Israel, Đất Hứa của Thánh Kinh, nơi in hằn dấu tích thời gian của hàng ngàn năm lịch sử sôi động. Viếng thăm Israel là tìm lại bước chân của các tổ phụ, tiên tri, Chúa Cứu Thế và môn đồ Ngài.
Dân Do-thái lưu vong trở về cố hương, tái lập quốc năm 1948. Israel bây giờ là tổng hợp đa diện của phố phường náo nhiệt, làng mạc trù phú với nông trại màu mỡ. Rừng xanh tô điểm những nét chấm phá tuyệt đẹp trên bản đồ quốc gia kỹ nghệ tân tiến.
Đất Thánh Do thái hiện lên giữa vùng Trung Ðông sa mạc khô cằn như một ốc đảo xinh tươi, hấp dẫn, đầy sức sống. Phía tây là Ðịa trung hải, ba hướng còn lại, Israel tiếp giáp với các quốc gia Ả-rập Hồi giáo: Lebanon, Syria, Jordan và Egypt.
Diện tích Israel không quá 8000 dặm vuông, tương đương với tiểu bang New Jersey.
Dân số ước chừng 6 triệu, 83 phần trăm là người Do-thái. Hebrew và Arabic là hai ngôn ngữ chính của Do-thái.
Giê-ru-sa-lem, 48 dặm vuông, thành phố lớn nhất, nằm chính giữa Israel, với 650,000 dân, là Thành Thánh (Ê-sai 52:1) và kinh đô đời đời của Israel. Dân Do-thái chiếm 70 phần trăm. Ðường dốc 35 dặm từ bờ Ðịa trung hải đến Giê-ru-sa-lem đưa du khách qua đồi trọc hoang vu và những bờ đá cao ngất.
Jerusalem nổi tiếng không phải chỉ nhờ các đền đài cổ tráng lệ hay thành quách kiên cố.
Jerusalem là Thành Thánh lịch sử, nơi tiên tri Giê-rê-mi, Ê-sai rao giảng sứ điệp công bằng xã hội và bình an, nơi Chúa Jesus rao giảng Phúc âm cứu rỗi và chết trên thập tự giá tại đồi Golgotha, đối diện tường thành.
Giê-ru-sa-lem cổ kính với 5000 năm lịch sử được xây dựng trên núi Moriah. Phía đông là núi Olives và thung lũng Kidron. Phía tây nam là thung lũng Hinnon, nổi tiếng với hố rác Gehenna lâu đời, nơi Thánh Kinh đề cập đến như là lữa địa ngục vì người ta đốt rác không bao giờ ngừng.
Giê-ru-sa-lem qua nhiều thế kỷ là điểm tranh chấp và thánh địa hành hương của hàng triệu tín đồ Cơ-đốc giáo, Hồi-giáo và Do-thái giáo. Giê-ru-sa-lem là một thành phố đa dạng, đông đảo, với lịch sử dài phong phú. Cả người Do-thái lẫn người Palestine đều tuyên bố Jerusalem là thủ đô của mình. Từ Nam chí Bắc, họ sống riêng rẽ, tránh né nhau, nhưng tại Jerusalem, cả hai khối người khác biệt nầy sinh hoạt lẫn lộn với nhau.
Jerusalem là điểm hội tụ xung đột, nghịch lý của ba tôn giáo và còn là kinh đô của các loại nhạc thánh vang rền, hòa lẫn trong tiếng còi xe inh ỏi. Satellite dishes, nhà hội với tường đá cổ kính, tháp chuông nhà thờ nguy nga, và nóc đền vòm tròn sáng chói xuất hiện khắp nơi.
Trong cuộc tranh chấp gay cấn hiện nay giữa người Palestine và dân Do-thái, Jerusalem là lô độc đắc tối hậu, quyết liệt. Cả hai đều dứt khoát tranh đấu cho đến cùng để trở thành chủ nhân ông duy nhất. Người ta gọi Jerusalem là bảo tàng viện lộ thiên. Giữa một thành phố hiện đại, quá khứ ngàn năm bừng thức giấc trong thì hiện tại. Jerusalem là nơi cũ mới giao duyên, thánh tục gần gũi và đất trời hòa hợp. Năm mươi bảy năm qua, Jerusalem là thủ đô tâm linh của Israel tái sinh.
