và đùa giỡn. Sau một lúc, nó sẽ trao thân cho con đực, và chúng có quan hệ tính dục với nhau.
Tất cả những sự kiện tái sinh sản xảy ra giữa vòng súc vật, côn trùng, cá, và chim chóc đều là kết quả của bản năng mà dct đã đặt trong thân thể của những loài thọ tạo này. Với tư cách là Đấng Lập Chương Trình Vi Tính Vĩ Đại Trong Những Sinh Vật Sống, dct đã đặt tất cả những hiểu biết cần thiết để tồn tại vào trong bộ não (máy vi tính) của tất cả mọi tạo vật của Ngài. Vì thế, súc vật thật sự không suy nghĩ như cách suy nghĩ của con người; chúng chỉ thực hiện những lời hướng dẫn hoặc chỉ thị mà dct đã ban cho chúng mà thôi.
Không giống với những con vật, con người chúng ta dùng bộ não của mình để lý luận. Phải thú nhận rằng, chúng ta có những bản năng nhất định để tồn tại bao gồm cả những phản ứng tự động khi chúng ta thấy mình đang gặp nguy. Nhưng dct còn ban cho chúng ta một ý chí tự do và khả năng để lý luận. Ý chí tự do có nghĩa là chúng ta có sự tự do và khả năng để chọn lựa cách sống của mình. Ngài đã cho chúng ta khả năng để biết phân biệt điều thiện và điều ác, và Ngài luôn muốn chúng ta biết vâng lời Ngài. Bằng cách sử dụng khả năng lý luận mà dct đã ban cho chúng ta, chúng ta ý thức rằng mình đang tồn tại; hơn thế nữa, chta có sự hiểu biết về quá khứ, về hiện tại và trù tính kế hoạch cho tương lai. Chúng ta cũng có thể dùng tâm trí mình để tạo ra những vật có lợi như tivi, xe hơi và nhà cửa.
Một phần rất quan trọng trong kế hoạch của dct dành cho nhân loại là sự tái sinh sản, nghĩa là sinh sản con cái để nối tiếp dòng dõi. Ngài muốn những người nam và người nữ có con cái, nhưng Ngài chỉ muốn họ có con khi họ đã lập gia đình với nhau và hứa nguyện để nuôi dưỡng con cái trong bối cảnh gia đình mà thôi. dct xem việc có quan hệ tính dục ngoài hôn nhân là tội lỗi. Nhưng rủi thay, có nhiều người không nhìn biết dct đã có mối quan hệ tính dục ngoài hôn nhân.
Khi một người vợ và người chồng rất đỗi yêu nhau và họ muốn có em bé, họ sẽ lên giường, ôm chặt lấy nhau, và hôn nhau. Trong lúc ôm nhau và hôn nhau như thế, người chồng sẽ đặt dương vật của mình vào cửa mình của người vợ. Khi tinh trùng tuôn ra từ dương vật của người chồng, chúng sẽ tuôn vào những ống dẫn trứng. Nếu có một tế bào tinh trùng gặp một tế bào trứng, thì sự mang thai sẽ xảy ra. Đây là cách mà em bé được dựng nên. Sau khi đã mang thai được chín tháng, một em bé hồng hồng sẽ được ra đời, đó là kết quả của tình yêu mà cha mẹ bé đã dành cho nhau.
Những kiến thức dưới đây rất cần thiết để chuẩn bị các bé gái cho vấn đề kinh nguyệt.
Kinh nguyệt
Sâu trong cơ thể của người phụ nữ có hai buồng trứng, là nơi thân thể giữ trứng, hay còn gọi là ova. Mỗi tháng, khi người phụ nữ hoặc bé gái trãi qua kỳ kinh nguyệt, một cái trứng sẽ được giải phóng khỏi buồng trứng và sẽ chạy xuống ống dẫn trứng để chuẩn bị gặp một tế bào tinh trùng. Vì thế, mỗi tháng, tử cung của người nữ sẽ chuẩn bị để giữ một cái trứng đã thụ tinh trong khoảng chừng bảy mươi hai giờ đồng hồ, trong giai đoạn này người nữ được gọi là có khả năng sinh sản. Vào lúc này người nữ có thể mang thai, mang thai tức là có em bé. Nhưng thông thường, khi không được thụ tinh bởi một tinh trùng; nó sẽ rã ra hoặc rụng đi và ra khỏi thân thể người nữ qua cửa mình.
Khi tử cung chuẩn bị để nhận trứng đã thụ tinh, thành tử cung trở nên dày lên với nhiều tĩnh mạch máu. Nếu một trứng đã thụ tinh tự tấn công chính nó vào thành của tử cung, thì những tĩnh mạch này sẽ sẵn sàng để bắt đầu cung cấp thức ăn cho một đứa trẻ đang tăng trưởng. Nhưng khi không có trứng thụ tinh nào xuất hiện, lớp dày này sẽ rớt đi và được thải ra qua cơ thể của người nữ.
Trong vài ngày trong tháng, lớp dày này sẽ chảy ra khỏi thân thể của người. Gọi là có kinh nguyệt, xảy ra đối với một phụ nữ dầu có gia đình hay không. dct đã trang bị để mỗi người phụ nữ đều có khả năng sinh con cái, mặc dầu không phải tất cả người nữ đều lập gia đình hoặc có con cái. Thời kỳ có kinh nguyệt thường được gọi là kỳ hành kinh, xảy ra mỗi tháng cho đến khi người nữ được bốn mươi lăm tuổi hoặc có khi đến năm mươi tuổi. Người phụ nữ thường dùng băng vệ sinh sạch cho những ngày hành kinh này.
Thật bất công đối với một bé gái phải trãi qua kỳ kinh nguyệt đầu tiên mà không được cha mẹ báo cho biết trước sự thật này. Một đứa bé gái cần được khẳng định nhiều lần rằng đây là một sự việc rất bình thường, hoàn toàn tự nhiên, là một dấu hiệu để chứng tỏ rằng bé đang trưởng thành để sanh con cái.