“Nhiều dân tộc sẽ đến và nói: ‘Hãy đến, chúng ta hãy lên núi Chúa, đến nhà Đức Chúa Trời của Gia-cốp. Ngài sẽ dạy chúng ta đường lối Ngài, để chúng ta đi trong đường Chúa.’ Vì Kinh Luật sẽ ra từ Si-ôn, và lời của Chúa sẽ đến từ Giê-ru-sa-lem.” (Ê-sai 2:3-5).
Theo Thánh kinh, Abraham (tổ phụ của dân Do-thái và dân Ả-rập) rời bỏ quê hương tại thành Ur, xứ Chaldean (Canh-đê) đến một xứ xa lạ mà Ngài sẽ chỉ cho (Sáng thế ký 12:2).
Chúa hứa sẽ làm dòng dõi ông trở nên một dân tộc lớn. Abraham đa khá già nên đó quả là một lời hứa xa vời, độc đáo. Lời Thiên Chúa hứa trở thành sự thật.
Abraham có hai con trai. Ishmael, con trai đầu lòng, con Hagar, vợ bé. Isaac ra đời sau, lại được hưởng trọn gia tài vì là con Sarah, vợ lớn. Ishmael và Isaac trở thành tổ phụ hai khối dân thù nghịch cho đến ngày nay, khối Ả-rập và dân Do-thái.
Abraham xây bàn thờ trên núi Moriah để dâng của lễ thiêu tôn thờ Chúa. Lúc đó, nơi nầy được gọi là Shalem. Về sau, vua David của dân Do-thái, một hậu tự của Abraham, chinh phục từ tay người Jebusites năm 1000 Trước Chúa. Sách thứ nhì của Sa-mu-ên, chương 5 ghi lại cuộc tiến chiếm Jerusalem. Quân Jebusites đóng chặt các cổng thành, đặt người đui và què thách thức David, không hề nghĩ rằng thành có thể thất thủ.
David dẫn quân chiếm thành, đánh bại dân Jebusites, đặt tên là thành David, cũng được gọi là núi Si-ôn – Mt. Zion, chỗ David xây bàn thờ cho Chúa (II Sa-mu-ên 5:7-12). Jerusalem là nơi David thống nhất cả mười hai chi phái Israel thành một vương quốc độc lập, hùng mạnh.
David chọn Jerusalem làm thủ đô thờ phượng là một quyết định tâm linh, chiến lược và chính trị khôn ngoan theo ý Chúa. Jerusalem cũng là trung tâm quân sự và thủ đô hành chánh.
David dời kinh đô từ thành Hebron về đây, xây thành Giê-ru-sa-lem trên núi Moriah.
David chỉnh trang thành bền vững, chuẩn bị kế hoạch xây Dền Thờ hết sức chu đáo. Mặc dầu xây Đền Thờ là ước nguyện lớn lao nhất của David nhưng Chúa không cho phép, vì ông là một tay chiến sĩ đẫm máu và đa phạm tội trọng. Solomon kế nghiệp vua cha, hưởng vinh dự quý báu xây Đền Thờ đầu tiên.
Theo sử gia Josephus, Đền thờ được xây dựng 590 năm sau khi Môi-se dẫn dân ra khỏi Ai-cập và 1020 năm sau khi Abraham rời U-rơ. Nền của Dền thờ là những tảng đá khối rất lớn và nặng, đặt sâu dưới mặt đất. Sau hàng ngàn năm dài chịu đựng sức tàn phá của quân thù, thời gian và mưa bão, Bức Tường Than Khóc – the Wailing Wall – vẫn còn đứng vững và là biểu tượng thiêng liêng nhất của người Do-thái và niềm tin của họ nơi Đức Chúa Trời thành tín.
Đền thờ Solomon bị quân đội Nebuchadnezzar của Babylon phá hủy năm 586 Trước Chúa. Chương 25 của II Các Vua ghi lại hình ảnh đau thương kinh hoàng. Sau hai năm dài bị bao vây, dân và quân đói thiếu thê thảm. Vua Sê-đê-kia bỏ kinh thành chạy trốn, bị bắt và phải chứng kiến các con trai mình bị giết. Chính vua bị móc mắt, còng tay, dẫn độ về Babylon.
Đền thờ, cung điện hoàng gia và tất cả nhà cửa trong thành Jerusalem đều bị đốt phá.
Vàng bạc, trang cụ quý giá trong Đền thờ đều bị chở đi Babylon. Thành thánh tan nát, Đền thờ sụp đổ, người bị bắt lưu đày, không nơi thờ phượng. Điều duy nhất họ còn là đức tin nơi Chúa và hy vọng một ngày trở về Jerusalem.
Bảy mươi năm sau, ngày vui lớn đến, dân Israel sửng sốt nghe tin Si-ru, vua Phe-rơ-sơ (Iran ngày nay) được lịnh Chúa truyền xây dựng Đền thờ Jerusalem thứ nhì (E-xơ-ra 1). E-xơra và Nê-hê-mi lãnh đạo công tác xây dựng Đền thờ và tường thành Jerusalem. Sự thờ phượng được hoàn chỉnh, tâm linh được phục hưng.
Mấy trăm năm sau, Đền thờ bị hư hại thê thảm. Vua Herod bắt đầu xây dựng Đền thờ thứ ba, năm 19 Trước Chúa, trên cùng nền cũ. Ðây là Đền thờ mà Chúa Jesus và các môn đồ đến thăm viếng thường xuyên. Bốn mươi năm sau, đây là trung tâm của cuộc nổi dậy chống lại người La-mã. Năm 70,Đền thờ bị quân La-mã đốt phá, hư hại hoàn toàn. Hoàng đế Hadrian xây một đền thờ tà giáo trên nền cũ của Đền thờ và người Byzantines xây một nhà thờ. Người Hồi-giáo tin rằng, Mohammed, giáo chủ của họ lên trời tại địa điểm nầy. Chiếm cứ Jerusalem trong thế kỷ thứ bảy, họ xây đựng đền thờ Hồi-giáo – Dome of the Rock và al-Aqsa tại đây. Ðó là hai trong những đền thiêng liêng nhất của Hồi-giáo.
Năm 333, hoàng hậu Helena xây ngôi nhà thờ vĩ đại – Church of the Holy Sepulchre, đánh dấu đồi sọ Chúa chịu đóng đinh và khu vực mộ đá chôn Chúa. Ngôi nhà thờ nầy được trùng tu và sửa đổi nhiều lần qua các thời đại.
Jerusalem ngày nay có khá nhiều bảo tàng viện và địa điểm văn hóa lịch sử giá trị.
Israel Museum trình bày vô số di tích khảo cổ, kể cả Dead Sea Scrolls. Tower of David Museum và Rockefeller Museum of Archaeology được khá nhiều du khách ưa chuộng.
Holocaust Memorial Museum là nơi tưởng niệm sáu triệu người Do-thái bị thảm sát trong thời Đức quốc xã Hitler, một trong những nơi du khách đến viếng nhiều nhất.
Jerusalem Theater và Jerusalem Convention Center là nơi tập trung nhiều sinh họat văn hóa nghệ thuật. Suốt mùa hè, các buổi trình tấu nhạc lộ thiên thu hút du khách đến Sultan’s Pool, ngay bên cạnh chân tường của thành cổ.
Du khách có thể viếng thăm các nhà hội của người Do-thái nằm rải rác trong thành Jerusalem và vùng phụ cận. Mỗi nhà hội phản ảnh nghi lễ và tổ chức của nhiều cộng đồng và thời đại khác nhau.
Ngày nay, Giê-ru-sa-lem chẳng những là thành thánh của Do-thái giáo, Hồi giáo và Cơ đốc giáo, mà còn là một trong những địa điểm du lịch thu hút nhất trên thế giới. Giê-ru-sa-lem hiện đại với nhiều tòa nhà chọc trời tráng lệ và xe cộ dập dìu.
Bên cạnh Giê-ru-sa-lem hiện đại, Phố Cổ Giê-ru-sa-lem nằm đó, mệt nhọc chuyển mình, ghi dấu ấn thời gian của những thời đại đa qua – người Jebusites, người Canaanites, người Do-thái thời David, Solomon, quân đội Babylon, người Ba-tư, A-lịch-sơn đại đế, đế quốc La-mã, Byzantines, Thổ nhỉ kỳ, thập-tự quân, Ottomans, và người Anh. Các đoàn quân chinh phục đến rồi đi, để lại dấu vết lịch sử – đốt phá, hoặc xây dựng lâu đài, thành quách nguy nga.
Israel cổ xưa đã và đang đổi mới nhanh chóng để chào đón thế giới. Xa lộ Do-thái dùng bản chỉ đường bằng tiếng Anh, khách du lịch có thể dùng ATM cards, ăn uống và nghỉ ngơi thoải mái trong các khách sạn rất tây phương.
Người Do-thái hành hương Xứ Thánh viếng thăm the Western Wall – Bức Tường Phía Tây của Đền thờ trong Khu vực Do-thái (Jewish Quarter, đông nam của Jerusalem Cổ). Người Hồi giáo viếng thăm các đền Hồi giáo trên ngọn núi Moriah (Muslim Quarter, khu vực đông bắc). Tín đồ Cơ-đốc thăm viếng các ngôi nhà thờ xây dọc theo các địa điểm Chúa Jesus đã đi qua (Christian Quarter, khu vực tây bắc).
Khách du lịch từ khắp nơi như một bằng chứng hùng hồn của Jerusalem đa diện, nhiều màu sắc văn hóa và ý thức tâm linh – giới trẻ với quần shorts, T-shirts, jeans, người già với mũ áo trang trọng, tu sĩ trong lễ phục đặc thù của hệ phái mình. Ca đoàn Tin-lành, ban nhạc Thiên Chúa giáo, nhạc kích động trên hè phố, các nhóm cầu nguyện ngoài trời…
Jerusalem nổi tiếng là trung tâm triển lãm nghệ thuật giá trị và các buổi hòa nhạc thính phòng trứ danh. Nổi bật và gần gũi với khách thập phương có lẽ là các nhà hàng thanh lịch trong khách sạn với thức ăn ngon, độc đáo, đa văn hóa, trình bày đẹp mắt và nhân viên phục vụ rất nhã nhặn, ân cần.
Tường thành Jerusalem được xây dựng lại vào năm 1536. Ðây là một trong những thành lũy trung cổ kiên cố và hoàn chỉnh nhất của thế giới. Tường thành có bảy cổng. Các cổng chính là: Jaffa Gate, Damascus Gate, Dung Gate và St. Stephen’s Gate. Ði bộ trên vách tường thành cho khách du lịch một cái nhìn tổng quát khá lý thú và độc đáo.
Chợ búa, hương liệu và gia vị: Trung tâm của Jerusalem Cổ là một hệ thống đường sá nhỏ chằng chịt như mê cung, kết hợp thành những khu chợ đồ cổ. Trong Chợ Hương Liệu – Spice Market, quý vị có thể mua các loại gia vị phổ thông, truyền thống. Chợ Rơm bày bán thảm quý, bàn chải, chổi cây, chổi rơm. Chợ Rau nằm chung trong bịnh viện (the Hospital of the Knights of Saint John).
Tín đồ Cơ-đốc hành hương lội bộ qua Christian Market Street, mua đèn cầy, hình ảnhvà rất nhiều hàng thủ công chạm trổ tinh vi, nhất là các loại đồ gỗ olive. Người Hồi giáo cũng bày bán các sản phẩm của họ. Bên ngoài thành cổ có rất nhiều chợ rau, thịt và hàng quán đủ loại. Trung tâm thành phố có shopping center và rất nhiều quán cà-phê, thu hút giới trẻ.
Theo truyền thống Cơ-đốc giáo, núi Si-ôn là nơi các sứ đồ dự bữa ăn cuối cùng với Chúa Jesus và lễ Ngũ tuần đầu tiên (Công vụ 2:1-4). Cả hai biến cố đều xảy ra tại một phòng hội trên lầu, hiện nay mộ của vua David cũng được đặt trong ngôi nhà nầy.
Du khách bước lên cầu thang tự nhiên sẽ thắc mắc tại sao gần 2000 năm gió mưa, thiên tai và hủy phá mà “Phòng Cao” (Mác 14:15, Luca 22:12) vẫn còn đứng vững! Câu trả lời: Tòa nhà được xây dựng trong thế kỷ thứ 15 để đánh dấu địa điểm lịch sử chứ không phải là tòa nhà lúc ban đầu.
MS HO XUAN PHUOC
